Hatutan.com (12 Outubru 2023), Díli—To’o oras-ne’e Autoridade Inspesaun Fiskalizasaun Atividade Ekonomia, Sanitária no Alimentár (AIFAESA) hala’o inspesaun bazeia de’it bá keixa hosi konsumedór sira iha terrenu.
![](https://www.hatutan.com/wp-content/uploads/2023/10/Inspetor-Jeral-AIFAESA-Ernesto-Monteiro-300x215.jpeg)
Inspetór Jéral AIFAESA, Ernesto Monteiro.
Nune’e mós bainhira detekta produtu balun ne’ebé iha duni indikasaun katak, liu prazu ka aat ona, labele halo buat ida tanba Timor-Leste (TL) sidauk iha padraun rasik bá kualidade sasan iha merkadu nasionál.
Lee Mós: Governu Tenke Investe bá AIFAESA-IQTL
Inspetor Jéral AIFAESA, Ernesto Monteiro rekonse Timor Leste sidauk iha padraun ba kualidade sasan importadu iha merkadu nasional.
“Razaun ita seidauk iha padraun bá kualidade sasan importadu, tanba ita seidauk iha produsaun rasik iha ita nia nasaun,” Ernesto Monteiro hateten bainhira hala’o inspesaun bá materiál konstrusaun iha loja Xineza balun iha Dili laran, Kinta (12/10/2023).
Bainhira ko’alia kona-bá padraun, to’o oras ida-ne’e Timor-Leste seidauk iha ninia padraun nasionál ida hanesan SNI tanba kestaun ida maka produsaun rai laran nian no kona-bá materiál konstrusaun ne’e TL rasik seidauk.
“AIFAESA iha limiitasaun barak atu halo inpesaun bá produtu importadu sira ne’ebé daudaun ne’e iha merkadu nasionál, tanba ne’e persiza iha keixa hodi bele ajuda AIFAESA nia servisu,” nia hateten.
AIFAESA ninia funsionáriu ho tempu no transporte limitadu tebes, tanba ne’e servisu loron ida iha oras ualu no semana ida servisu loron lima, loron seluk ne’e operadór ekonomia sira nian knaar, sira servsiu oras 24.
Ho limitasaun ne’ebé iha, AIFAESA husu komunidade liu-liu konsumidór sira atu koopera bele liga bá AIFAESA, hodi hato’o keixa bainhira detekta buat ruma ne’ebé la loos.
Liga ho hahan no produtu balun ne’ebé komunidade ka operadór ekonomia sira fa’an la tuir padraun, nia dehan ne’e tanba Timor-Leste adopta merkadu livre bá ema idak- idak atu loke merkadu tuir nia hakarak.
Nia mós husu bá operadór ekonomia sira ne’ebé fa’an sasan materiál konstrusaun atu fó sai presu sasan ne’ebé mak sira fa’an tuir medida ne’ebé iha atu labele halo konfuzaun bá konsumidór sira bainhira sosa sasan, inklui fasilita informasaun bá kompradór sira.
“Deputadu sira mós preokupa hela no ha’u rasik mós hola sasan balun, iha indikasaun no deskonfia medidas ne’e la lo’os tanba sasan kahur malu de’it, operadór ekonomika sira nia jestaun la di’ak,” nia preokupa.
Bainhira identifika operadór ekonomia sira komete irregularidade iha atividade ekonomia, sei regula tuir Lei númeru 4/2011 kona-bá ambarkamentu no espekulasaun, no Dekretu Lei númeru 29 /2011 kona-bá presu justu hodi kontrola folin sasan iha Timor-Leste.
LH Konsidera AIFAESA Inkapasidade
![](https://www.hatutan.com/wp-content/uploads/2023/10/Diretor-ezekutivu-Organizasaun-Naun-Governamental-ONG-Luta-Hamutuk-LH-Jose-Alves-da-Costa-300x214.jpeg)
Diretór ezekutivu Organizasaun Naun Governamentál (ONG) Luta Hamutuk (LH) José Alves da Costa.
Diretór ezekutivu Organizasaun Naun Governamentál (ONG) Luta Hamutuk (LH) José Alves da Costa konsidera AIFAESA inkapasidade tanba labele tun diretamente bá halo inspesaun ba produtu importadu sira maibé hein de’it keixa hosi komunidade.
LH observa durante ne’e AIFAESA la servisu ho sériu hodi hala’o knaar inspesaun nian hanesan bá kualidade produtu inklui material konstrusaun sira no espekulasaun ba folin sasan.
“Durante ne’e inkapasidade de jestaun. Entaun buat hotu- hotu dehan ami labele halo,” Jos’e Alves da Costa hateten bá Jornalista Hatutan.com iha knaar fatin, Palapasu, Kinta (12/10/2023).
Iha meius barak ne’ebé sira bele uza, sira tenki koordena hamutuk ho Autoridade Aduaneira Alfandega, hodi identifika sasan importadu sira iha Portu, hodi haree nia data prazu, nia distribuisaun ne’e atu to’o iha ne’ebé, hodi bele fásil bainhira halo inspesaun.
Bainhira identifika ona sira bele halo keixa ba Ministériu Públiku, hodi fó sansaun rigorozu bá operadór ekonomia sira ne’ebé fa’an sasan liu prazu ka expire.
Luta Hamutuk sujere bá AIFAESA persiza iha liña koordenasaun ho parte relevante seluk hodi aselera nia servisu.
Jornalista: Leopoldina de Carvalho