Connect with us
Pakote Ahi

Nasionál

CI Lamenta Ho Administradór Aileu Ne’ebé La Promove Liberdade Espresaun

Published

on

Hatutan.com, (19 Abríl 2023), Díli— Conselho Imprensa (CI) lamenta tebes ho atetude Administradór munisípiu Aileu, Abel da Coenceição ne’ebé fó orientasaun bá autoridade seguransa hodi hapara diskusaun aberta ne’ebé organiza hosi estudante no inteltuál Aileu oan sira.

Konsileiru sira CI hala’o konferénsia imprensa iha salaun CI, Kintál Boot, Dili, Kuarta (19/04/2023).

Situasaun ne’e, CI konsidera Administradór halo violasaun ba Konstituisaun Repúblika Demokrátika Timor Leste (K-RDTL) nian artigu 40 kona-bá promove liberdade espresaun.

“CI ne’ebé atu promove liberdade espresaun no liberdade imprensa, ha’u hanesan membru ida lamenta tebes ho atitude ka intervensaun direta ne’ebé administradór munisipiu Aileu halo bá estudante Aileu oan sira bainhira hala’o diskusaun públiku kona-bá asuntu sosiál iha Aileu. Ida ne’e pertense ba liberdade espresaun ne’ebé ita nia Konstituisaun mak garante,” Konsileiru CI, Francisco Belo Simões hateten liu hosi konferénsia imprensa iha salaun CI, Kintál Boot, Dili, Kuarta (19/04/2023).

Bainhira autoriadade ida halo intervensaun uza forsa Polisia hodi hapara atividade ida-ne’e, Francisco Belo konsidera la kontribui ba mandamentu Konstituisaun artigu 40 ne’ebé hateten kona-bá liberdade espresaun nian.

Advertisement

Sidadaun iha Timor Leste garantidu atu espresa liberdade ida-ne’e, tanba ne’e maka intervensaun administradór munisípiu Aileu la refleta ba Konstituisaun, la refleta bá prinsípiu demokrasia ne’ebé TL opta.

“Tanba ne’e ha’u konkorda ho Prezidente Repúblika ne’ebé deklara no husu Provedoria Direitus Humanus no Justisa (PDHJ) atu bele loke investigasaun ba intervensaun ne’ebé administradór ne’e halo bá atividade estudante sira ne’e ho temátiku kona-bá problema sosiál ne’ebé mosu iha munisipiu Aileu,” nia hateten.

Parte CI nia haree katak, inisiativa estudante sira nian ba diskusaun públiku ne’e la’ós asaun krime ne’ebé tenke uza forsa hodi halo intervensaun, maibé ida-ne’e asaun pedagójika, asaun intelektuál ne’ebé hakarak promove diskusaun aberta iha públiku kona-bá situasaun sosiál, ekonómiku, saúde ne’ebé akontese iha munisipiu Aileu.

Deklarasaun MJMA

Antes ne’e Movimentu Juventude Munisípiu Aileu (MJMA) deklara ona katak, MJMA hanesan Organizasaun sosiál, sem fins lukrativas, ho estatutu rejistadu iha Ministériu Justisa no hamahan an iha Konsellu Juventude Munisípiu Aileu nian.

Advertisement

MJMA hanesan organizasaun juventude ida ne’ebé mak hala’o atividade sira hanesan organizasaun sosiál sira seluk no iha Konstituisaun RDTL artigu 19 mós fó dalan ba juventude sira ne’ebé iha hanoin konstrutivu hodi organiza atividade sira ne’ebé mak kontribui ba dezenvolvimentu nasaun no Estadu nian.

Iha loron 15 fulan Abril, iha Salaun Uma Dame, MJMA hala’o atividade debate públiku ida ho Tema Jerál,  “Construir Uma nova sociedade Justa e solidário” ho sub-tema, “Garante estabilidade política paz no harmonia hodi hakbit boa governasaun ba dezenvolvimentu munisípiu Aileu ida di’ak liu”.

“Atividade ne’e mai ho hanoin ida atu bolu ita nia inteletuál sira mai tuur hamutuk lori hanoin ne’ebé konstrutivu hodi garante estabilidade, paz no armonia no simu mós prespetiva opiniaun hosi ita nia inteletuál sira,” Hatutan.com sita komunikadu.

Objetivu sria mak hanesan, Edukasaun sívika atu eduka sosiedade hodi kria diálogu ida saudável no konstrutivu, Enkoraza joventude sira atu partisipa ativa iha prosessu dezenvolvimentu nasionál. Enkoraza joven sira, atu hola parte iha solusaun ba problema hirak ne’ebé hamosu instabilidade sosiál iha rai laran partikularmente Munisipiu Aileu. Apelu ba lídere sira hodi garante estabilidade polítika no hakbiit boa governasaun ba dezenvolvimentu Munisípiu Aileu. Eduka sidadaun sira atu partisipa ativu iha prosesu dezenvolvimentu nasion’al no hatur prinsípiu demokrasia iha rai laran.

“Infelizmente ami nia atividade ne’e hetam impedimentu hosi Administradór Munisípiu Aileu, Abel da Conceição, ho intervensaun PNTL munisípiu Aileu hodi hapara atividade refere,” Komunikadu ne’e hateten.

Advertisement

Razaun hapara atividade ne’e tanba konsidera atividade hanesan ne’e CNE no STAE de’it mak iha Kompeténsia atu realiza eventu sira hanesan ne’e.

Razaun seluk maka, atividade ne’e sei perturba preparasaun ba atividade kampaña eleitorál ne’ebé mak sei hala’o iha dia 19 Abril.

Ho razaun ida ne’e, MJMA halo konkluzaun ida katak, Administradór la fó espassu ba joven sira atu manifesta sira nia opiniuan ba iha públiku no konsidera Administradór kontra artigu 40, 41 no 42 kona-bá liberdade espresaun, imprensa, reuniauan no manifestasaun.

MJMA Ilegál

Kona-bá ne’e, Gabinete Apoiu Tékniku bá Administradór Munisípiu Aileu (GAT-AMA) fó resposta liu hosi komunikadu hodi halo Justifikasaun katak:

Advertisement
  1. Durante Administradór Munisípiu Aileu ba assume knaar bá periudu 2021 ba 2026, iha Fevereiru tinan ida-ne’e kompleta ona mandatu ba tinan rua, seidauk iha koñesimentu ruma ho ezisténsia kona-bá MJMA nian. Durante ne’e, Administrasaun Munisípiu iha de’it koñesimentu di’ak ho ezisténsia Organizasaun sira hanesan SIMA, CNITL, KEUMA, RYA, no WANNA Community nune’e mós grupu komunitáriu iha seitór produtivu sira mak eziste antes iha kada zuku iha Munisípiu Aileu inklui grupu sira kategoriais iha komfisoens relijiozu sira.
  2. Administrasaun Munisípiu Aileu foin simu prezensa Grupu MJMA iha loron Segunda data 3 Abril 2023 iha oras Servisu nian. Prezensa grupu ne’e kompostu ema na’in 3 ho objektivu entrega karta konvite no TOR husu audiénsia urjente ho Administradór. Prezensa grupu ne’e simu direta hosi Xefi GAT-AMA no iha momentu ne’e marka kedan oras audiénsia ba grupu refere iha oras loraik nian tanba iha oras dadeer Administradór sei iha servisu no atividades importante sira mak labele husik hela.
  3. Grupu MJMA konsege marka duni audiénsia ho Administradór iha oras loraik nian iha dada lia konsege prova sira kona-bá estatutu ka legalidade ruma kona-bá ezisténsia Grupu ne’e.
  4. Iha Konvite no TOR ne’ebé entrega hosi grupu ne’e sita sira nia inisiativa hakarak organiza no lori Organizasaun Polítika sira sa’e ba palku politik nian hodi debate públika ida ho Tema Jeral “Construir uma nova sociedade justa e solidária,” ho Sub tema “Garante a estabilidade Política, e reforçar uma boa governação e desemvolvimento no Município de Aileu”.
  5. Depois de rona tiha Grupu ne’e, Administradór uza ninia knaar no Kompeténsia hodi tetu no deside iha relasaun ho legalidade ezisténsia grupu, tanba ne’e Administradór apresia ba inisiativa maibé, la admite ba grupu hodi realiza atividade sira tanba fundamentál rua mak hanesan, Partidu Polítiku sira nu’udár instrumentu politika nasaun nian ne’ebé hetan lijítimidade hosi Kongresu tantu lokál no nasionál. Nune’e mós iha tinan ida ne’e nu’udar tinan politika nian no asuntu sira liga direta ba debate entre Partidu Polítiku sira sei kompete ba servisu Orgaun Eleitoral rua hanesan CNE no STAE no la admite organisaun sira tantu lokál ka internasionál atu ultra pasa ka perturba kompeténsia no servisu órgaun eleitorál rua iha leten nia servisu maka daudaun ne’e halo hela preparasaun ne’ebé sei realiza iha 21 Maiu 2023. “Haree ba estatuta legál no ezisténsia grupu ne’ebé hanaran-an MJMA nian foin semana ida no laiha koñesimentu ruma antes ka tuir prosedimentus sira hanesan Aprezenta uluk Karta koñesimentu kona-bá ezisténsia MJMA nian ho Programa no atividades sira, hafoin husu Audiénsia no hetan ona aseitasaun hafoin bele haree ba nia preparasaun sira inklui hasai komvite no TOR,” Hatutan.com sita komunikadu.
  1. Ho razaun sira iha leten, Administrasaun Munisípiu hasai hikas karta ka nota imformativa ida hodi imforma ba Orgaun Eleitoral CNE no STAE no Komando PNTL Munisípiu Aileu hodi la autoriza.
  2. Tanba grupu ne’e la halo tuir autorizasaun ne’ebé hasai ona, hodi nune’e nu’udár Autoridade Másimu no reprezenta Governu Sentrál iha Munisípiu, Administradór iha kbi’it tomak atu asegura nafatin estabilidade polítika iha Munisípiu Aileu no la admite grupu sira atu hakat uluk servisu ka kompeténsia Orgaun seluk nian.
  3. Lamenta tebes ho attitude hosi grupu MJMA nian tanba husi falla no la tuir prosedimentus sira normál, no obriga an hodi ikus mai halo spekulasaun ba públiku hodi minimiza no halo akuzasaun falsa sira hasoru Autoridade másimu Munisípiu Aileu nian hanesan abuzu podér no ditadura, aktu hosi grupu ne’e nu’udár aktu defamasaun.
  4. Husu ba públiku atu haree ka hetan imformasaun ruma, sujere atu di’ak liu buka hatene uluk molok halo interpretasaun sira negative.

Jornalista Estajiáriu: Lazaro Pereira Quefi

Kontinua Le'e
Advertisement
Hakarak Hato'o Komentariu?

Husik Hela Komentariu

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Nasionál

KSTL Organiza Asaun Pasífiku Ezije Governu Hasa’e Saláriu Mínimu $115 bá $150

Published

on

Hatutan.com, (19 Abríl 2024), Díli – Konfederasaun Sindikatu Timor-Leste (KSTL) organiza asaun pasifika  da-uluk iha Díli  hodi  ezije Governu hasa’e saláriu mínimu  $115 bá  $150.

(more…)

Kontinua Le'e

Nasionál

Kandidatu Na’in-41 Sei Kompete iha Eleisaun Suku 10

Published

on

Hatutan.com, (18 Abríl 2024), Díli—Totál kandidau ne’ebé admitidu bé 𝐄𝐥𝐞𝐢𝐬𝐚𝐮𝐧 𝐎𝐫𝐠𝐚𝐮𝐧 𝐒𝐮𝐤𝐮 𝟐𝟎𝟐𝟒, ne’ebé sei realiza iha loron 27 fulan abril tinan ne’e hamutuk na’in-41, kompostu hosi 𝐌𝐚𝐧𝐞-𝟑𝟗 𝐧𝐨 𝐅𝐞𝐭𝐨-𝟐.

(more…)

Kontinua Le'e

Nasionál

Ekipa Konjunta Kontinua Esplika bá Autoridade Lokál Sira Kona-bá Razaun Suspensaun Bola Guling

Published

on

Hatutan.com, (18 Abríl 2024), Díli—Ekipa konjunta kompostu hosi Inspeção Geral Jogo (IGJ), Polísia Nasionál Timor-Leste (PNTL), Polísia Científica Investigação Criminal (PSIC), Polísia Nasionál Servisu Investigasaun Criminál (PNSIC), Prezidente Autoridade Munisipiu (PAM), kontinua halo sosializasaun kona-bá rezolusaun Governu númeru 14/2024 loron 20 fulan marsu kona-bá suspensaun temporária bá atividades bola guling iha territóriu nasionál.

(more…)

Kontinua Le'e
Advertisement

Trending