Nasionál
PNTL Identifika Saserdote Sira Hosi Igreja Katólika Independente
Hatutan.com, (25 Novembru 2024), Díli-Polisia Nasionál Timor-Leste (PNTL), Departamentu Investigasaun Kriminál Nasionál, Segunda (25/11/2024), halo ona identifikasaun bá saserdote na’in-lima hosi Igreja Katólika Independente ne’ebé hatais kazula-mean hodi lori mós Bispu Emeritu Diocese Díli, Mgr. Carlos Filipe Ximenes Belo, SDB nia naran.
Saserdote sira ICCTL uza kazula-mean. Foto/Repro
Komandante jerál PNTL, Komisáriu Jerál Polísia Henrique da Costa, esplika tuir saida mak públiku akompaña iha média sosiál Facebook iha semana kotuk, liu-liu iha sekte foun ida, ka iha grupu balu ne’ebé maka iha igreja katólika ninia laran, depois deklara aan sira mak sai ona hanesan vigáriu jerál foun bá iha grupu balu ninian.
Bispu ICCTL nian sira ne’e mós la menta ho desizaun ne’ebé maka durante ne’e Igreja Katólika halo, no sira la menta mós ho desizaun balun hosi Vatikanu ka Roma hodi fó kastigu ba Dom Carlos Filípe Ximenes Belo, SBD hodi hodi ba haksumik an iha ema nia rain ka iha Portugal.
Dom Carlos Filipe Ximenes Belo, SDB rasik mós halo ona nia deklarasaun bá iha públiku inklui ba Igreja sira hotu iha Timor-Leste , katak, ema ne’ebé publika informasaun hodi lori nia naran ne’e nia rasik la koñese no lahatene sira-ne’e se hodi utiliza nia laran ba sira nia interese.
Polísia mós akompaña reaje hosi komunidade sira, relasiona ho situasaun ida ne’e. Tanba ne’e maka, komandu jerál PNTL orienta departamentu investigasaun, hodi foti medida ruma. Hafoin, xefe departamentu investigasaun kriminál nasionál, halo kedas koordenasaun ho ministériu públiku, oinsá bele inisia prosesu bá ida ne’e.
“Tanba ne’e maka, hahú kedas horikalan, sira halo komunikasaun, no ohin, bolu ona ema hirak ne’ebé maka envolve ka lansa informasaun ne’e, ita hodi foti sira-nia informasaun, kona-bá iha publikasaun ne’ebé maka iha semana kotuk, ita akompaña Igreja Kristianizmu Katólika Independente Timor-Leste,” Komisáriu Jerál Henrique da Costa, informa.
Komandu PNTL nia atuasaun ne’e atu identifika katak, loos duni, aktu ida ne’e sira maka komunika, ka lae, sira nian intensaun ne’e saida, no keta balu sai vítima bá iha antes ne’e karik, tanba ne’e maka DIK Nasionál inisia hela prosesu, depois sei lori bá rejista, atu nune’e, hodi hein nia kontinuasaun.
PNTL haree no kle’an tebes katak, postajen sira iha média sosiál Facebook bele sai mós ameasa ida sira ninia aan, ameasa mós bá ema seluk. Nune’e, prevensaun polísia ninian, hala’o ida ne’e. Tanba sé Polísia la halo medida ida ne’e, ema seluk bele sai fila-fali vítima bá buat ne’ebé maka sira publika ne’e.
“Prosesu ne’e sei la’o. Tanba ohin, ita foin inisia, iha ona ema balu ne’ebé maka ita foti ona sira ninian deklarasaun, mais, kontinuasaun ne’e, depois mak ita sie haree,” nia informa.
Saserdote sira hosi ICCTL ne’ebé utiliza Kazula-mean. Foto/Repro
“Ami halo ida ne’e para hato’o ami nia preokupasaun ida ne’e bá iha governu, no mós bá iha Igreja Katólika, para sé bele hodi fila-fali Amu Bispu Belo, nu’udár Amu Bispu Re-ezisténsia iha Timor-Leste, no nia mak merese duni atu kaer kargu nu’udár Kardeál iha Timor-Leste. Tán ida ne’e maka ami hakarak atu halo ida ne’e,” nia deklara.
“Ami hakarak Dom Carlos atu mai fali ne’e, atu hamutuk fali ho nia povu ne’ebé mak durante ne’e nia luta, to’o nia fa’an nia mate, para nia mai fila-fali hamutuk ho nia povu para sira moris hamutuk iha liberdade ne’ebé mak durante ne’e nia luta. Ida ne’e mak ami nia hakarak,” nia esklarese.
ICCTL ne’e mosu tanba estadu no mós Igréja Katólika seidauk bele halo tuir saida mak sira hato’o. Tanba ida ne’e maka sira tenke sees hosi Igreja Katólika Roma, harii ICCTL no ida importante liu maka, Igréja Katólika Independente, katak, a harii ida ne’e tuir identidade kulturál no mós hanesan sistema Timor nian rasik.
Koordenadór bá Igreja Católica Carismatico Timor-Lestee ne’e informa katak, tinan sanulu liu ona nia envolve aan iha igréja foun ne’e, no hala’o ona mós servisu barak iha baze hamutuk ho grupu kulturál sira seluk. ninia misaun mak halo esforsu hodi legaliza tiha sira-nian Igréja ne’e. Grupu sira ne’e mak hamutuk atu harii Igréja foun ne’e, hodi la’o tuir lisan no identidade TL nian.
Vítima
Iha fatin hanesan, António De Fátima do Espírito Santo, ne’ebé hatais mós batina-mean, virál mós iha média sosiál Facebook, esklarese katak, nia hatais batina mean ne’e, la’ós atu kontra fali Igreja Katólika.
Bainhira hato’o nia deklarasaun iha DIK Nasionál, nia husu tiha ona mós Amu Paróku Balide, no esplika katak, sé ema sira loke Facebook hetan ninia foto, ninia oin, ema barak krítika nia dehan nia kontra Igréja. Mais, la’ós, ema bolu sira bá reza iha Becora, para dehan atu kura moras nian, rituál ninian.
“Mais, afinál, bá to’o reza, sira haruka ami hatais batina ne’e, dehan, batina ne’e imi hatais de’it, laiha problema ida. Hatais tiha hotu, nia foti tiha, nia publika bá média Facebook, ami la-hatene. Sira loke fali Facebook mak hetan, mais, ha’u mós bilan hela. Ha’u dehan, ne’e ha’u la-hatene ida. Ami reza iha fatin ida ne’e, objetivu ne’e atu sai di’ak nian, bele kuras moras, bele halo buat hotu. Mais, bá fali ida ne’e, ami la-hatene,” António De Fátima do Espírito Santo informa.
Deklarasaun Dom Carlos Filipe Ximenes Belo, SDB
“..Ha’u Dom Carlos Filipe Ximenes Belo, SDB. Deklara katak ha’u la koñese sira ne’e no la hatene buat ida. Uza ha’u nia naran arbiru deit. Ita hein Amu Bispu no Padre sira hatene servisu didiak ba Igreja Katolika no hamutuk ho Amo Papa iha Roma. Ha’u la hatene buat ida, ha’u mós la koñese sira ne’e se? Uza ha’u nia naran arbiru deit.
Ita reza ba malu nafatin.
23 Novembru 2024
Dom Carlos Filipe Ximenes Belo, SDB..”
Jornalista: Rogério Pereira Cárceres