Connect with us

Justisa & Krime

Tribunál Julga Pesoál INSP-TL Bá Krime Administrasaun Danoza

Published

on

Hatutan.com (01 Juñu 2025), Díli— Tribunál Judisiál  Primera Instantansia Dili (TJPID), Tersa (01/07/2025), halo julgamentu  bá  kazu administrasaun danoza ne’ebé envolve husi arguida  FEG nu’udár pesoál responsavel  finansa iha Institutu Nasionál Saúde Publika Timor-Leste (INSP-TL).

Ilustrasaun. Foto/Google

Kazu ne’e akontese iha  fulan-Jullu tinan  2023  iha  Institutu Nasional Saude Timor-Leste bainhira arguida FEG halo levantamentu osan  iha banku no rai iha branka no arguida duni mak kaer save.

Iha tinan 2023 ba períodu fulan-Jullu, Agustu no fulan-Setembru,  INSP-TL hetan orsamentu jeral Estadu atu finansia programa Q3  (Kuarter terseira  )nian ho montante $108,934.25 depozita iha Banku Nasionál Komérsiu Timor-Leste (BNCTL) no osan husi doadór UNFPA no WHO sira depozita bá iha Banku ANZ, nune’e arguida FEG hanesan responsavel ba finansa,  halo levantamentu ba osan ne’e no dala ruma levanta husi testemuña ho inisiál B hanesan teizuereira.

Lavanta tiha osan sira ne’e testemuña B entrega ba arguida FEG hodi guarda ba brankas, nune’e arguida FEG halo levantamentu ba osan sira ne’e no dala ruma levanta husi testamuña B hanesan tezoreiru, konforme dokumentu konsta iha autu fls, 164-167,

Advertisement

Testamuña B entrega ba arguida FEG  hodi guarda be brankas ka safety box ne’ebé rai tha fatin finansas nian, nune’e kuandu kada unidade atu halao formasaun no treinamentu ruma maka arguida no testamuña B entrega osan ba responsavel atividade sira ne’e.

Kada atividade ne’ebé finansia husi  OGE  ba INSP-TL no mós hosi doadór sira ne’e ezekuta kada fulan-tolu  nia laran no kuandu programa $31.887, la dauk re-imbolsu ba banku no osan ho montante  $31.887,90 arguida  FEG  la guarda iha brankas INSP-TL nian no re-imbolsu ba BNCTL, maibé osan balun guarda fali iha nia uma no mós osan balun ba depozita iha arguida nia konta benkaria privada iha BRI (Bank Republik Indonesia) konforme arguida nia deklarasaun ne’ebé konsta iha autu fis. 10,49.

Arguida FEG  ho forma livre, deliberada no konsientemente, apropria ba nia aan osan restu husi aktividade Q3 ba fulan Jullu, Agostu no Setembru nian iha INSP-TL ho montante $31.887,90 hodi prejudika INSP-TL labele halo nia atividade Q4 nian ba fulan Outubru, Novembru no Dezembru  no mós orsamentu estadu nian.

Arguida hatene katak hahalok ne’e proibidu no hetan punisaun tuir lei penal, maibé nia kontinua pratika asaun ne’e. Tanba ne’e, Ministériu Públika konstitui arguida hanesan autora material ho forma konsumada ba krime administração danos no pekulatu no, p. e p. pelo art. 274″, husi Kódigu Penal konjugadu ho art. 82° husi Lei n.º7/2020 de 26 de Agosto, sobre medidas de prevensaun no Kombate Korrupsaun.

Iha sala  julgamenntu,  Ministériu Publiku liuhusi Prokurador Matias Soares solisita ba Tribunal atu   halo alterasaun ba faktu la subtansial,  liuliu ba osan ne’ebé mak arguida halo lakon iha brankas  tanba bazea  ba depoimentu sasin ida katak osan ne’e be mak lakon iha brankas ne’e  la’ós $31,000, maibe osan hamutuk  iha $41,000, kompostu husi orsamentu $30,000 ne’e  husi orsamentu jeral estadu no $14,000 osan husi doadór.

Advertisement

Prokutrador Matias mós solisita ba Tribunál atu haree arguida nia konta iha banku BRI tanba arguida molok iha nia depoimentu katak osan balun ne’e  nia rai iha nia konta bankaria iha BRI tanba ne’e  Ministériu Publiku husu Tribunál atu notifika  BRI atu haree  kestaun ne’e.

Iha sala julmentu Defeza husi Arguida FEG,  Defensor Publiku Eustaquio Guteres mós husu ba  Tribunál ofisiozamente atu nomea testtestemuña peritu ba brankas nian atu esplika didiak mekanizmu utilizasau ba brankas 

Razaun  Defeza hat’oo rekerimentu ne’e  tanba defeza duvida ho depoimentu sasin sira nian katak molok sira hatene ona katak osan lakon uluk ona iha brankas mak foin sira hatoo ba arguida katak osan lakon iha brankas.

Tuir Eustaquio katak normalmente ema tenke loke uluk brankas ne’e  maka foti osan la’ós hatene uluk osan lakon, maibé la hatene se maka foi osan.

Hafoin rona tiha rekerimentu Ministériu Publiku no Defeza nian , Tribunal kolletivu liu husi Juiz José Escurial aseita ho pedidu Ministériu Publiku nian hodi  halo altersaun subtansial ba faktus sira ne’ebé Ministériu Públiku hetan no Tribunál deside katak faktu la subtansial sira  ne’e  konsta de’it iha autus ba desizan ba  kazu ne’e .

Advertisement

 Tribunal mós aseita Defeza ne’ebé fó asisténsia legal ba arguida FEG   hodi notifika BRI hodi haree konta bankaria aguida nian.

Tribunal  la aseita pedidu Defeza nian kona ba atu haruka peritu ida ba haree utilizasaun brankas nian no Tribunal fundamenta katak kestaun hanesan ne’e   ba iha tempu seluk de’it.

Hafoin rona tiha parte rua Tribunal deside  halo kedan inspesaun INSP-TL hodi ba haree brankas no nota katak brankas antiga ne’ebé rai osan ne’e  sei tau hela iha dirretor nia sala, maibe arguida FEG ne’ebé uluk kaer nia la lembra ona numeru branka nian ne’ebé ho dijitu sia.

Iha prosesu inspesaun ne’e  Tribunál hasai  despaixu emediatu  ba direjente INSP-TL loron sanulu nia laran tenke loke ona brankas ne’e  para Tribunál atu haree brankas ne’ebé rai osan ne’e , kuandu direjente INSP-TL la loke brankas ne’e  Tribunál konsidera dezobidensia  no sei akuza krime foun ba direjente INSP-TL.

Ministériu Públiku  konstui   arguida ho forma livre, deliberada no konsientemente, apropria ba nia aan osan restu husi atividade Q3 ba fulan-Jullu, Agostu no Setemberu nian iha INSP-TL ho montante $31,887.90 hodi prejudika INSP-TL  halo nie atividade Q4 nian ba fulan-Outubru, Novembru no Dezembru no mós orsamentu estadu nian.

Advertisement

Julgamentu ne’e preside husi Juis Koletivu  José Escuriál, Afonso Carmona, Francisca Cabral, Ministériu Públiku reprezenta hosi  Matias Soares no Arguida hetan asistente legál husi Defensor públiku Eustáquio Guterres.

Jornalista: Marcelino Tomae

 

 

Advertisement
Continue Reading
Advertisement
Click to comment

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Justisa & Krime

MI Hatun Ona Despaixu Ba Komandu Jerál PNTL Halo Investigasaun Ba Superintendente Asistente Polísia AQ

Published

on

By

Hatutan.com, (13 Novembru 2025), Díli-Ministru Interiór, Francisco da Costa Guterres, hatun ona despaixu ba Komandu Jerál  Polísia Nasional Timor-Leste (PNTL)  atu halo investigasaun ba Superintendente Asistente Polísia AQ ne’ebé deskonfia falsifika  dokumentu veteran   hodi  hetan grau 8 a 14.

(more…)

Continue Reading

Justisa & Krime

PNTL Submete Ona Kazu Dirijente SNI Hatama Fugetes Ba Ministeriu Públiku

Published

on

By

Hatutan.com, (12 Novembru 2025), Díli– Polísia Nasional Timor-Leste (PNTL) submeter ona kazu importa sasan kontra bandu (fugetes) ne’ebé envolve husi dirijente Servisu Nasionál Intelijénsia (SNI) na’in-rua, foin lalais ne’e.  

(more…)

Continue Reading

Justisa & Krime

Injustisa Bainhira Husik Livre Dirijénte SNI Na’in-Rua Lori Sasán Kontra Bandu

Published

on

By

Hatutan.com, (11 Novembru 2025), Díli—Forum Organizasaun  Noun Governamentál Timor-Leste (FONGTL) konsidera  bainhira autóridade seguransa sira husik livre dirijénte nain-rua husi Servisu Nasionál Intelijénsia (SNI) ne’ebé hatama sasán kontra bandu (Fugete) hatudu injustisa boot.  

(more…)

Continue Reading

Trending