Hatutan.com, (14 Maiu 2024), Díli—Kompañia konsultór internasionál ENERPROCO rejistu ona kazu disputa kontratuál hasoru empreza estatál Timor nian, Timor Gap tanba sira konsidera jestór atuál Timor Gap hapara sira-nia kontratu la tuir prosedimentu kontratuál inklui seidauk halo pagamentu bá sira tuir fatura ka invoices lima (5) ne’ebé mak sira submete ona bá Timor Gap.
Lee Mós: Timor Gap Klarifika Disputa Kontratuál ho ENERPROCO Mensiona Faktu Falsu
![](https://www.hatutan.com/wp-content/uploads/2024/05/Timor-Gap1-1-300x207.jpeg)
Edifisiu Timor Gap,E.P iha Timor Plaza, Díli. Foto/Tome da Silva
Fontes husi ENERPROCO bá Hatutan.com relata katak informasaun ne’ebé Timor Gap fó sai iha loron 09 fulan-Maiu 2024, hatudu jestór Timor Gap tenta dezvia informasaun no fó informasaun falsu sobre kazu disputa entre Timor Gap no ENERPROCO.
“Primeiru, jestór atuál Timor Gap hato’o katak tanba haree bá irregularidade sériu iha prosesu aprovizionamentu bá kontratu ne’ebé fó bá ENERPROCO, no mós fatór relevante sira seluk, no tuir nia direitu kontratuál, iha 18 Outubru 2023, TIMOR GAP fó sai karta terminasaun bá ENERPROCO, ezerse nia direitu sira ne’ebé prevee iha akordu servisu mensiona iha leten,” deklara fonte ENERPROCO.
Tuir fontes ne’e katak prosesu aprovizionamentu hotu-hotu la’o tuir ninia norma no prosedimentu normal ne’ebé aplika no vigora hodi kontrata ENERPROCO atu halo estudu bá Avaliasaun Téknika Kampu Bayu Undan (BU) Faze -2 CCS nian. nune’e, Timor Gap nia jestór anterior sempre kumpre regra aprovizionamentu hotu-hotu foin asina kontratu ho ENERPROCO, dalan ne’e mós hodi asegura prosesu hotu tuir lei no asegura imajen Timor Gap nu’udár kompañia estatál Timor-Leste nian.
Iha komunikadu Timor Gap nian ne’ebé Hatutan.com publika iha edisaun 09 fulan-Maiu 2024, Timor Gap hato’o katak fatura ka invoices hotu-hotu ne’ebé ENERPROCO submete mai Timor Gap hamutuk 5 hetan ona pagamentu husi Timor Gap, maibé iha realidade, tuir fontes ENERPROCO konfirma katak invoices sira ne’ebé ENERPROCO submete seidauk hetan pagamentu total husi Timor Gap.
Timor Gap iha nia komunikadu mensiona mós katak Timor Gap surpreza ho publikasaun ne’ebé iha sobre akizisaun ne’ebé ENERPROCO halo bá Timor Gap bainhira diskusaun no klarifikasaun tekniku sira hotu entre ENERPROCO no Timor Gap agora la’o hela. Maibé, iha realidade bazeia ba informasaun katak ENERPROCO submeterkarta notifikasaun ikus bá Timor Gap atu halo pagamentu ba faturas ka invoices sira molak ka antes 19 fulan-Abríl 2024, karik la halo pagamentu maka ENERPROCO sei keixa Timor Gap bá Tribunál arbitrajen iha Singapura. Depois, Timor Gap simu karta notifikasaun ikus ne’e, Timor Gap la responde no ignora tomak.
“Se negosiasaun sei la’o hela entre Timor Gap ho ENERPROCO sobre pagamentu ne’ebé pendente, Timor Gap tenke fó serteza bá pagamentu, pur mínimu timeline bá pagamentu bainhira maka bele akontese, no labele ignora komunikasaun. Ho attitude Timor Gap ne’ebé ignora ENERPROCO nia korrespondénsia maka rezulta ENERPROCO submete keixa bá Tribunál Arbitrajen iha Singapura hasoru Timor Gap atu bele rezolve kasu disputa ne’ebé iha,” fontes ne’e informa.
Provas no evidénsia barak hatudu katak mudansa Governasaun iha RDTL dala barak ona, terminasaun kontratu mós barak maibé, tuir ENERPROCO nia esperiénsia seidauk iha governu ida mak la selu kontraktor ka kompañia ida bá servisu ne’ebé sira finaliza ona to’o terminasaun kontratu ne’e rasik.
Nia hateten, Governu hotu-hotu sempre fó onra no respeita kontratu no direitu kontraktor ka kompañia nian. Ida-ne’e nu’udár serteza ka garante legal husi Governu, ne’ebé sempre sai hnesan sasukat bá Timor-Leste nia credit rating, bá kompañia/investor sira antes deside mai Timor-Leste.
Timor Gap Prontu Enfrenta ENERPROCO
![](https://www.hatutan.com/wp-content/uploads/2024/05/CEO-Timor-Gap-300x214.jpeg)
CEO no prezidente Timor Gap, E.P, Rui Maria Alves Soares. Foto/Tome da Silva
Iha loron 14 fulan-Maiu 2024, Hatutan.com halo konfirmasaun direta ho CEO no prezidente Timor Gap, Empreza Públiku, Rui Maria Alves Soares, iha nia servisu fatin iha Timor Plaza, hateten ENERPROCO laiha razaun tanba ne’e Timor Gap prontu defende Timor Gap nia pozisaun iha Tribunál Internasionál Arbitrajen ICC Singapura.
“Bá ami, laiha problema ida, maibé ENERPROCO anunsia ona katak sira lori prosesu ne’e bá iha tribunal arbitrajen, ami la hatene razaun tanba saida, nune’e sira hakarak bá tribunal arbitrajen, ba ami, sira laiha razaun, ne’e ita husik took se karik sira ezije bá iha tribunal arbitrajen husik prosesu ne’e la’o depois ita haree took Timor Gap mós iha direitu defende nia an iha prosesu arbitrajen,” Rui Maria Alves Soares hateten.
Rui Soares esplika razaun hapara kontratu ho empreza Teknolojia, Produsaun Petróleu no Gas husi Estadus Unidus Amérika (“ENERPRO”) tanba prosesu nomeasaun bá empreza ENERPROCO ne’e mak ladún tuir dalan no prosesu aprovizionamentu ninian.
Razaun ida tan, Timor Gap mós iha estratéjia foun kona-bá oinsá atu haree bá estudu ne’ebé sira halo ne’e kona-bá CCS, tanba Timor Gap iha aproximasaun foun ne’ebé Timor Gap haree katak ida ne’e la nesesáriu atu kontinua, tanba estudu ne’ebé kompañia halo distánsia dook iha nasaun Estadus Unidus Amerika ( EUA ) tanba ne’e Timor Gap deside hapara tiha lai.
Nia reforsa katak Timor Gap hapara kontratu ne’e tuir dalan loos, tuir kláuzula ne’ebé mensiona iha kontratu, bainhira empreza ENERPROCO mak hapara fó de’it notifikasaun bá Timor Gap loron 30 maibé kuandu Timor Gap mak hapara nune’e tenke fó notifikasaun loron 90. Nune’e Timor Gap fó duni notifikasaun loron 90, maske notifikasaun ne’e sai iha loron 18 fulan-Outubru 2023, maibé notifikasaun bá hahú husi loron 12 fulan-Outubru 2023 to’o loron 26 fulan-Fevereiru 2024, nune’e parte rua mós kumpre desizaun ne’e
“Notifikasaun ne’e ami fó ba sira iha loron 18 fulan-Outubru 2023, entaun ami fó notifikasaun husu sira suspende atividade no sira mós aseita,” Rui Maria Alves Soares informa.
Kona-bá estudu ne’ebé empreza halo , antes ne’e kompañia Santos hanesan operadór mós halo ona, tanba ne’e, Rui Soares la presiza atu replika fali estudu hirak ne’e bainhira sidauk iha desizaun serteza katak Timor Gap sei hola parte ka lae ona.
Haree bá razaun hirak ne’e mak Timor Gap deside hapara tiha lai kontratu ida -e’e, nune’e sei haree fila fali karik nesesáriu aban-bainrua mak foin loke fali prosesu foun, nomeia kompañia foun tuir prosesu loos nian hodi kontinua estudu.
Timor Gap mós rejeita kona-bá deklarasaun husi empreza Teknolojia, Produsaun Petróleu no Gas husi Estadus Unidus Amérika (“ENERPRO”) kona ba Timor Gap sidauk halo pagamentu ba fatura ne’e empreza ENERPOPCO submete ona iha loron 19 fulan-Abríl 2024.
Rui Soares relata katak durante empreza halo servisu Timor Gap selu hotu, bainhira sira submete relatóriu mai, ekipa tékniku sira verifika, halo komunikasaun entre parte rua, prosesu komunikasaun la’o ho di’ak, nune’e bainhira tTmor Gap haree servisu ne’e la’o di’ak duni tuir valor ne’ebé iha, nune’e Timor Gap halo pagamentu tuir valór ne’e.
Timor Gap halo pagamentu hotu kedas bá invoice ka fatura lima ( 5) ne’ebé submete hosi ENERPROCO tuir kontratu ne’e hahú iha loron 23 fulan-Maiu 2023.
Iha duni períodu ida suspensaun ne’ebé ekipa tékniku husi Timor Gap kontinua halo komunikasaun atu halo verifikasaun, tanba iha períodu refere Timor Gap mós la superviosa ho di’ak nune’e presiza halo klarifikasaun ho sira , nune’e sira mós informasaun ho di’ak, kona-bá dadus ne’ebé sira halo liu husi estudu, bainhira kompletu ona, prosesu informasaun ho dadus to’o ona Timor Gap, nune’e prosesu internal mós sei halo, tanba la’ós mai hotu Timor Gap tenke selu kedan, mas sei tuir prosesu verifikasaun, bá finansas, aprovasaun, maske durasaun tempoukleur, maibé konsege halo pagamentu ona tuir fatura ne’ebé ENERCROPO submete.
Maibé ENERPROCO kontinua konfirma la selu, Rui Soares hateten parte ida ne’e keta dala ruma sira hanoin seluk fali, se sira hakarak Timor Gap selu liu kontratu ne’e laloos mo mós agora ba tribunal arbitrajen internasionál sira akuza Timor Gap bá saida ne’e lahatene, karik iha motivu seluk mós lahatene, maibé prontu tanba empreza lori ona ba tribunal arbitrajen nune’e Timor Gap mós prontu atu defende Timor Gap.
Kona-bá komunikadu imprensa ne’ebé Timor Gap fó sai iha loron 9 fulan-Maiu 2024, ENERCROPO kinsidera katak jestór atual Timor Gap tenta taka informasaun loloos kona-bá problema refere, Rui Soares deklara laiha razaun taka informasaun, taka tanba saida, maibé Timor Gap respeitu kontratu tanba iha kontratu entre Timor Gap ho ENERPROCO iha kláuzula balun ko’alia kona-bá konfidensiál étika, ne’ebé tanba ne’e Timor Gap la públika buat balun kontra empreza, maibé faktu hatudu katak ENERCROPO antes ka depois hato’o ba tribunal arbitrajen, sira públika iha mídia ka website ne’ebé akuza Timor Gap kontra artigu ruma iha kontratu, no mós akuza Timor Gap halo risku ba investor sira atu labele investe iha Timor,-Lete.
Timor Gap hato’o press release ne’e la senti katak iha sala buat ruma, karik iha proses arranju kontratuál ne’e iha buat ruma sira sente Timor Gap iha sala nune’e bele prosesa maibé labele akuza. Nune’e, Timor Gap konsidera desizaun ne’e empreza ENERPROCO bá tribunal arbitrajen, ne’e bele tanba kontratu mós fó dalan.
Maske nune’e, Timor Gaps konsidera labele foti konkluzaun katak Timor Gap halo sala ona, tanba Timor Gap hatene katak ENERPROCO halo akuzasaun, no bainhira prosesu ne’e bá duni ona iha tribunal arbitrajen, no sei responde iha arbitrajen.
Tuir Rui Soares loloos prosesu ne’e la’o lai foin bele julga, maibé bá Timor Gap sente katak la halo sala buat ida tanba pagamentu mós halo ona.
Rui Soares informa katak Timor Gap preparadu hela, prontu atu defende Timor Gap iha tribunal arbitrajen, tanba dau-daun ne’e Timor Gap la hatene katak Timor Gap kontra artigu ida ne’ebé.
Jornalista: Leopoldina de Carvalho