Hatutan.com, (20 Marsu 2024), Díli—Prezidente Repúblika (PR), José Ramos-Horta husu atu Timor-oan hotu-hotu hamrik hasoru ameasa mudansa klimátika liu hosi asaun konkreta ruma iha sosiedade, liu-liu halo advokasia ba asaun klimátika iha seitór hotu-hotu.
Prezidente Repúblika (PR), José Ramos-Horta. Foto: Tome da Silva.
Prezidente Repúblika husu ne’e iha abertura Série dahuluk Palestra Prezidensiál bá tinan 2024 kona-bá Mudansa klimátika ho tema “Rise up to climate threats” ka iha lian tetum dehan “Hamrik Hasoru Ameasa Klimátika,” ne’ebé hala’o iha salaun Nobre Ministeriu Negósiu Estranjeiru no Kooperasaun, Kuarta (20/03/2024).
Xefe Estadu agradese Governu Timor-Leste bá nia involvimentu ativu iha prosesu negosiasaun ONU nian kona-bá mudansa klimátika hodi defende interese no influénsia desizaun internasionál sira hodi kombate mudansa klimátika.
Nia dehan, Timor-Leste tenke toma medidas iha dalan ba dezenvolvimentu hodi hamenus karbonu liu hosi promosaun enerjia renovavel, habelar inisiativa reforestasaun, konservasaun jardín nasionál sira, no suporta programa florestál komunitária sira nian.
Advertisement
Nia subliña, nesesidade ba estratéjia klimátika ida-ne’ebé koordenadu ho parte hotu-hotu iha Timor-Leste, ne’ebé envolve governu, parseiru dezenvolvimentu, sosiedade sivíl, akadémiku, setór privadu no komunidade sira atu promove sidade no infraestrutura sira ne’ebé reziliente ba klima iha nasaun laran tomak.
Vise Primeiru-Ministru no Ministru Koordenadór bá Assuntu Ekonómiku no Ministru Turizmu no Ambiente Francisco Kalbuadi Lay hateten, Timoroan hotu-hotu hamutuk iha asaun ida bá hasoru mudansa klimátika ne’ebé afeita mundu no liu-liu iha Timor-Leste.
Nia afirma, mudansa klimátika hanesan issue ida importante ne’ebé IX Governu Konstitusionál tau mós importánsia atu oinsa bele halo adaptasaun no mitigasaun hamutuk ho parseiru sira no mós ajénsia internasionál sira ne’ebé iha Timor-Leste.
“Konvida parte hotu-hotu atu iha inisiativa pozitivu ba mudansa klimátika, ho asaun no advokasia hodi tulun Komunidade vulnerável sira ne’ebé afeita ba impaktu hosi mudansa klimátika,” Francisco Kalbuadi Lay hateten.
Iha fatin hanesan, Espesialista Timoroan ba mudansa klimátika, Adão Soares Barbosa ne’ebé sai hanesan oradór hateten, impaktu hosi mudansa klimátika afeita ba umanidade tomak no fó ameasa ba vida ekonómiku, sosiál no mos vida umana.
Advertisement
Nia afirma, ohin iha atividade serie dahuluk ne’e mós fahe informasaun ba iha parte sira ne’ebé maka bele foti desizaun atu integra asuntu klimátika haree hosi adaptasaun no mitigasaun ne’e ba iha Politika, planu no asaun sektoral sira ba iha mudansa klimátika nian.
Timor-Leste enfrenta impaktu hosi mudansa klimátika ne’e barak no risku tebe-tebes, tamba haree hosi temperatura iha kada tinan sa’e 0,0006oC.