Hatutan.com, (26 Outubru 2023), Díli— Primeiru Ministru (PM), Kay Rala Xanana Gusmão sei forma Komisaun Interministeriál atu estabelese akordu ho empreza sira hosi nasaun sira ne’ebé Prezidente Repúblika (PR) José Ramos-Horta vizita no hakarak atu investe iha Timor Leste (TL).
![](https://www.hatutan.com/wp-content/uploads/2023/10/Xanana-Halao-enkontru-semanal-ho-Ramso-Horta-300x173.jpeg)
Primeiru Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão, hasoru-malu ho Prezidente Repúblika, José Ramos-Horta iha Palásiu Prezidensiál, Aitarak laran Díli, Kinta (26/10/2023). Foto: Elio dos Santos da Costa.
Prezidente Repúblika José Ramos-Horta mós informa ona rezultadu vizita semana rua kotuk bá Xefe Governu liu hosi enkontru semanál ne’ebé líder órgaun soberanu rua hala’o iha Palásiu Prezidensiál Nicolau Lobato Bairr-Pité, Kinta (26/10/2023).
Lee Mós: Ramos-Horta Hala’o Vizita Ofissiál bá Emiradus Árabes Unidus no Partisipa Simeira ASEAN-GCC
“Primeiru-Ministru kontente ho rezultadu vizita Estadu bá UEA no Arábia Saudita. Tanba ne’e, sei forma Komisaun interministeriál ida atu bele haree apoiu no investimentu sira ne’e ho di’ak,” Xefe Estadu hateten.
Durante enkontru, Prezidente Repúblika informa bá Primeiru-Ministru kona-bá vontade no komitmentu hosi investór sira iha Uniaun Emiradu Árabe (UEA) no Arábia Saudita ne’ebé hakarak mai halo investimentu iha Timor-Leste.
Iha semana rua kotuk, Ramos-Horta vizita Estadu bá Uniaun Emiradu Árabe (UEA) hasoru-malu ho Prezidente UEA, Majestade Sheikh Mohamed bin Zayed Al Nahyan iha rezidénsia privadu Qasr Al Shati, Abu Dhabi, Sesta (13/10/2023), kontinua hasoru Ministru Negósiu Estranjeiru no Kooperasaun Internasionál (MNEKI), Uniaun Emiradu Árabe (UEA), Liurai Abdullah bin Zayed Al Nahyan, Prezidente Parlamentu UEA, Saqr Ghobash, Ministru Toleránsia no Coexistência, Ministru Toleránsia no Coexistência (MTC) Uniaun Emiradu Árabe (UEA), Sheikh Nahayan Mabarak Al Nahayan, iha ne’ebé líder sira UEA nian iha kompromissu atu dezenvolve relasaun bilaterál iha seitór ekonomia, komérsiu no investimentu, atu bele multiplika reseita no kontribui bá ekonomia nasionál, rejionál no internasionál.
Timor-Leste nia Kooperasaun ho UEA iha nível oin-oin, hanesan kooperasaun iha nível diplomátika ka relasaun polítika país rua nian, iha ne’ebé dezde uluk kedan UEA sempre husu Timor-Leste nia apoiu bainhira iha eleisaun ruma iha Nasoins Unidas no Timor-Leste sempre fó apoiu bá UEA no sira kontente loos ho apoia ne’ebé Timor-Leste oferese.
Kondisaun ne’ebé presiza Timor-Leste tenke kria maka protesaun bá investimentu ne’ebé kuaze rai hotu-hotu halo nune’e, bainhira ema mai halo investimentu iha Timor-Leste, maka tenke garante protesaun oinsá, no iha Timor-Leste rasik Konsellu Ministru aprova ona lei protesaun ba investimentu.
Ida tan maka dupla tributasaun, katak presiza asina akordu bilaterál kada país. Iha iluminasaun dupla tributasaun signifika bainhira selu ona impostu iha UEA sei la selu iha Timor-Leste, katak selu impostu dala ida no iha Timor-Leste rasik Lei doméstika fó intensivu barak bá investór sira atu la selu impostu durante tinan hirak konforme investimentu ne’ebé investór sira halo tanba importante liubá Timor-Leste mak empregu no ikus liu maka tenke iha Tribunál Arbitrál.
Tanba ne’e, iha disputa komersiál ruma hanesan problema bá rai no implementasaun kontratu kuandu iha konflitu la’ós liu hosi Tribunál distritál, maibé tenke liu hosi Tribunál Arbitrál ne’e atu iha kredibilidade no integridade internasionál.
Prezidente Repúblika, José Ramos-Horta hateten Primeiru-Ministru Kay Rala Xanana Gusmão preokupa loos ho jornada orsamentál ne’ebé hala’o daudaun iha Ministériu Finansas.
Tanba ne’e ohin relata de’it ba Xefe Governu vizita sira ba Uniaun Emiradu Árabe no Arábia Saudita, liu-liu apoiu konkreta sira ne’ebé nasaun rua ne’e iha komitmentu atu halo iha Timor-Leste, liu-liu investimentu iha seitór sira ne’ebé rai ne’e presiza.
“Apoiu no investimentu sira ne’ebé UEA no Árabia Saudita sei halo iha Timor-Leste ne’e kompeténsia Governu nian, Primeiru-Ministru no membru Governu sira kompetente mak bele halo ida ne’e. Oras ne’e sei preokupa ho jornada orsamentál nune’e sei tetu atu hare oportunidade sira ne’e ho diak no kontribui ba dezenvolvimentu ekonómiku Timor-Leste nian,” Ramos-Horta salienta.
Iha fatin hanesan, Primeiru-Ministru Kay Rala Xanana Gusmão hateten hotu-hotu hatene katak iha kada semana no monu iha loron Kinta-feira sempre hasoru malu ho Prezidente Repúblika José Ramos-Horta.
Xanana dehan, Bainhira Xefe Estadu sai ba li’ur reprezenta Timor-Leste iha Assembleia Nasaun Unidas, iha kontaktu sira barak kapás tebe-tebes, depois bá fali Uniaun Emiradu Árabe (UEA) iha ne’ebá mós ko’alia ho ema bo’ot sira iha ne’ebá.
“Ema hotu kontente hodi koñese situasaun iha rai ne’e. Ita hakarak halo buat sira ne’e hotu,” Xanana Gusmão hateten.
Jornalista: Vito Salvadór