Connect with us
Pakote Ahi

Nasionál

SEKOMS Rekoñese Tama Redasaun RTTL,E.P no Dehan Atu Halo Loos Notísia

Published

on

Hatutan.com, (10 Maiu 2024), Díli- Sekretáriu Estadu Komunikasaun Sosiál (SEKOMS), Expedito Dias Ximenes, rekoñese  tama to’o redasaun Rádiu Televizaun Timor-Leste, Empreza Públiku (RTTL,E.P) hodi halo loos notísia kona-bá Primeiru-Ministru (PM) fila hikas mai Timor Leste hafoin vizita bá estranjeiru.

Lee Mós: Deskonfia, Intervensaun Podér Polítika iha Redasaun RTTL,E.P

Testu Orijinál Jornalista RTTL,E.P nian. Foto/Repro

Testu Notísia ne’ebé SEKOMS halo edisaun direta no hasai tiha lia-fuan PM Xanana La Kaer Liman ho Membru Governu sira. Foto/Repro

Iha loron   23 fulan-Abríl 2024, Sekretáriu Estadu Komunikasaun Sosiál (SEKOMS), Expedito “Loro” Dias Ximenes, akompaña husi Prezidente Konsellu Administrativu RTTL,E.P, José António Belo ‘Taraleu” halo intervensaun direta bá independénsia editoriál RTTL,E.P hodi husu bá editór video hasai fila fali notísia ne’ebé jornalista RTTL,E.P hakerek hotu ona, dubbing mós hotu ona no tama ona bá aliñamentu ka play out atu publika.

Advertisement

SEKOMS Expedito Dias akompaña hosi Prezidente RTTL,E.P, José António Belo “Taraleru” uza poder  haruka hasai fali notísia ho video ne’e atu  SEKOMS Expedito haree no nia rasik hadi’a hikas narrativa balun ho haruka hasai ka cut tiha video ida ne’ebé hatudu Primeiru-Ministru Kay Rala Xanana Gusmão lakohi kaer-liman ho membru Governu sira.

Tuir kronolojia ne’ebé Hatutan.com rekolla hosi fonte sira iha RTTL,E.P katak iha momentu Primeiru-Ministru (PM), Xanana Gusmão, fila hosi nia vizita bá estranjeiru iha loron 23 fulan-Abríl liubá, jornalista RTTL,E.P bá halo kobertura iha Aeroportu Internasionál Prezidente Nocolau Lobato.

Bainhira Primeiru-Ministru (PM), Xanana Gusmão tuun hosi aviaun komersiál Citilink, membru Governu sira hein tiha ona hanesan baibain simu Primeiru-Ministru. Maibé, iha tempu ne’ebá Primeiru-Ministru Xanana Gusmão tuun mai hosi aviaun la’o la kaer liman ho membru Governu sira ne’ebé forma hein hela.

Primeiru-Ministru mós la konsege halo konferénsia imprensa hodi hato’o nia atividade viajen bá jornalista sira, hanesan baibain. Ho nune’e, jornalista RTTL,E.P halo tiha notísia ne’e ho nia ángulu Primeiru-Ministru To’o Hikas Fali Timor-Leste Hafoin Halo Vizita bá Estranjeiru.

Iha narrativa notísia ne’e, jornalista RTTL,E.P hakerek mós observasaun (faktu) katak bainhira Primeiru-Ministru tuun hosi aviaun mai la kaer-liman ho membru Governu sira no akompaña ho video PM Xanana la kaer-liman ho membru Governu sira.

Advertisement

Notísia ne’e prodús 100% ona. Testu kompletu ona no manda hotu ona bá editór halo revizaun ka edisaun  to’o dubbing hotu ona no editór video rasik halo ona produsaun no edita  hotu soe ona bá play out hodi hein oras para publika de’it. Mas, Sekretáriu Estadu Komunikasaun Sosiál (SEKOMS), Expedito “Loro” Dias Ximenes haruka hasai no halo foun fali tuir versaun SEKOMS Expedito nia orientasaun. Nune’e, hasai tiha  video notísia PM Xanana la kaer-liman ho membru Governu sira.

Informasaun hosi fonte sira iha RTTL,E.P haktuir bá Hatutan.com katak bainhira hasai tiha video ne’e SEKOMS no prezidente konsellu administrasaun  RTTL akompaña kedas prosesu  edita foun notísia ne’e  hotu no manda kedas bá play out mak sira-na’in rua sai husi editór vídeo nia fatin.

Prezensa SEKOMS Expedito “Loro” Dias Ximenes ho Prezidente Konsellu Administrasaun RTTL,E.P, José António Belo “Taraleu” nian iha redasaun la fó koñesimentu bá Xefe Redasaun,  Almeiro Afonso, inklui  Koordenadór editor vídeo Crispim Alves.

“Ha’u ladún konkorda tamba dehan Governu interfere bá iha RTTL.E.P. Ha’u atu dehan katak RTTL.E.P ne’e mídia Estadu nian, mídia Estadu ha’u kompriende oituan kona-bá interferénsia ho sensura, iha buat rua, interferénsia no sensura, sé ha’u vizita bé RTTL.E.P kada fulan no bá Tatoli, I.P mos hanesan, ne’e la’ós interferénsia, maibé bá atu hatene kondisaun saida mak sira iha, saida mak sira presiza. Iha kazu ne’e, ha’u nia vizita bá sira iha diálogu ne’ebé halo ho sira kona-ba vizita Primeiru-Ministru nian, no hateten bá sira katak lolos mak id- ne’e, la’ós ida ne’ebá (la’ós ihda jornalista RTTL,E.P hakerek), no ida-ne’e hanoin katak la’ós interferénsia, ida ne’e atu fó hanoin,”  SEKOMs  Expedito Dias Ximenes  hateten  iha ámbitu sai oradór iha  atividade Dili Dialogue Forum 2024,  Sesta (10/05/2024).

Expedito “Loro” Dias Ximenes, antigu xefe redasaun jornál Novas (1998) iha tempu Timor-Leste hanesan provínsia bá dala-27 Repúblika Indonézia ne’e afirma, Tatoli,I.P no mós RTTL.E.P tutela bá iha SEKOMS no SEKOMS iha obrigasaun kada fulan halo enkontru ho kargu xefia sira.

Advertisement

Jornál Novas ne’e harii hosi antigu  Governador Timor-Timur, Abílio José Osorio Soares (matebian) ho Gil Alves, eis Ministru Komérsiu no Indústria (matebian) ne’ebé administrativamente tutela diretamente bá gabinete Governador Timor-Timur tempu ne’ebá.

Iha Konstituisaun RDTL artigu 41 kona-bá Liberdade Imprensa iha númeru 4 hateten Estadu Tenke Asegura Órgaun Publika Komunikasaun Sosiál Sira-Nia Liberdade  no Independénsia hosi Podér Polítiku no Podér Ekonómiku.

Intervensaun sira-ne’e mós bele konsidera Viola Lei Komunikasaun Sosiál Artigu 41 kona-bá Atentadu Bá Liberdade Imprensa iha númeru 2 hateten Funsionáriu Públiku ka Ajente Estadu  Nian Ne’ebé Mak Halo Krime Hasoru Liberdade Imprensa Sei Hetan Kastigu Hodi Tama iha Kadeia To’o Tinan Tolu ka Selu Multa.

Iha Artigu 10 Lei Komunikasaun Sosiál kona-bá Bandu Halo Sensura garante Komunikasaun Sosiál Ejerse Liberdade Espresaun Maibé La Sujeita bá Kualkér Sensura, Autorizasaun, Kausaun ka Abilitasaun Ida.

Iha Lei Komunikasaun Sosiál  Artigu 8 kona-bá Liberdade Imprensa haktuir Direitu Jornalista nian Atu Informa Sei Hala’o ho Baze bá Prerrogativa sira Ne’ebé Hakerek iha Konstituisaun, hodi Labele Hetan Interferénsia ne’ebé Konsidera Kontra Ninia Independénsia no Objetividade, Liberdade Kriasaun, Liberdade Konsiénsia, Ninia Direitu Atu  Buka no Hetan  Sijilu Profisionál, no Direitu Atu Partisipa iha Orientasaun Editoriál  Meiu Komunikasaun Sosiál Nian Ne’ebé Nia Servisu bá, no Labele Limita Nia Atu Kumpre nia Devér sira De-ontolójiku  husi Nia Profisaun.

Advertisement

Liga ho Kódigu Etika  Jornalístika iha númeru 3 mós hateten Kombate Forma Sensura Hothotu no Defende Liberdade Imprensa no Liberdade Espresaun.

Hosi sorin seluk, prezidente Asosiasaun Jornalista Timor Lorosa’e (AJTL),  Jevonia Viera espresa nia sentimentu triste ho index liberdade imprensa Timor-Leste nian ne’ebé iha tinan 2023 tama iha TOP 10 no agora 2024 tun bá 20.

“Situasaun sira ne’e mosu tamba dalaruma polítiku na’in sira halo intervensaun bá servisu jornalista sira nian,” Jivonia Viera hateten.

Nia  husu mós bá SEKOMS atu labele halo intervensaun bá redasaun mídia estatál sira hanesan saida mak SEKOMS halo ba RTTL.E.P.

“SEKOMS bá halo interferénsia hodi bandu labele fó sai notísia ne’ebé lolos atu fó sai tamba ne’e interese públiku ninia. Bainhira iha tentativa no ameasa, ida-ne’e mós bele fó impaktu bá ita nia index liberdade imprensa, ha’u la hatene bá oin ne’e sei sa’e ka tun, maibé ho ida agora tun dala sanulu ne’e sai hanesan alerta ida bá ita,” Jevonia Viera hateten.

Advertisement

Jivonia Viera haktuir, SEKOMS dehan la halo interferénsia, maibé faktu ne’ebé publika iha Hatutan.com hatudu katak SEKOMS ba halo intervensaun, iha ne’ebá iha faktu notísia ne’ebé prontu ona ho notísia ne’ebé SEKOMS bá halo interferénsia hodi muda notísia tuir SEKOMS nia hakarak.

Lee Mós: Conselho Imprensa La Tolera Intervensaun Podér Polítika iha Independénsia Editoriál

Jornalista: Vito Salvadór

Advertisement
Kontinua Le'e
Advertisement
Hakarak Hato'o Komentariu?

Husik Hela Komentariu

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Nasionál

Horta ho Xanana Tuun Direta Simu Liurai Brunei Darussalam Majestade H. Hassanal Bolkiah

Published

on

Hatutan.com, (20 Maiu 2024), Díli- Prezidente Repúblika (PR), José Ramos-Horta ho Primeiru-Ministru Kay Rala Xanana Gusmão hamutuk ho membru governu sira simu ho ksolok prezensa Sua Majestade Haji Hassanal Bolkiah, Sultaun Brunei Darussalam ne’ebé too  iha Repúblika Demokrátika Timor-Leste hodi partisipa iha selebrasaun loron Restaurasaun independénsia ba dala-XXII (20 Maiu 2002-20 Maiu 2024).

(more…)

Kontinua Le'e

Nasionál

Ramos-Horta Kondekora Timoroan no Sidadaun Estranjeiru Ne’ebé Kontribui bá Dezenvolvimentu TL

Published

on

Hatutan.com, (19 Maiu 2024), Díli- Iha selebrasaun aniversáriu restaurasaun independénsia Timor-Leste nian bá dala-XXII (20 Maiu 2002- 20 Maiu 2024) Prezidente Repúblika José Ramos-Horta kondekora timoroan  no sidadaun estranjeiru sira ho grau orden Timor-Leste nian hodi fó rekoñesimentu bá sira-nia dedikasaun no kontribuisaun bá dezenvolvimentu Timor-Leste. 

(more…)

Kontinua Le'e

Nasionál

FPCI Apresia Toleránsia Relijiozu iha Timor-Leste Ne’ebé Reflete Fiar no Kultu Moris Povu Nian

Published

on

Hatutan.com, (17 Maiu 2024), Díli- Foreign Policy Community in Indonesia  (FPCI) apresia ho toleránsia relijiozu iha Timor-Leste ne’ebé reflete ho fiar no kultu moris povu nian.

(more…)

Kontinua Le'e
Advertisement

Trending