Connect with us
Pakote Ahi

Ekonomia

Reitór UNPAZ Kritika Governu Tanba Ekonomia “Hakdasak”

Published

on

Hatutan.com, (27 Dezembru 2021), Díli-Reitór Universidade da Paz (UNPAZ), Adolmando Soares Amaral, kritika  Oitavu Governu ne’ebé lidera husi Primeiru-Ministru (PM), Taur Matan Ruak, uza razaun pandemia Covid-19 hodi la halo dezenvolvimentu.

Reitór Universidade da Paz (UNPAZ), Adolmando Soares Amaral. Foto/Media UNPAZ

Adolmando Amaral haktuir katak, oras-ne’e, TL nia kreximentu ekonomia monu, inflasaun ba nesesidade báziku sira iha kada uma-kain aas.

“TL nia númeru dezempregu aas. Tanba laiha kampu  traballu, tanba de’it ita-nia ukun-na’in sira ne’ebé mak agora ukun hela, sira hatete de’it katak, buat hotu-hotu sira labele halo, tanba de’it, COVID-19 ne’ebé invade mundu, inklui ita iha Timor-Leste,” Reitór UNPAZ, Adolmando Soares Amaral, hateten liuhosi diskursu iha serimónia graduasaun ba graduadu sira iha Salaun Kampus UNPAZ, iha Osindu, Díli, Segunda (27/12/2021).

Kada loron, bainhira akompaña informasaun ka notísia sira iha média televizaun, rádiu, jornál no online sira, TL nian, hotu-hotu tau todan ba COVID-19. Maibé, haree fila-fali ba notísia hosi internasionál hosi nasaun viziñu sira, COVID-19 bele harahun, maibé ema nia kreximentu ekonomia sa’e nafatin. Ema konsege rezolve númeru dezempregu, no ema konsege hatún inflasaun, to’o sira-nia povu bele moris di’ak.

Advertisement

“Tanbasá, ita ki’ik-oan ne’e, iha ida ne’e iha de’it ema ho tokon ida-resin de’it, ho orsamentu ne’ebé aprova kada tinan iha parlamentu, ita labele solusiona problema povu, no dezenvolvimentu ba rai ida-ne’e,” Reitór UNPAZ, Adolmando Soares Amaral, preokupa.

Bainhira funu na’in-sira hakarak ba ukun de’it, ida ne’e mak problema ba Timoroan hotu. Maibé, sira hakarak ba buka naran, maka sira tenke halo buat di’ak ba povu ida ne’e, atu povu bele fó apresiasaun ba sira-nia lideransa katak, só ida ne’e mak di’ak.

“Mais enkuantu, sira ba ukun para atu lakohi serbí  povu ida-ne’e, ida ne’e mak dezastre mai daudauk ona. Tanba ida ne’e, dala-ida tán, ha’u husu ba ita-boot sira, ha’u laiha interese, no ha’u mós la’ós ema polítiku, no ha’u mós laiha partidu, tebes,” Adolmando, hateten tán.

Iha istória governasaun, hahú hosi primeiru to’o iha governasaun oitavu governu, kada tinan Orsamentu Jerál Estadu (OJE) ne’ebé parlamentu aprova, sempre ho montante orsamentu ne’ebé boot. Maibé, tuir observasaun reitór UNPAZ ne’e katak, orsamentu iha OJE ne’ebé boot liu iha governasaun sira hotu, foin mak akontese iha oitavu governu konstitusionál ninia ukun.

Iha OJE tinan 2019, montante orsamentu hamutuk billaun $1.3 Tinan sira tuir tán, iha billaun $1.4, hafoin sa’e ba billaun $1.6, no billaun $1.8, depois sa’e tán ba billaun $2.1, no iha orsamentu inisiál hosi OJE 2022 nian, governu propoin orsamentu billaun $1.6. Maibé, to’o iha faze diskusaun jeneralidade mosu mós proposta, no to’o iha espesialidade finál global, ho totál orsamentu hamutuk billaun $2 resin.

Advertisement

Tuir Adolmando, montante orsamentu ida ne’e barak no boot. Bainhira kompara ho jornada orsamentál sira iha tinan sira kotuk bá, iha orsamentu jerál estadu ne’ebé ki’ik, ho de’it billaun $1.3, maibé bele haree kreximentu ekonomia sa’e ba double-digit.

Alende ne’e, TL nia infra-estrutura, rezolve iha fatin-fatin, povu la halerik. Ema bele sente efeitu hosi dezenvolvimentu. Maibé, tuir Adolmando tanbasá, depois orsamentu boot iha mandatu oitavu governu nian, kreximentu ekonomia monu, inflasaun aas númeru dezempregu aumenta, ema la sente efeitu hosi dezenvolvimentu.

“Ida ne’e ita atu esplika saida, ba ita-nia povu, hodi lori dezenvolvimentu ba rai ida ne’e. Tanba de’it COVID-19, maibé ita tenke nakloke mós nasaun viziñu sira. Sira iha COVID-19, agora sira nia kreximentu ekonomia forte liután. Sira iha COVID-19, maibé sira nia povu sira sente efeitu hosi dezenvolvimentu. Nusa, ita iha Timor, tanba de’it COVID-19, ita nia povu sira halerik, tanba de’it COVID-19, ita nia kreximentu ekonomia monu tun,” Adolmando hateten.

Nia fó observasaun liga ho progresu ekonomia TL nian katak, daudaun ne’e TL nia ekonomia hatudu ona iha sinál negativu, tanba monu tun ona ba 1.8, no posibilidade bele tun to’o tán 1.10, maka TL sei sai ona nasaun falladu iha rejiaun ida ne’e.

“Orsamentu ne’ebé mak foin daudauk aprova ba 2022, hahú billaun $1.6 depois iha proposta, aumenta tán ona ba billaun $2 no lahatene, pontu hira tán. Ho orsamentu ne’ebé iha, no haree mós ho tempu ba sira ne’e, fulan-hitu de’it, sira bele halo milagre. Sé sira halo duni milagre, ita sei sente efeitu hosi dezenvolvimentu ba rai ida-ne’e, enkuantu sira la halo milagre, ne’e kulpa boot ida ba sira,” Reitór UNPAZ ne’e afirma tan.

Advertisement

Atu evita situasaun politika ida ne’e mosu beibeik iha TL, Adolmando fó hanoin katak, ho festa demokrasia ne’ebé besik daudaun, husu ba timoroan sira atu haree no tetu didi’ak, molok ezerse votu iha eleisaun prezidensiál iha 2022 no parlamentár iha 2023.

Jornalista: Rogério Pereira Cárceres

Kontinua Le'e
Advertisement
Hakarak Hato'o Komentariu?

Husik Hela Komentariu

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Ekonomia

Governu Suspende Temporariamente Jogu Bola Guling

Published

on

Hatutan.com, (27 Marsu 2024), Díli- Inspetór Jerál do Jogu (IGJ, sigla portugés) hasai rezolusaun Nú.14/2024 de 20 de Março, hodi suspende temporariamente atividade jogu bola guling.

(more…)

Kontinua Le'e

Ekonomia

Kada Fulan, Timoroan Lori Millaun $5 bá Kompras iha Atambua

Published

on

Hatutan.com, (27 Marsu 2024), Díli-Prezidente  Kamara Komérsiu no Indústria Timor-Leste (CCI-TL, sigla portugés), Jorge Manuel de Araújo Serrano, hateten timoroan nia osan kada fulan purvolta  millaun $5-resin mak semo bá merkadu Atambua, Timor Osidentál hodi bá kompras produtu báziku sira, hanesan tomate, supermie, sutate, masako, sigaru, trigu, mina dapur nian, raupa ho seluk-seluk tan.

(more…)

Kontinua Le'e

Ekonomia

Vizita Surpreza Vise-PM bá SERVE, I.P, Diretór Ezekutivu Laiha Fatin Tanba Partisipa Kongresu ATCPTL

Published

on

Hatutan.com, (26 Marsu 2024), Díli—Vizita surpreza Vise-Primeiru-Ministru no Ministru Koordenador bá Assuntu Ekonómia no Ministru Turizmu no Ambiente, Francisco Kalbuadi Lay,  bá   Servisu Verifikasaun Emprezarial, Institutu Públiku (SERVE I.P), Tersa (26/03/2024), la bele simu hosi Diretór Ezekutivu SERVE,I.P, Florêncio da Costa Sanches tanba partisipa hela iha kongresu Assosiasaun Transporte Kontentóres Portu Timor-Leste (ATCPTL-sigla portugés).

(more…)

Kontinua Le'e

Trending