Kandidata PR 2022-2027, Armanda Berta dos Santos akompaña husi Konselleiru Másimu Partidu KHUNTO, José dos Santos “Naimori” ensera kampaña iha Kampu Alor, Dili, 16 Marsu 2022. Foto/Dok.Hatutan.com
Durante julgamentu Juiza Jumiaty Freitas lee sai akuzuzaun hosi Ministériu Públiku, katak arguida ABdS hanesan líder ida iha Konsellu Lideransa Nasional Partidu KHUNTO Arguidu JdSNB hanesan Konsileiru no peritu bá iha partidu KHUNTO.
Arguida MdRMV hanesan Diretór ida iha Partidu KHUNTO, responsavel bá iha prepara dokumentu sira akumula ho ezekusaun fundu iha Partidu KHUNTO bá iha Comissão Nacional da Eleições (CNE).
Advertisement
Tuir akuzasaun Minisériu Públiku ne’ebé Hatutan.com asesu katak, iha tinan 2021 Parlamentu Nasionál aprova orsamentu subvensaun públiku ho montante globál $6,000,000.00, no transfere bá partidu KHUNTO no montante $461,538.46, ho baze reprezentasaun hosi Parlamentu Nasionál.
Tezoreira sira iha poder halo movimentu ba konte hamutuk no arguida ABdS hanesan lider ida partidu KHUNTO. Maibé MS ho MdA depois asina relatóriu no efetua levantamentu osan subvensaun públiku bazeia bá órden ne’ebé hatun hosi dirizente másimu partidu KHUNTO hodi imediatu entrega bá arquidu JdSNS, nu’udar dirijente másimu.
MS rasik la hatene no laiha kuñesimentu nein iha dokumentu komprovativu kona-bá ezekusaun osan subvensaun públiku ne’ebé PN aprova no transfere ba konta Partidu KHUNTO.
Responsavel partidu KHUNTO aprezenta relatóriu ezekusaun fundu subvensaun públiku tinan 2021-2022 bá CNE, no aprezenta ho dokumentu komprovativu kona-bá utilizasaun fundu refere.
Hahalok refere arguidu sıra komete hanesan reprezentante legál iha partidu KHUNTO sira rasik viola artigu 12° hosi Lei n.º 6/2008 de 16 Abríl, kona-bá rejime Juridiku Finasiamentu bá partidu polítiku sira
Arguidu sira mésmu CNE fó ona prazu atu justifika, maibé sira nafatin lakohi kolabora hodi rezulta osan ho montante $62,000.00 laiha justifikasaun ba utilizasaun.
Arguidu sira atua ho forma livre, deliberada no konsiénte, hatene diak katak hahalok refere proividu tuir lei maibé sira la hapara hodi rejulta prestasaun konta la ho justifikasaun.
Advertisement
Ho nune’e arguidu hanesan, JdSNB, ABdS ho MdRMV, Ministériu Públika akuza hanesan autór material ho forma ba pratika krimi ida Inkumprimentu bá regra kontabilitas organizasaun ne’ebe previstu no punidu iha artigu 21° numeru 1 Lei n.º 6/2008 de 16 d abril, Regime Juridico do Finaciamento das partidu Politiku.
Tribunál husu bá Arguida MBdS no Arguidu JdSNB hodi hato’o iha sala audiensia julgamentu, arguidu JdSNB no arguida ABdS hili direitu nonok hodi la fó nia dpoimentu ba iha kazu ne’e.
Enkuantu Arguidu MdRMV hili direitu koalia hodi fó nia deklarsaun iha iha kazu no nia deklara ba Tribunál katak, faktu sira ne’ebé iha akuzasaun Ministeriu Públiku ne’ebé imputa ba nia, balun loos no balun sala.
Arguidu dehan, momentu iha 2022 partidu KHUNTO hetan osan subvensaun hosi Governu hamutuk millaun $2 no halo levantamentu ba osan $62,000.00 no osan ne’e transfere ba konta bankaria partidu nian.
Arguidu bianhira hanesan nia assume hanesan Sekretariu Ezekutivu partidu nian nune’e nia iha informasaun ba osan ida ne’e. Molok halo levantamentu ba osan hetan aseitasaun hosi arguidu JdSNB no ABdS hatene.
Nia dehan, bainhira Governu transfere tiha osan ne’e, nia ho MS ne’ebé nu’udar tezoreiru partidu KHUNTO mak ba halo levantamentu ba osan ne’e iha banku hodi atu finasia ba atividade partidu nia bazeia ba orientasaun Konsileiru Supremu partidu KHUNTO JdSNB.
Arguidu deklara, osan ne’e ba uza duni ba nesidade partidu nian no osan balun uza hodi selu arredamentu uma ne’ebé momentu ne’e instala hanesan sede provizoriu.
Arguidu dehan, momentu ne’ebé sira arrenda JdSNB nia oan nia uma hodi instala sede partidu no osan subvensaun ne’ebé partidu KHUNTO hetan tamba KHUNTO mós hetan asentu parlamentu, maibé osan ne’e uza duni nesesidade partidu.
Nia hateten bainhira hosi partidu KHUNTO aprezenta relatóriu iha Komisaun Nasionál Eleisaun (CNE, sigla portugés), maibé momentu CNE rejeita relatóriu ne’e tnmba hateten katak relatóriu ne’ebé KHUNTO aprezenta bá ezekusaun osan subvensaun partidu balun la kompletu no presiza kompleta tán relatoriu molok submete fali bá CNE.
Advertisement
Nia dehan, relatóriu ne’e la kompletu tamba laiha nota ka resibu osan sira ne’e gasta ba saida-saida laiha.
“CNE kestiona relatóriu ne’ebé ami aprezenta tamba dokumentu ba ezekusaun ne’e laiha.Tamba númeru osan ne’ebé hakarek iha relatoriu la hanesan ona ho númeru osan ne’ebé $62,000.00 ne’ebé mak sira halo levantamentu ne’e. Sim ida ne’e ami nia lapsu, tanba ami uza osan fundu subvensaun partidu la tuir regra,” Arguidu deklara.
Nia dehan, bá erru sira ne’e no kazu ne’e partidu KHUNTO devolve fali ona osan $7.000, objetivu devolvimentu osan ne’e, tamba partidu arguidu rekoñese katak komete erru iha ezekusaun osan ba subvensaun partidu nian.
Arguidu mós hateten katak, durante ne’e laiha formasaun hosi CNE ba partidu KHUNTO oinsá atu ezekuta osan subvensaun partidu ho diak.
Sansin MS esplika ba Tribunál katak, nia asume kargu hanesan tezoreira iha partidu KHUNTO desde 2011-2020 no bainhira partidu iha problema kona-bá ezekusaun osan subvensaun nia sia ona hosi KHUNTO.
Advertisement
Sasin deklara, momentu iha nia tempu nia halo levantamentu ba osan subvensaun partidu iha banku dala haat, dala ida too dala tolu laiha problema, maibé levantamentu dala haat ne’e mak iha problema, tamba osan ne’ebé nia ba foti iha banku mai partidu uza ba saida-saida nia hanesan tezoreira la hatene tuir too loron hatama relatóriu atu submete ba CNE mak partidu obriga nia asina hodi ba entrega deit.
Nia dehan, relatóriu ne’e Arguidu MdRMV hanesan Sekretáriu Ezekutivu Partidu nian fó ba nia la verifika haruka nia asina de’it, ikuandu nia la asina mak ameosa sei oho nia katuas oan, tamba ne’e hanesan tezoreira momentu ne’ebá nia asina hodi lori ba CNE hodi halo aprezentasaun.
Sasin deklara, momentu ne’e nia rezigna aan hosi partidu KHUNTO tamba hetan ameasa no haree katak ezekusaun osan subvensaun la tuir ona lei, no mosu iregularidade oin oin mak nia deside rezigna aan hosi KHUNTO.
Iha fatin hanesan sasin MdA, deklara ba Tribunál katak, momentu ne’ebá 2022 nia troka tezoreira MS, durante ne’e nia halo levantamentu bá osan subvensaun tanba hetan orientsaun hosi lider supremu partidu KHUNTO nian.
Nia dehan bá Tribunál katak, ezekusaun bá osan subvensau partidu KHUNTO laiha problema durante ne’e nia rona iha CNE mak osan subvensaun partidu problema nia mós hafodak tanba durante ne’e sasan hamutuk ho arguidu MdRMV hlo relatóriu hamutuk buat hotu di’ak to’o submete ba CNE problema ne’e mak nia mós hakfodak.
Nia hateten ba Tribunál momentu arguidu Naimori husu asina relatóriu ne’e karik labele lee no verifika maibé asina diretamente de’it.
Sasin JAdS deklara katak, nia bele asina maibé hanesan Sekretariu Jerál partidu tenke le lai relatóriu ne’e no halo lai verifikasaun molok lori bá CNE.
Sasin deklara katak sé entaun nia la asina no momentu ne’e nia la asina relatóriu ne’e no adjuntu Sekrrtariu Jerál mak asina fali. Bainhira nia la asina ona relatóriu ne’e partidu deside halo izola nia hosi partidu no nia mós sees aan hosi partidu.
Tuir nia, Prezidente Komisaun Nasionál Eleisaun (CNE-sigla protugés) José Agosto Belo hato’o nia depoimentu bá Tribunál katak tuir lei partidu politíku ne’ebé hetan asentu iha Parlamentu Nasionál iha direitu atu hetan osan subvensaun.
Advertisement
Nia dehan, momementu ne’e KHUNTO hetan $400,000.00 no partidu ne’ébé simu subvensaun tenke hato’o relatóriu ezekusaun bá CNE.
Nia profunda , uainhira relatóriu tama bá CNE ekipa auditoria CNE nia halo auditoria hodi verifika relatóriu ne’e. nune’e ekipa auditoria verifika relatóriu hosi KHUNTO bá subvensaun Públika nota ketak iha infrasaun tamba durante partidu ezekuta osan subvesaun ne’e laiha dokumentu ba ezekusaun. No osan $62.000 ne’ebé partidu halo levantamentu iha banku iha relatoriu ezekusaun númeru diferente tebes tamba ne’e CNE liuhosi plenaria dilibera hodi fó prazu loron 10 KHUNTO hadia nia relatóriu ne’e.
Nia dehan, maibé KHUNTO la hadia nia relatóriu ezekusaun osan subvensaun liu tiha prazu ne’ebé CNE fó tamba ne’e halo partisipasaun ba Ministeriu Públiku. Tamba tuir lei katak partidu ne’ebé mak ezekuta osan subvensaun la ho relatóriu ne’ebé loos, CNE iha obrigsaun atu partispa bá MP.
Prosesu audénsia julgamentu ne’e prezide hosi Juiz singulár Jumiaty Freitas, Ministeriu Públiku reprezenta hosi Prokuradór Rafael Gusmao no Arguidu sira hetan asistensia hosi Advigdu privadu Ismael Assuncão no Agostino de Jesus