Bankada FRETILIN Lamenta Governu Hasai Povu iha Fomentu II La Ho Dignu

Hatutan.com (07 Janeiru  2025), Díli– Parlamentu Nasionál liuhosi Deklarasaun Polítika Bankada FRETILIN,  lamenta ho polítika IX Governu liuhosi Sekretáriu Estadu Asuntu Toponímia no Organizasaun Urbana (SEATOU)  ne’ebé halo eviksaun bá komunidade iha Fomentu II la ho dignu no la prepara kondisaun.

Evikasaun ba uma komunidade sira iha Fomento II, Díli. Foto/Espesiál

Membru Bankada FRETILIN, José da Cruz ne’ebé halo leitura ba  deklarasaun Polítika  Bankada FRETILIN nian iha plenária PN, Tersa  (07/01/2025),  haktuir pasajen tinan 2024 bá 2025 lori ksolok bá ema balun, maibé  ema balun simu tinan  foun ho matan-been tanba tenke lakon sira nian hela fatin ne’ebé sira harii ho sira nian kosar-been rasik.

Bá populasaun sira iha Díli laran, liu-liu sira ne’ebé hela iha Fomentu II, Comoro, FRETILIN hato’o ninian solidariedade no empatia bá eviksaun forsada ne’ebé hala’o husi IX Governu.

“FRETILIN lamenta no kondena tebes atuasaun Governu nian hodi halo eviksaun ho forsa bá populasaun iha Fomentu II la ho kondisaun ruma. Husik de’it afetadu sira iha ne’ebá, hafoin sobu hotu sira nia uma, sira rasik la hatene atu bá ne’ebé. Hahalok sira hanesan ne’e, uluk povu ida-ne’e esperimenta ona iha ukun sira ditadura nian, ohin loron esperimenta fali iha rai ida livre, independente no demokrátiku,” Deputadu José da Cruz afirma.

Povu ida-ne’e luta no konkista vitória bá independénsia ida-ne’e tanba hakarak harii estadu ida ne’ebé bele proteje no respeita sira nia direitu atu moris, no asegura futuru ida ne’ebé nabilan bá sira, nian  oan no bei-oan sira nia moris. Infelizmente, tuir Bankada FRETILIN katak, saida mak akontese ikus-ikus ne’e kontráriu fila fali ho saida mak povu ida-ne’e uluk hakarak no mehi atu hetan iha nia estadu ida ne’ebé  sira rasik harii ho sira nia ran, kosar-been no sakrifisiu sira.

Estadu ida-ne’e, uza nia forsa Polísia no Militár sira hodi dudu, duni no halakon povu sira ne’e nia direitu atu hetan uma, livre sirkulasaun iha territóriu tomak RDTL no mós iha direitu bá hala’o ninian atividade ekonómiku.

Iha diskursu polítika hotu-hotu Governu nian no polítiku sira nian  mak “Kombate Ki’ak no Mukit” ka hasai povu husi ki’ak no mukit. Maibé,  durante ne’e FRETILIN  haree  medida sira ne’ebé IX Governu  foti hodi organiza sidade kapitál, kontrária tomak diskursu no promesa sira iha kampaíña polítika. Karik Governu konfunde entre Kombate Ki’ak ho Kombate Ema Ki’ak.

“FRETILIN fó hanoin fali bá ita hotu katák, objetivu luta bá ukun rasik-an la’ós harii sidade maibé atu kore Povu husi Ki’ak no Mukit. Harii ka dezenvolve sidade sai hanesan instrumentu ida atu dada sai povu husi nia situasaun sosiu-ekonómiku ida ki’ak no mukit. Tanba dignidade Nasaun ida nian haree husi nian povu nian moris la’ós sidade nian furak de’it,” Deputadu José da Cruz tenik.

Estadu liuhusi Governu haluha nia obrigasaun konstitusionál hodi la fornese uma no hela fatin ida ne’ebé  dignu no di’ak liu bá nia sidadaun sira. Povu sira ne’ebé hela iha ponte okos, hela iha mota ninin ne’e sidadaun RDTL ne’ebé loloos mós hetan protesaun hosi Governu. Konstituisaun RDTL Artigu 58 hateten momoos kona-bá “Ema hotu iha direitu ba nia an, nia família atu iha uma ida ho nia dimensaun no kondisaun di’ak.

Vise-Ministru Asuntu Parlamentár, Adérito da Costa Hugo lori IX Governu nian naran esklarese katák antes ne’e Governu halo tiha ona  notifikasaun bá komunidade sira hahú  iha fulan-Setembru 2024, tanba tuir rejime notifikasaun ne’e vale iha loron 30 nian laran de’it.

“Bele haree iha uma sira ne’e tau hotu ona númeru identifikasaun ne’ebé notifika sira atu hamamuk ho razaun hotu-hotu, oras ne’e ezekusaun bá notifikasaun, notifikasaun antes ne’e ho intensaun katák sira voluntáriamente hamamuk fatin ne’e, tanba ne’e mak ho udan-boot inundasaun ida semana kotuk, la’ós de’it tanba inundasaun ne’e, maibé tanba notifikasaun ne’e ultrapasa tiha ona tempu,” Vise-Ministru Asuntu Parlamentár Adérito da Costa Hugo responde deklarasaun Bankada FRETILIN nian iha plenária PN.

Iha loron 04 fulan-Janeiru 2025, Sekretáriu Estadu Asuntu Toponímia no Organizasaun Urbana (SEATOU) halo evikasaun bá komunidade hamutuk 288 iha Fomentu II tanba okupa espasu públiku no hela iha mota-ninin ne’ebé sai risku bá komunidade sira nian moris.

Jornalista Estajiária: Zita Menezes