Durante enkontru, ko’alia kona-bá saida mak atu hateten ba deklarasaun líder sira hosi ASEAN nian, hodi fó estetmentu ba aplikasaun Timor Leste nian sai membru ASEAN nian.
Advertisement
Timor Leste nia prontidaun atu sai hanesan membru ASEAN ba dala-XI ne’e hatudu liu hosi esforsu sira ne’ebé Estadu no Governu Timor Leste halo no konvida péritu sira ASEAN nian mai halo avaliasaun ba pilár sira sosiál, kulturál no polítika ba seguransa, no mós ba komunidade ekonómiku.
Rezultadu hosi Fact Finding Mission ne’e mak lori rezultadu pozitivu ba adezaun Timor Leste nian sai hanesan membru ASEAN.
“Ita prontu ona, maibé sei iha prosedimentu balun ne’ebé sira hakarak atu ita kumpri. Maski nune’e, ita la hatene, maibé buat ne’ebé sira hateten maka ita sei halo. Ita sei sai membru efetivu iha tinan oin no hanesan entidade ida iha ASEAN,” nia hateten.
Kona-bá pré-deklarasaun ne’ebé Xefe Estadu hamutuk ho líder órgaun soberania sira prepara, sei publika formalmente iha tempu besik.
Deklarasaun ne’e halo iha sidade Fennom Penh, Reinu Kamboja iha períudu enkontru ba dala 40 no 41 ASEAN nian no submisaun ne’ebé iha relasaun ho ida-ne’e, hodi konsidera rezultadu hosi Fact Finding Mission ba Timor-Leste ne’ebé hala’o ba iha polítiku-seguransa, ekonómika no sósio-kulturál ASEAN, ikus mai konkorda ho pontu haat tuir mai ne’e:
Timor Leste iha direitu atu admitidu sai membru ASEAN ba dala-XI
Fó estatutu observadór ba Timor-Leste no permite partisipasaun iha enkontru ASEAN nian hotu-hotu inklui iha plenarénsia Simeira:
Formaliza kritéria ida-ne’ebé ho baze krítiku tuir ToR iha Timor-Leste, hodi kompleta membru sira bazeia baindikadór sira ne’ebé identifika ona iha relatóriu sira Fact Finding Mission ne’ebé hala’o hosi komunidade ASEAN iha Pilár 3, no ta’uk ba Konsellu Koordenadora ASEAN (KAK) atu formula roteiru no relatóriu kona-bá Simeira 42 ASEAN nian ba adosaun.
Estadu membru ASEAN no parseiru esternu sira, tenke fó apoiu bá Timor-Leste liu hosi fornese kapasidade harii asisténsia no tulun seluk ne’ebé nesesáriu no relevante atu sai membru ASEAN.