Connect with us
Pakote Ahi

Internasionál

TL Kontinua Kondena Konflitu Armadu iha Gaza-Ukránia Inklui Junta Militár Myanmar

Published

on

Hatutan.com, (28 Novembru 2023), Díli—Prezidente Repúblika (PR), José Ramos-Horta aborda pontu tolu ne’ebé esensiál iha konjuntura internasionál, ne’ebé sai hanesan dezafiu verídiku bá komunidade internasionál, espesiálmente ba sira ne’ebé partilla Timor-Leste nia ideál sira bá liberdade, independénsia, Estadu Direitu, Demokrasia no soberania.

Prezidente Repúblika (PR), José Ramos-Horta. Foto: Elio dos Santos da Costa.

Ramos-Horta iha nia deklarasaun hateten, Timor-Leste kondena konflitu armadu iha Faixa de Gaza.  Iha loron 07 fulan Outubru 2023, durante atake surpreza ne’ebé halo hosi forsa militár Hamas ne’ebé kontrola Faixa de Gaza, halo raptu  sidadaun Izraelita liu 200, inklui sidadaun sivíl no militár ho idade oioin no sidadaun Izraelita liu 1,200 hetan oho, asaun ida ne’ebé konstitui krime grave iha termus Direitu Internasionál.

Lee Mós: Ramos-Horta Berharap Perundingan Rusia-Ukraina Capai Kesepakatan Damai

Justifikadu hosi direitu autodefeza, Governu Izrael hahú operasaun militár ne’ebé laiha presedente no intensifika blokeiu bá área territóriu ne’e, interrompe komunikasaun no taka netik assesu bá reabastesimentu bá área territóriu, ho impaktu umanitáriu ne’ebé aumenta.

Advertisement

“Timor-Leste kondena forte krime agressaun bá Estadu Izrael no krime sekuestru ho masakre bá sidadaun sivíl ne’ebé labele defende-an. Maibé krime agresaun ba Estadu Izrael ne’ebé halo hosi forsa militár Hamas nian, la justifika krime seluk hanesan agresaun ba populasaun sivíl ne’ebé labele defende-an, taka no impede assesu ba medikamentu, produtu aliementár no produtu esensiál sira bá sobrevivénsia populasaun, la justifika destruisaun infraestrutura sivíl ne’ebé jeráliza no aumenta drama umanitáriu no sosiál ne’ebé akontese iha territóriu ne’e,” Ramos-Horta hateten iha diskursu bá komemorasaun loron proklamasaun unilaterál independénsia Timor-Leste bá dala-XLVIII ne’ebé hala’o iha Palásiu Prezidensiál Nicolau Lobato Bairru-Pité, Tersa (28/11/2023).

Autoridade Hamas nian halo krime grave no desprezível, maibé resposta Izrael nian demais liu tán no halo autoridade Izrael nian responsável bá vítima rihun bá rihun hosi sivíl (14,758 husi Palestina) no potensialmente responsável bá krime kontra umanidade.

“Tanba ne’e, ami apela bá sezarfogu imediatu no labele demora iha libertasaun bá dalan fornesimentu no apoiu umanitáriu, atu ajuda vítima sivíl sira ne’ebé ami kondena forte iha konflitu ne’e,” Xefe Estadu ne’e apela.

Timor-Leste mós kondena konflitu armadu iha Ukraina, Agresaun Rúsia ba Ukraina, kompleta iha 2024, tinan rua konflitu armadu laiha interrupsaun.

Timor-Leste kontinua solidáriu ho Povu no Governu Ukraina nian, tanba agresaun armadu ida ne’e hanesan violasaun momoos ba direitu internasionál no Karta Nasaun Unidas nian.

Advertisement

Konflitu ne’ebé destrui infraestrutura Estadu Soberanu no Independente ida nian, ho prejuízu ekonómiku no sosiál ne’ebé barak-liu, iha ne’ebé soma vítima sivíl inosente no rezulta iha eksodu bá ema refujiadu sira tokon ba tokon.

“Konflitu ne’ebe, maski lokalizadu iha Europa, afeta negativamente nasaun hotu iha mundu, laiha exesaun, kria prizaun inflasionáriu ba produtu aliementár no produtu esensiál sira, ho impaktu negativu barak-liu ba nasaun sira ne’ebé frájil, ki’ak liu no menus dezenvolvidu, hodi agrava situasaun pobreza, subnutrisaun maternu-infantil no inseguransa alimentár, ne’ebé registadu iha nasaun sira ne’ebé menus riku hanesan Timor-Leste,” Xefe Estadu preokupa.

Timor-Leste mós kontinua kondena situasaun iha Myanmar. Timor-Leste kontinua solidáriu ho Povu no Governu Unidade Nasionál (NUG) Repúblika Uniaun Myanmar nian, espesiálmente ho drama ne’ebé komunidade Rohingya nian hasoru.

Timor-Leste kontinua konsidera NUG, iha termus Direitu Internasionál, hanesan “governu iha ezíliu” ne’ebé agrupa iha komité reprezentante sira husi Governu no Parlamentu Nasionál Myanmar nian ne’ebé eleitu legítimamente iha eleisaun loron 08 fulan Novembru 2020, iha ne’ebé destaka lideransa Konselleira Estadu no Laureada Nobel Paz, Senhora Aung San Suu Kyi. 

Atu dehan tan katak sitadu, “governu iha ezíliu” ne’ebe reúne membru sira husi partidu opozisaun ne’ebé eleitu ho demokrasia ba Parlamentu, ne’ebé fó ba nia legitimidade akresida no reprezentativu ba seitór sira oioin iha sosiedade Myanmar nian.

Advertisement

“Ami kontinua kondena golpe militar ne’ebé akontese iha loron 01 fulan Fevereiru 2021, no ami apela ba Junta Militar atu hahu konsidera legalidade konstitusional no respeita liberdade no direitu fundamentál, espesiálmente tuir pontu lima ne’ebé ASEAN defini hanesan konsensu.” Ramos-Horta husu.

Hosi inisiu konflitu armadu iha Faixa de Gaza, ne’ebé hahu iha loron 07 fulan Outubru 2023, no tuir operasaun militár ne’ebé la’o hela, halo hosi autoridade Izrael nian, Nasoens Unidas, liuhusi sira nia ajénsia espesializadu no liuhosi sira nia Sekretáriu-Jerál, denunsia sequestru no masakre ba sidadaun sivíl Izrael nian, no reivindika libertasaun ba reféns, maibé mós toma pozisaun kontra blokeiu ba Faixa de Gaza, ho proibisaun ba reabastecimentu ba produtu no bens esensiál sira.

Sekeretáriu-Jerál mos denúnsia violénsia kombate sira nian, espesiálmente iha alvu sivíl ne’ebé la’ós militár ho rejistu vítima sivíl ne’ebé barak-liu, la’ós armadu, inklui labarik, feto no idozu ne’ebé inosente.

Kritika kontra Sekretáriu-Jerál Nasoens Unidas nian la’ós justu no mós demonstra arrogánsia ne’ebé boot, bainhira exije demisaun ne’ebé la’ós justifikadu, la haree ba gravidade oksorrénsias ne’ebé ita asiste lorloron iha media sosiál.

La’ós justu no la hatene fó obrigadu ba Sekretáriu-Jerál Nasaun Unidas nian ne’ebé, hosi inísiu, luta bá kauza dame, direitu umanu no dezenvolvimentu sustentável iha eskala globál. Timor-Leste solidáriu ho Sekretáriu-Jerál Nasoens Unidas nian.

Advertisement

Jornalista: Vito Salvadór

Kontinua Le'e
Advertisement
Hakarak Hato'o Komentariu?

Husik Hela Komentariu

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Internasionál

Index Liberdade Imprensa, TL Hosi TOP 10 Tun bá 20

Published

on

Hatutan.com, (03 Maiu 2024), Díli— Index Liberdade imprensa mundiál bá tinan 2024 ne’ebé anunsia ofisialmente hosi RSF (Reporter Without Border), Timor-Leste (TL) tama iha ranking 20.

(more…)

Kontinua Le'e

Internasionál

Ramos-Horta bá Portugál-EUA, Partisipa Aniversáriu Revolução dos Cravos

Published

on

Hatutan.com, (22 Abríl 2024), DíliPrezidente Repúblika (PR), José Ramos-Horta hamutuk ho delegasaun semo bá Portugál hodi partisipa aniversáriu Revolução dos Cravos bá dala-L (50).

(more…)

Kontinua Le'e

Internasionál

Xanana Konvida Sylvia Earle Atu Fahe Esperiénsia bá TL Kona-bá Kuidadu Tasi

Published

on

Hatutan.com, (20 Abríl 2024), Díli— Primeiru-Ministru (PM), Kay Rala Xanana Gusmão konvida Péritu American Marine Biologist and Oceanographer, Sylvia Earle atu hala’o vizita mai Timor-Leste (TL) hodi fahe esperiénsia kona-bá diviorsidade tasi nian.

(more…)

Kontinua Le'e
Advertisement

Trending