Prezidente Repúblika, José Ramos-Horta. Foto/Zita Menezes
“Fujitivu ne’e ha’u la hatene, ha’u foin rona maka ita-boot (jornalista-red) husu mai ha’u ne’e, ne’ebé ha’u la hatene primeira vez ha’u hatene,” Prezidente Repúblika José Ramos-Horta hateten hodi hatán Hatutan.com hafoin partisipa iha konferénsia Internasionál sidade Amiga Austrália-Timor-Leste iha Ministériu Negósiu Estranjeiru no Kooperasaun, Díli, Kinta (10/07/2025).
Kalumban Mali alias Leonardo Benigno Tilman, fujitivu husi Prokuradoria Timor Osidentál nian ka Nusa Tenggara Timur (NTT)-Indonézia, halai husi justisa hodi mai haksumik tinan barak ona iha Timor-Leste no dezde tinan 2023 hetan ona nasionalidade Timorense ho dalan halo falsifikasaun dokumentu.
Advertisement
Kalumban Mali alias Leonardo Benigno Tilman hetan sentensa husi Painél Juis Tribunál Krime Korrupsaun ka Pengadilan Tindak Pidana Korupsi (Tipikor) Kupang tinan-15 prizaun efetivu iha tinan 2016. Maibé, prosesu julgamentu bá kazu ne’e ho karater in-absénsia ho ajenda akuzasaun final, nia halai lakon to’o ohin loron.
Kalumban Mali, sai hanesan fujitivu ka DPO (Daftar Pencarian Orang) Prokuradoria NTT ho Prokuradoria Jerál Repúblika Indonézia nian dezde kedas tinan 2016.
Nia envolve iha kazu fornesimentu adubu ka pupuk ho kuantidade tonelada 575 ho valor orsamentu millaun Rp. 976. Nia nu’udár Diretór CV Eka Cipta Persada ne’ebé hetan detensaun dezde loron 28 fulan-Fevereiru 2014. Molok ne’e, iha Jullu 2013, Kalumban Mali sai hanesan kandidatu membru lejislativu husi Partidu Amat Nasonal (PAN) bá DPRD-NTT.
Molok ne’e, Ministru Justisa Sérgio da Costa Hornai, Kuarta (09/07/2025), konfirma katak pedidu hosi gabinete Prokuradór Jerál Repúlika tékniku sira sei halo apresiasaun bá buat balun. Momentu ida-ne’e, fujitivu Kalbunban Mali alias Leonaros Benigno Tilman iha fatin seluk ka mai direita Timor-Leste, atu nune’e halo kooperasaun matéria penál tuir Timor nia lei kooperasaun internasionál hodi bele troka surat tahan bá malu entre Indonézia ho setór justisa Timor-Leste.
“Ha’u ko’alia tiha ona iha loron hirak liu-bá katak kona-bá pedidu Ministériu Públiku hosi Gabinete Prokuradór Jerál Repúblika (PGR, sigla portugés) sei iha mudansa ruma, ami update tékniku sira sei halo apresiasaun bá buat balun, momentu ne’e, iha fatin seluk ka ita halo kooperasaun matéria penál tuir ita-nia lei kooperasaun internasionál, ita bele troka surat tahan bá malu entre Indonézia ho setór justisa Timor-Leste nian,” Ministru Sérgio Hornai hateten.
Advertisement
Ministru Justisa Timor-Leste ne’e hatutan, se fujitivu Kalumban Mali iha Indonézia tamba prosesu julga tiha ona iha ne’e, komu nia iha fatin ruma ka nia iha ne’e, ita sei halo servisu hodi haree ida-ne’e, katak atu haruka fila ka nia nafatin iha ne’e Ministériu Justisa sei halo servisu ida-ne’e.
Kona-bá prosesu bá desizaun Kalumban Mali, Ministru Justisa dehan tenik, husik lai tékniku sira halo servisu hodi bele hatene loloos kona-bá legalidade ka lejitimidade tanba atuasaun sira ne’e tenke halo konformidade bá konstituisaun ka lei sira.
Fó hanoin fila fali katak Diretór Nasionál PCIC, Vicente Fernandes e Brito hateten Polísia Sientífiku Investigasaun Kriminal (PCIC-sigla portugés) remete tiha ona bá Ministériu Públiku (MP) kona-bá prosesu investigasaun ba kazu fujitivu Kalumban Mali dezde tinan 2023 liubá.