Enkontru Komisaun Konstrusaun Pás ONU, Dedika Espesiál bá TL

Hatutan.com, (27 Setembru 2022), Díli—Organizasaun Nasaun Unidas (ONU) liu hosi Komisaun Kontrusaun ba Pás (Peace Building Comision), realiza sesaun enkontru espesiál ne’ebé dedika ba povu no nasaun Timor-Leste (TL).

Organizasaun Nasaun Unidas (ONU) liu hosi Komisaun Kontrusaun ba Pás (Peace Building Comision), realiza sesaun enkontru espesiál ne’ebé dedika ba povu no nasaun Timor-Leste (TL). Foto/Média PR.

Enkontru komisaun konstrusaun Pás ne’e realiza iha salaun enkontru ONU, marka prezensa direta hosi Sekretáriu Jerál ONU, António Guterres no hosi Timor-Leste reprezenta hosi Prezidente Repúblika (PR), José Ramos-Horta no líder nasionál no atuál Xefe Eminensia g7+, Kay Rala Xanana Gusmão.

Lee Mós: Iha Asembleia Jerál ONU, Horta Aprezenta Situasaun TL no Konjuntura Polítika Globál

“Peace Building Comision ka Komisaun Konstrusaun ba Pás, halo sesaun ida espesiál dedikadu ba Timor-Leste,” Hatutan.com sita deklarasaun Ramos-Horta iha komunikadu, Tersa (27/09/2022).

Ramos-Horta rasik partisipa hanesan Xefe Estadu, no Kay Rala Xanana Gusmão mós partisipa hanesan Eís-Xefe Estadu, nu’udár mós figura nasionál no mundiál, iha komisaun ne’e nia kna’ar mak akompaña no apoia prosesu konstrusaun ba pás iha mundu, ne’ebé ema husu esperiénsia di’ak hosi Timor-Leste.

Durante intervensaun, Ramos-Horta  hateten, prosesu ba rezolusaun konflitu iha ne’ebé de’it atu hetan solusaun ba konflitu ho kritériu númeru um maka lideransa.

Bainhira iha lideransa di’ak iha instituisaun privada no públiku, bele evita no rezolve konflitu hanesan saida mak líder nasionál Xanana Gusmão halo iha funu, promove rekonsiliasaun, hodi hako’ak-malu no promove dame.

“Prossesu rekonsilisaun nasionál, hanesan modelu di’ák tebes, tanbá konflitu iha Timor-Leste iha tinan 24 nia laran loke kanek bo’ot iha ema rihun ba rihun nia fuan, mentalidade no sentimentu tanba violénsia, maibé violénsia ne’e la’ós mai de’it hosi inimigu maibé Timor-oan rasik,” Prezidente Repúblika, José Ramos-Horta, hateten.

Xefe Estadu husu atu lalika buka hodi julga, maibé buka rekonsilia ho sentimentu husi fuan. Lalikan buka halo julgamentu ba malu, atu hahú julgamentu hahú se loos, labele halo julgamentu ne’e ba grupu ida, labele ba kee de’it problema 1999 nian, hakarak kee, hahú kedan iha 1975, atu taka kanek hahú ho rekonsilisaun, ne’e la’ós mai de’it hosi lei ruma, rekonsilisaun ne’e tenke mai hosi idak-idak nia fuan no sentimentu.

Xefe Estadu mós apresia líderansa Xanana ne’ebé mós hetan apoiu hosi lideransa nasionál sira seluk, inklui partidu polítiku no povu Timor-Leste hodi kria dame, taka kanek hosi passadu no rekonsilia malu.

“Prossesu rekonsilisaun nasionál ne’ebé di’ák entre Timor-Leste ho Indonézia, reprezenta matenek no vizaun hosi Prezidente Repúblika Gusdur to’o Susilo Bambang Yudoyono,” nia tenik.

Kona-bá rezolusaun konflitu, Prezidente Repúblika defende nesesidade atu iha líder vizionáriu, iha autoriedade, karízma no kredibilidade no hetan apoiu hosi povu tomak.

Governu Timor-Leste no Indonézia durante ne’e hari’i ona Comisaun Verdade no Amizade (CVA) hodi hakerek hotu istória moruk iha pasada entre rai rua nian nu’udár istória osan mean ba jerasaun sira hodi aprende no konta nafatin.

Jornalista: Vito Salvadór