Hatutan.com, (13 Juñu 2022), Díli—Prezidente Republika (PR), José Manuel Ramos-Horta promulga Lei kona-bá Planu Boot Sira ba tinan 2023.
Prezidente Repúblika, José Manuel Ramos-Horta. Foto/Hatutan.com
Lei ida-ne’e nu’udár planu indikativu ba prioridade sira governu atuál nian no orsamentu respetivu ba projesaun sira, ne’ebé aplikasaun ba lei ne’e sei hahú iha tinan 2023. Ne’e signifika, sei laiha impaktu imediatu ba estabilidade finanseira atuál ba rai laran.
Governu deklara iha lei ne’e katak, Planu ne’e atu alkansa objetivu sira ne’ebé estabelese iha Planu Estratéjiku ba Dezenvolvimentu Nasionál tinan 2011-2030. Depende ba prioridade sira ba Governu ruma iha futuru, planu ida-ne’e bele hetan alterasaun iha kualkér tempu atu refleta prioridade sira ne’ebé hanesan ne’e.
Advertisement
Haktuir ba lei ida-ne’e, Governu nia funsaun atu estabelese polítika. Prezidente bele fó konsellu ba Governu no hato’o opiniaun sira, públiku ka privadu, kona-bá polítika saida de’it iha domíniu públiku, maibé Parlamentu Nasionál ho Governu nia knaar maka dezenvolve no implementa polítika públika sira iha sistema demokrátika.
Prezidente iha knaar atu atua nu’udár mahein ida ba Konstituisaun, nu’udár protetór ba demokrasia no mós ba Estadu Direitu no atu asegura tuir limitasaun sira lei nian, respeitu no kumprimenta ba regra konstitusionál sira.
Hosi orsamentu planeadu, totál ho montante $3.155.715.306 ba tinan 2023, $1.000.000.000 aloka tiha ona ba estabelesimentu Fundu Veteranu Nasionál.
“Ha’u ta’uk katak, alokasaun ba fundu ida ne’e la ekuitável ka proporsionál. Talvés esplikasaun ida ne’ebé detalladu liután kona-bá estratejia ba aplikasaun Fundu ida-ne’e bele halo ita-nia sosiedade no ha’u rasik laran hakmatek. Laiha dúvida katak, veteranu sira hato’o ona servisu maka’as ba rai ne’e. Ita sei labele ihane’e ohin-loron se lahó sira-nia sakrifísiu. Maibé ida-ne’e la signifika katak alokasaun orsamentu ba sira iha Orsamentu Retifikativu foin lalais ne’e apropriadu atu realiza saída mak Governu hakarak atu halo hodi hamenus nivel moris-kiak ne’ebé iha ohin-loron iha ita-nia rain,” Ramos-Horta haktuir iha komunikadu.
Advertisement
Fó 90% hosi Orsamentu Retifikativu totál atu ajuda 1,75% hosi populasaun tomak parese tuir Prezidente Repúblika nia haree hanesan la justu no la ekuitável.
Nune’e mós buat ne’e parese la adaptada atu realiza objetivu ne’ebé deklaradu atu ajuda membru populasaun sira ne’ebé afetadu tiha ona, no loronloron afetadu ho maka’as liuhotu hosi efeitu sira dezastre naturál nian no situasaun ekonomia globál atuál.
“Ha’u fiar katak alokasaun ne’e ninia foku loloos tenke buka atu ajuda ema sira-ne’e, no la’ós ba grupu sidadaun espesífiku ki’ik ida, la haree ba sira-nia importánsia istórika. Ha’u fiar katak tanba sira-nia patriotizmu no knaar sira-nian istorikamente iha luta ba ita-nia ukun an no ba Timor-Leste ida ne’ebé livre no dezenvolvidu, sira sei komprende preokuasaun hirak-ne’e. Liuliu tanba buat ne’ebé importante liu hotu, aleinde asuntu igualdade sosiál, mak sustentabilidade ekonómiku no finanseiru ba rai ida-ne’e, ne’ebé sira-hotu hadomi no luta atu liberta,” subliña.