Connect with us
Pakote Ahi

Ekonomia

Reitór UNPAZ Kritika Governu Tanba Ekonomia “Hakdasak”

Published

on

Hatutan.com, (27 Dezembru 2021), Díli-Reitór Universidade da Paz (UNPAZ), Adolmando Soares Amaral, kritika  Oitavu Governu ne’ebé lidera husi Primeiru-Ministru (PM), Taur Matan Ruak, uza razaun pandemia Covid-19 hodi la halo dezenvolvimentu.

Reitór Universidade da Paz (UNPAZ), Adolmando Soares Amaral. Foto/Media UNPAZ

Adolmando Amaral haktuir katak, oras-ne’e, TL nia kreximentu ekonomia monu, inflasaun ba nesesidade báziku sira iha kada uma-kain aas.

“TL nia númeru dezempregu aas. Tanba laiha kampu  traballu, tanba de’it ita-nia ukun-na’in sira ne’ebé mak agora ukun hela, sira hatete de’it katak, buat hotu-hotu sira labele halo, tanba de’it, COVID-19 ne’ebé invade mundu, inklui ita iha Timor-Leste,” Reitór UNPAZ, Adolmando Soares Amaral, hateten liuhosi diskursu iha serimónia graduasaun ba graduadu sira iha Salaun Kampus UNPAZ, iha Osindu, Díli, Segunda (27/12/2021).

Kada loron, bainhira akompaña informasaun ka notísia sira iha média televizaun, rádiu, jornál no online sira, TL nian, hotu-hotu tau todan ba COVID-19. Maibé, haree fila-fali ba notísia hosi internasionál hosi nasaun viziñu sira, COVID-19 bele harahun, maibé ema nia kreximentu ekonomia sa’e nafatin. Ema konsege rezolve númeru dezempregu, no ema konsege hatún inflasaun, to’o sira-nia povu bele moris di’ak.

Advertisement

“Tanbasá, ita ki’ik-oan ne’e, iha ida ne’e iha de’it ema ho tokon ida-resin de’it, ho orsamentu ne’ebé aprova kada tinan iha parlamentu, ita labele solusiona problema povu, no dezenvolvimentu ba rai ida-ne’e,” Reitór UNPAZ, Adolmando Soares Amaral, preokupa.

Bainhira funu na’in-sira hakarak ba ukun de’it, ida ne’e mak problema ba Timoroan hotu. Maibé, sira hakarak ba buka naran, maka sira tenke halo buat di’ak ba povu ida ne’e, atu povu bele fó apresiasaun ba sira-nia lideransa katak, só ida ne’e mak di’ak.

“Mais enkuantu, sira ba ukun para atu lakohi serbí  povu ida-ne’e, ida ne’e mak dezastre mai daudauk ona. Tanba ida ne’e, dala-ida tán, ha’u husu ba ita-boot sira, ha’u laiha interese, no ha’u mós la’ós ema polítiku, no ha’u mós laiha partidu, tebes,” Adolmando, hateten tán.

Iha istória governasaun, hahú hosi primeiru to’o iha governasaun oitavu governu, kada tinan Orsamentu Jerál Estadu (OJE) ne’ebé parlamentu aprova, sempre ho montante orsamentu ne’ebé boot. Maibé, tuir observasaun reitór UNPAZ ne’e katak, orsamentu iha OJE ne’ebé boot liu iha governasaun sira hotu, foin mak akontese iha oitavu governu konstitusionál ninia ukun.

Iha OJE tinan 2019, montante orsamentu hamutuk billaun $1.3 Tinan sira tuir tán, iha billaun $1.4, hafoin sa’e ba billaun $1.6, no billaun $1.8, depois sa’e tán ba billaun $2.1, no iha orsamentu inisiál hosi OJE 2022 nian, governu propoin orsamentu billaun $1.6. Maibé, to’o iha faze diskusaun jeneralidade mosu mós proposta, no to’o iha espesialidade finál global, ho totál orsamentu hamutuk billaun $2 resin.

Advertisement

Tuir Adolmando, montante orsamentu ida ne’e barak no boot. Bainhira kompara ho jornada orsamentál sira iha tinan sira kotuk bá, iha orsamentu jerál estadu ne’ebé ki’ik, ho de’it billaun $1.3, maibé bele haree kreximentu ekonomia sa’e ba double-digit.

Alende ne’e, TL nia infra-estrutura, rezolve iha fatin-fatin, povu la halerik. Ema bele sente efeitu hosi dezenvolvimentu. Maibé, tuir Adolmando tanbasá, depois orsamentu boot iha mandatu oitavu governu nian, kreximentu ekonomia monu, inflasaun aas númeru dezempregu aumenta, ema la sente efeitu hosi dezenvolvimentu.

“Ida ne’e ita atu esplika saida, ba ita-nia povu, hodi lori dezenvolvimentu ba rai ida ne’e. Tanba de’it COVID-19, maibé ita tenke nakloke mós nasaun viziñu sira. Sira iha COVID-19, agora sira nia kreximentu ekonomia forte liután. Sira iha COVID-19, maibé sira nia povu sira sente efeitu hosi dezenvolvimentu. Nusa, ita iha Timor, tanba de’it COVID-19, ita nia povu sira halerik, tanba de’it COVID-19, ita nia kreximentu ekonomia monu tun,” Adolmando hateten.

Nia fó observasaun liga ho progresu ekonomia TL nian katak, daudaun ne’e TL nia ekonomia hatudu ona iha sinál negativu, tanba monu tun ona ba 1.8, no posibilidade bele tun to’o tán 1.10, maka TL sei sai ona nasaun falladu iha rejiaun ida ne’e.

“Orsamentu ne’ebé mak foin daudauk aprova ba 2022, hahú billaun $1.6 depois iha proposta, aumenta tán ona ba billaun $2 no lahatene, pontu hira tán. Ho orsamentu ne’ebé iha, no haree mós ho tempu ba sira ne’e, fulan-hitu de’it, sira bele halo milagre. Sé sira halo duni milagre, ita sei sente efeitu hosi dezenvolvimentu ba rai ida-ne’e, enkuantu sira la halo milagre, ne’e kulpa boot ida ba sira,” Reitór UNPAZ ne’e afirma tan.

Advertisement

Atu evita situasaun politika ida ne’e mosu beibeik iha TL, Adolmando fó hanoin katak, ho festa demokrasia ne’ebé besik daudaun, husu ba timoroan sira atu haree no tetu didi’ak, molok ezerse votu iha eleisaun prezidensiál iha 2022 no parlamentár iha 2023.

Jornalista: Rogério Pereira Cárceres

Kontinua Le'e
Advertisement
Hakarak Hato'o Komentariu?

Husik Hela Komentariu

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Ekonomia

JM Automotif Konsidera EDTL,E.P Viola Lei iha Projetu Manutensaun no Fornesimentu Spare Part Karreta

Published

on

Hatutan.com, (25 Jullu 2024), Díli-Na’in bá empréza JM Automotif , Julio Fernandes, konsidera Eletrisidade Timor-Leste, Empréza Públika (EDTL, E.P) viola lei Rejime Jurídiku Aprovizionamentu (RJA) kona-bá konkursu públiku bá projetu manutensaun no fornesimentu Spare Part karreta iha EDTL, E.P. 

(more…)

Kontinua Le'e

Ekonomia

Ezekusaun OJE 2024 Tenke ho Kualidade Tuir Programa

Published

on

Hatutan.com, (24 Jullu 2024), Díli-Ministra Finansas (MF), Santina José Rodrigues F. Viegas Cardoso, husu bá liña ministériu sira atu labele gasta arbiru osan, maibé husu atu ezekusaun Orsamentu Jerál Estadu (OJE) 2024 nian tenke ezekuta ho kualidade no gasta tuir programa sira ne’ebé XI Governu konstitusionál hatuur tiha ona.

(more…)

Kontinua Le'e

Ekonomia

Konsellu Ministru Fó Podér Tomak bá Ministru Marcos da Cruz Asina Akordu Konsolidasaun Kooperasaun Agríkola ho Xina

Published

on

Hatutan.com, (24 Jullu 2024), Díli-Konsellu Ministrus hala’o sorumutuk iha Palásiu Governu,  Dili, Kuarta (24/07/2024), hodi deside no delibera fó podér tomak ba Ministru Agrikultura, Pekuária, Peska no Floresta, Marcos da Cruz, atu asina memorandu entendimentu entre Ministériu Agrikultura, Pekuária, Peska no Floresta, Repúblika Demokrátika Timor-Leste no Ministériu Agrikultura no Asuntu Rurais Repúblika Populár Xina kona-ba Konsolidasaun Kooperasaun Agríkola.

(more…)

Kontinua Le'e
Advertisement

Trending