Justisa & Krime

Tribunál Hahú Halo Julgamentu Ba Kazu Osan Subvensaun Partidu KHUNTO Ne’ebé Laiha Justifikasaun

Published

on

Hatutan.com, (02 Outubru 2025), Díli – Tribunál Judisiál Primeira Instánsia Dili (TJPID), Kinta (02/10/2025), hahú  hala’o julgamentu ba Kazu osan subvensaun husi partidu Kmanek Haburas Unidade Nasionál Timor-Oan (KHUNTO) ne’ebé deskonfia utiliza ba interese privadu lider sira partidu KHUNTO nian.  

Lee Mós: Naimori Bucar ho Armanda Berta Sai Arguido bá Kazu Osan Subvensaun bá Partidu KHUNTO

Kandidata PR 2022-2027, Armanda Berta dos Santos akompaña husi Konselleiru Másimu Partidu KHUNTO, José dos Santos “Naimori” ensera kampaña iha Kampu Alor, Dili, 16 Marsu 2022. Foto/Dok.Hatutan.com

Durante julgamentu Juiza Jumiaty Freitas lee sai akuzuzaun hosi Ministériu Públiku, katak arguida ABdS hanesan líder ida iha Konsellu Lideransa Nasional Partidu KHUNTO Arguidu JdSNB hanesan Konsileiru  no peritu bá iha  partidu KHUNTO.

Arguida MdRMV hanesan  Diretór ida iha Partidu KHUNTO, responsavel bá iha prepara dokumentu sira akumula ho ezekusaun fundu iha Partidu KHUNTO bá iha Comissão Nacional da Eleições (CNE).

Advertisement

Tuir akuzasaun Minisériu Públiku ne’ebé Hatutan.com asesu katak, iha tinan 2021 Parlamentu Nasionál aprova orsamentu subvensaun públiku ho montante globál $6,000,000.00, no transfere bá partidu KHUNTO no montante $461,538.46, ho baze reprezentasaun hosi Parlamentu Nasionál.

Iha tinan 2022, MS asumi kna’ar hanesan tezoreira Partidu KHUNTO maibé, hahú loron 28 fulan-Abríl tinan 2023 to’o  loron 21 fulan-Abríl tinan 2024, tezoreira Partidu KHUNTO mak MdRMV.

Tezoreira sira iha poder halo movimentu ba konte hamutuk no arguida ABdS hanesan lider ida partidu KHUNTO. Maibé MS ho MdA depois asina relatóriu  no efetua levantamentu osan subvensaun públiku bazeia bá órden ne’ebé hatun hosi dirizente másimu partidu KHUNTO hodi imediatu entrega bá arquidu JdSNS, nu’udar dirijente másimu.

MS rasik la hatene no laiha kuñesimentu nein iha dokumentu komprovativu kona-bá ezekusaun osan subvensaun públiku ne’ebé PN aprova no transfere ba konta Partidu KHUNTO.

Responsavel partidu KHUNTO aprezenta relatóriu ezekusaun fundu subvensaun públiku tinan 2021-2022 bá CNE, no aprezenta ho dokumentu komprovativu kona-bá utilizasaun fundu refere.

Advertisement

Fundus subvensaun publiku ho montante $62,000.00  laiha dokumentu komprovativu kona-bá utilizasaun.

Arguidu sira efetua pagamentu sira uza fundu subvensaun públiku, maibé sira rasik la aprezenta dokumentu komprovativu kona-bá montante $62,000.00 entrega entidade ida ne’ebe.

Hahalok refere arguidu sıra komete hanesan reprezentante legál iha partidu KHUNTO sira rasik viola artigu 12° hosi Lei n.º 6/2008 de 16   Abríl, kona-bá rejime Juridiku Finasiamentu  bá  partidu polítiku sira

Arguidu sira mésmu CNE fó ona prazu atu justifika, maibé sira nafatin lakohi kolabora hodi rezulta osan ho montante $62,000.00 laiha justifikasaun ba utilizasaun.

Arguidu sira atua ho forma livre, deliberada no konsiénte, hatene diak katak hahalok refere proividu tuir lei maibé sira la hapara hodi rejulta prestasaun konta la ho justifikasaun.

Advertisement

Ho nune’e arguidu hanesan,  JdSNB, ABdS ho MdRMV, Ministériu Públika akuza hanesan autór material ho forma ba pratika krimi ida Inkumprimentu bá regra kontabilitas organizasaun ne’ebe previstu no punidu iha artigu  21° numeru 1 Lei n.º 6/2008 de 16 d abril, Regime Juridico do Finaciamento das partidu Politiku.

Tribunál husu bá Arguida MBdS no Arguidu JdSNB hodi hato’o iha sala audiensia julgamentu, arguidu JdSNB no arguida ABdS hili direitu nonok hodi la fó nia dpoimentu ba iha kazu ne’e.

Enkuantu Arguidu MdRMV hili direitu koalia hodi fó nia deklarsaun iha iha kazu no nia deklara ba Tribunál katak, faktu sira ne’ebé iha akuzasaun Ministeriu Públiku ne’ebé imputa ba nia, balun loos no balun sala.

Arguidu dehan,  momentu iha 2022 partidu KHUNTO hetan osan subvensaun hosi Governu hamutuk millaun $2  no halo levantamentu ba osan  $62,000.00 no osan ne’e transfere ba konta bankaria partidu nian.

Arguidu dehan, momenu ne’e partidu KHUNTO hetan osan subvesaun partidu nian tamba hetan asentu iha parlementu kada partidu ne’ebé  subvensaun ne’e tuir votu partidu nian ne’ebé asentu iha parlamentu.

Advertisement

Arguidu bianhira  hanesan  nia assume hanesan Sekretariu Ezekutivu partidu nian nune’e nia iha informasaun ba osan ida ne’e. Molok halo levantamentu ba osan hetan aseitasaun hosi arguidu JdSNB  no ABdS hatene.

Nia dehan, bainhira Governu transfere tiha osan ne’e, nia ho  MS ne’ebé nu’udar tezoreiru partidu KHUNTO mak ba halo levantamentu ba osan ne’e iha banku  hodi atu finasia ba atividade partidu nia bazeia ba orientasaun Konsileiru Supremu  partidu KHUNTO JdSNB.

Arguidu deklara,  osan ne’e ba uza duni ba nesidade partidu nian no osan balun uza hodi selu arredamentu uma ne’ebé momentu ne’e instala  hanesan sede provizoriu.

Arguidu dehan, momentu ne’ebé sira arrenda JdSNB nia oan nia uma hodi instala  sede partidu no osan subvensaun  ne’ebé partidu  KHUNTO hetan tamba KHUNTO mós hetan asentu parlamentu, maibé osan ne’e uza duni nesesidade partidu.

Nia hateten  bainhira hosi partidu KHUNTO aprezenta relatóriu  iha Komisaun Nasionál Eleisaun (CNE, sigla portugés), maibé momentu CNE rejeita relatóriu ne’e tnmba hateten katak relatóriu ne’ebé KHUNTO aprezenta bá ezekusaun osan subvensaun partidu balun la kompletu no presiza kompleta tán relatoriu molok submete fali bá CNE.

Advertisement

Nia dehan, relatóriu ne’e la kompletu tamba laiha nota ka resibu osan sira ne’e gasta  ba saida-saida laiha.

“CNE kestiona relatóriu ne’ebé ami aprezenta tamba dokumentu ba ezekusaun ne’e laiha.Tamba númeru osan  ne’ebé hakarek iha relatoriu la hanesan ona ho númeru osan ne’ebé $62,000.00 ne’ebé mak sira halo levantamentu ne’e. Sim ida ne’e ami nia lapsu, tanba ami uza osan  fundu subvensaun partidu la tuir regra,” Arguidu deklara.

Nia dehan, bá erru sira ne’e no  kazu ne’e partidu KHUNTO devolve fali ona osan $7.000, objetivu devolvimentu osan ne’e, tamba partidu arguidu rekoñese katak  komete erru iha ezekusaun osan ba subvensaun partidu nian.

Arguidu mós hateten katak, durante ne’e laiha formasaun hosi CNE  ba partidu KHUNTO oinsá atu ezekuta osan subvensaun partidu ho diak.

Sansin MS esplika ba Tribunál katak,  nia asume kargu  hanesan tezoreira iha partidu KHUNTO desde 2011-2020 no bainhira partidu iha problema  kona-bá ezekusaun osan subvensaun  nia sia ona hosi KHUNTO.

Advertisement

Sasin deklara, momentu iha nia tempu nia halo  levantamentu ba osan  subvensaun partidu iha banku  dala haat,  dala ida too dala tolu laiha problema, maibé levantamentu dala haat ne’e mak iha problema, tamba osan ne’ebé nia ba foti iha banku mai  partidu uza ba saida-saida nia hanesan tezoreira la hatene tuir too  loron hatama relatóriu atu submete ba CNE  mak partidu obriga nia asina hodi ba entrega deit.

Nia dehan, relatóriu ne’e  Arguidu MdRMV hanesan Sekretáriu Ezekutivu Partidu nian fó ba nia la verifika  haruka nia asina de’it, ikuandu nia la asina mak ameosa sei oho nia katuas oan, tamba ne’e hanesan tezoreira momentu ne’ebá nia asina hodi lori  ba CNE hodi halo aprezentasaun.

Sasin deklara, momentu ne’e nia rezigna aan  hosi partidu KHUNTO tamba hetan ameasa no haree katak ezekusaun osan subvensaun la tuir ona lei,  no mosu iregularidade oin oin  mak nia deside rezigna aan hosi KHUNTO.

Iha fatin hanesan sasin MdA,  deklara ba Tribunál katak, momentu ne’ebá 2022 nia troka tezoreira MS, durante ne’e nia halo levantamentu bá osan subvensaun tanba hetan orientsaun hosi  lider supremu partidu KHUNTO nian.

Nia dehan bá Tribunál  katak, ezekusaun bá osan subvensau partidu KHUNTO laiha problema durante ne’e nia rona iha CNE mak osan subvensaun  partidu problema nia mós hafodak tanba durante ne’e sasan hamutuk ho arguidu MdRMV hlo relatóriu hamutuk buat hotu di’ak to’o submete ba CNE problema ne’e mak nia mós hakfodak.

Advertisement

Sasin JAdS hateten, nia envolve iha apartidu KHUNTO hodi asume kargu nu’udar Sekretáriu Jerál partidu KHUNTO desde 2011-2022.  Nia dehan, momentu iha 2022 nia hetan orientasaun hosi lider partidu KHUNTO  arguidu Naimori atu asina relatóriu utilizasaun subvensaun bá partidu KHUNTO nian.

Nia hateten ba Tribunál  momentu arguidu Naimori husu asina relatóriu ne’e karik labele lee no verifika maibé asina diretamente de’it.

Sasin JAdS deklara katak, nia bele asina maibé hanesan Sekretariu Jerál partidu tenke le lai relatóriu ne’e no halo lai verifikasaun molok  lori bá CNE.

Sasin deklara  katak sé entaun nia la asina no momentu ne’e nia la asina relatóriu ne’e no adjuntu Sekrrtariu Jerál mak asina fali. Bainhira nia la asina ona relatóriu ne’e partidu deside halo izola nia hosi partidu no nia mós sees aan hosi partidu.

Tuir nia, Prezidente Komisaun  Nasionál Eleisaun (CNE-sigla protugés)  José Agosto Belo   hato’o nia depoimentu bá Tribunál katak tuir lei partidu politíku  ne’ebé hetan asentu iha Parlamentu Nasionál  iha direitu atu hetan osan subvensaun.  

Advertisement

Nia dehan, momementu ne’e KHUNTO hetan $400,000.00  no partidu ne’ébé simu subvensaun tenke hato’o relatóriu ezekusaun bá CNE.

Nia profunda , uainhira relatóriu tama bá CNE ekipa auditoria CNE nia halo auditoria  hodi verifika  relatóriu ne’e. nune’e ekipa auditoria verifika relatóriu hosi KHUNTO bá subvensaun Públika nota ketak iha infrasaun tamba  durante partidu ezekuta osan subvesaun ne’e laiha dokumentu ba ezekusaun. No osan $62.000 ne’ebé partidu halo levantamentu iha banku iha relatoriu ezekusaun númeru diferente tebes tamba ne’e CNE liuhosi plenaria dilibera hodi fó prazu loron 10 KHUNTO hadia nia relatóriu ne’e.

Nia dehan, maibé  KHUNTO la hadia nia relatóriu ezekusaun osan subvensaun liu tiha prazu ne’ebé CNE fó tamba ne’e halo partisipasaun ba Ministeriu Públiku. Tamba tuir lei katak partidu ne’ebé mak ezekuta osan subvensaun  la ho relatóriu ne’ebé loos, CNE iha obrigsaun atu partispa bá MP.

Prosesu  audénsia julgamentu ne’e prezide hosi Juiz singulár Jumiaty Freitas, Ministeriu Públiku reprezenta hosi Prokuradór Rafael Gusmao no Arguidu sira hetan asistensia hosi Advigdu privadu  Ismael Assuncão no Agostino de Jesus

Jornalista: Marcelino Tomae

Advertisement

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Trending

Exit mobile version