Connect with us
Pakote Ahi

Ekonomia

Proposta OJE 2024 Billaun $1,95 Pasa Iha Jeneralidade

Published

on

Hatutan.com, (13 Dezembru 2023), Díli—Parlamentu Nasionál (PN) liuhosi votasaun jeneralidade, aprova ona proposta Orsamentu Jerál Estadu (OJE) 2024 ho billaun $1,96 ho rezultadu A-favór 43, Kontra 8 no Abstensaun 1.

Votasaun bá Orsamentu Jeral Estadu (OJE) tinan 2024 iha Parlamentu Nasionál (PN) Jeneralidade, Tersa (12/12/2023). Foto: Tome da Silva.

“Ita nia kourum 52 deputadus. Votus a-favór 43, kontra 8, abstensaun 1. Ne’ebé debate iha jeneralidade pasa,” Prezidente Parlamentu Nasionál (PPN), Maria Fernanda Lay, deklara rezultadu votasaun iha plenária PN, Kuarta (13/12/2023).

Lee Mós: Diskursu PM Xanana Gusmão Iha Aprezentasaun Proposta Lei OJE 2024

Ho proposta OJE 2024 nian ne’ebé aprovadu iha faze jenerálidade ne’e, Primeiru-Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão dehan, nia sei la ko’alia buat barak tanba laiha buat barak atu ko’alia.

Advertisement

“En-nome IX Governu, atu dehan de’it katak, agradese, iha-ne’e ami aprende buat barak. Ita aprende bá malu, mas, ha’u rasik, pesoalmente, ha’u aprende buat barak hosi intervensoens hosi deputadu sira. Iha ne’e mak dehan ona problema ita la asaun ne’e. Tanba ami tenke aprende, hodi bele kaer ukun ne’e ho di’ak netik bá,” Xanana Gusmão hateten.

Votasaun bá Orsamentu Jeral Estadu (OJE) tinan 2024 iha Parlamentu Nasionál (PN) Jeneralidade, Tersa (12/12/2023). Foto: Tome da Silva.

Xefe Governu ne’e, agradese dala-ida tán bá deputadu sira iha PN, tanba bele fó oportunidade bá iha governu nia pedidu urjénsia ne’e, la’os tanba hakarak halo buat lalais-lalais de’it, maibé tanba atu evita iha tinan foun mai ne’e, ita tama fali bá dua-désimu

“Ida ne’e tanba, depois de toma pose iha 01 de jullu, iha orsamentu iha problemas, iha orsamentu retifikativu, iha kestoens barbarak ne’ebé ami atu haree ne’e maka, ami la aprezenta iha tempu ne’ebé loloos,”

PM Xanana Gusmão, promete katak, iha 2024, iha 01 outubru sei aprezenta orsamentu bá 2025, no tempu sei to’o bá deputadu sira ne’ebé servisu barak tebtebes, kolen liu karik, sei fó tempu naruk, hodi estuda, hodi bele hasai konsiderasoens ne’ebé, nia tenke dehan katak, hanorin malu duni.

“Tanba ita tenke aprende bá malu, aprende tebtebes ho intervensoens ne’ebé kapás, matenek tebtebes, ne’ebé ami rona horseik ona, no rona ohin. Ami sente katak, hodi governu nia naran, saida maka ha’u bele dehan de’it maka iha 2024, ami sei haka’as aan, hodi bele ezekuta saida mak ami promete atu ezekuta, liuhosi OJE tinan mai ne’e,” Xanana hateten.

Votasaun bá Orsamentu Jeral Estadu (OJE) tinan 2024 iha Parlamentu Nasionál (PN) Jeneralidade, Tersa (12/12/2023). Foto: Tome da Silva.

Proposta OJE tinan 2024 nian ne’e, ho valór totál konsolidadu millaun rihun $1,95 bá Administrasaun Sentrál RAEOA no Seguransa Sosiál, sein Fundu Rezerva Seguransa Sosiál.

Valór ida-ne’e inklui dotasaun millaun rihun $1,83 ba Administrasaun Sentrál no millaun $60 uza ba RAEOA.

Advertisement

Hosi montante totál despeza ne’ebé prevee bá Administrasaun Sentrál no RAEOA, millaun $468,8 uza bá saláriu no vensimentu, millaun $386,3 bá bens no servisu, millaun $589,7 bá transferénsias públikas, millaun $34,2, bá kapitál menór no millaun $411 bá kapitál dezenvolvimentu.

Orsamentu Seguransa Sosiál, inklui Fundu Rezerva Seguransa Sosiál, iha montante millaun $347,6.

OJE tinan 2024 prevee ho valór millaun $788,2  bá asuntu ekonómiku, millaun  $467,1  bá protesaun sosiál, millaun $140,9 ba edukasaun, millaun $66,2 bá saúde no millaun $45,2 bá abitasaun no infraestruturas koletiva.

PLP Konsidera Governu Aprezenta OJE 2024 Hanesan Hakfodak

Bankada Partidu Libertasaun Populár (PLP), liuhosi Deputada Maria Angelina Sarmento Lopes, konsidera IX Governu konstitusionál ne’ebé lidera hosi Primeiru-Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão, aprezenta planu orsamentál iha OJE 2024 nian, hanesan ema hakfodak.

Advertisement

Xefe bankada PLP ne’e dehan, Governu aprezenta bá Parlamentu Nasionál, OJE 2024 ho karáter urjénsia, nune’e PN  iha semana ida nia laran halo audiénsia públika ho liña ministerial sira, ho lufu-falu de’it.

Situasaun sei kontinua nune’e, PN sei halo debate ho pániku, tanba iha presaun urjénsia laran, tanba sei kontinua halai duni tempu 120 dias, ne’ebé la’o dadaun ona.

Deputadu no deputada sira hotu ko’alia dala-barak ona iha uma-fukun katak OJE nu’udár ran bá dezenvolvimentu, iha aspetu polítiku no aspetu sosiál ekonómiku.

Signifika, Governu iha obrigasaun polítika konstitusionál ne’ebé mai hosi estabelesimentu Nonu-Governu konstitusionál, no prontu asume responsábilidade tomak, hodi prepara planu orsamentál ne’ebé programadu bá rekursu finanseira tomak, tuir ordém konstitusionál RDTL nian haruka.

“Infelizmente, Governu aprezenta planu orsamentu bá PN, hanesan ema hakfodak, no mehi iha dukur nia laran, tanba ne’e rekere de’it ona bá termus karáter urjénsia, hodi halo justifikasaun ne’ebé inventadu. Tanba pániku, mak hakfodak fali bá ita nia lalatak rasik,” Maria Angelina Sarmento Lopes, hateten iha intervensaun iha debate jeneralidade OJE 2024, iha plenária PN, Kuarta (13/12/2023).  

Advertisement

Deputada ne’e esplika, iha lei Lei Enkuadramentu Orsamentál, fó biban bá governu atu uza tempu, bainhira OJE seidauk hola faitn, bele aplika regras dua-désimál, hodi hein aprovasaun OJE tama en-vigór no debate ho karáter normál.

Tuir loloos, fó oportunidade di’ak bá deputadu sira atu halo fiskalizasaun previa, hahú hosi inísiu, tanba fiskalizasaun la’os hahú hosi osan aprovadu no ezekutadu ona mak halo fiskalizasaun, maibé, hahú hosi lee, análiza, entende, debate no aprova.

“Hirak ne’e, parte integrante hosi fiskalizasaun prévia. No atu to’o iha ne’ebá, deputadu sira presiza iha tempu adekuadu, la’os ho urjénsia,” tenik nia.

Deputada bankada opozisaun ne’e nota mós katak, ministériu finansas iha difikuldade hodi prepara orsamentu ne’ebé programadu, pleneadu, hodi lori bá parlamentu nasionál, halo diskusaun ne’ebé klean, fó tempu bá deputadu sira, hodi husu bá membru governu sira, hatán perante diskusaun iha PN tanba buat hotu iha última da hora.

Nune’e, orsamentu ne’ebé mak propoin bá iha PN, Governu sei labele hakat liu difikuldade sira ne’ebé iha. Difikuldades balun eziste ho nia natureza rasik, difikuldades balun, governu sira rasik mak kria, hodi difikulta ninia governasaun.

Advertisement

Tanba hothotu urjente iha situasaun pániku nia laran, ne’e maka, iha fulan kotuk, parlamentu nasionál simu relatóriu dezempeñamentu ministru agrikultura no peska nian, hodi relata bá PN, kona-bá saida mak sira halo ona iha loron 120 nia laran.

Iha relatóriu ne’e deskreve katak, durante loron 120 ministériu agrikultura no peskas halo ona progresu barak, inklui partisipa iha enkontru konsellu Ministrus.

“Ne’e saida. Partisipa iha enkontru Konsellu Ministrus ne’e susesu ida. Ne’e demonstra katak, membru governu sira servisu iha presaun nia laran. Tanba ne’e maka, sira la destinje ona rezultadu servisu ne’ebé lori bém-estár bá povu, ho servisu funsionál nian,” deputada Angelina hateten.

Hatán bá ida ne’e, Primeiru-Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão, fó razaun katak, governu aprezenta planu OJE 2024 ne’e bá PN ho karáter urjénsia, atu bele evita iha tinan foun mai ne’e, iha tán fali orsamentu dua-désimu.  

“Tanba ida ne’e, agradese tebtebes, agradese dala-ida tán, bele fó oportunidade bá iha ami nia pedidu urjénsia ne’e, la’os tanba hakarak halo buat lalais-lalais de’it, maibé tanba atu evita iha tinan foun mai ne’e, ita tama fali bá dua-désimu,” PM Xanana hateten.

Advertisement

Razaun seluk, Xanana dehan, hafoin sira simu pose iha 01 jullu foin lalais, mosu problemas iha orsamentu, iha orsamentu retifikativu, iha kestoens barbarak ne’ebé sira atu haree.

Jornalista: Zita Menezes/Rogério Pereira Cárceres

Kontinua Le'e
Advertisement
Hakarak Hato'o Komentariu?

Husik Hela Komentariu

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Ekonomia

JM Automotif Konsidera EDTL,E.P Viola Lei iha Projetu Manutensaun no Fornesimentu Spare Part Karreta

Published

on

Hatutan.com, (25 Jullu 2024), Díli-Na’in bá empréza JM Automotif , Julio Fernandes, konsidera Eletrisidade Timor-Leste, Empréza Públika (EDTL, E.P) viola lei Rejime Jurídiku Aprovizionamentu (RJA) kona-bá konkursu públiku bá projetu manutensaun no fornesimentu Spare Part karreta iha EDTL, E.P. 

(more…)

Kontinua Le'e

Ekonomia

Ezekusaun OJE 2024 Tenke ho Kualidade Tuir Programa

Published

on

Hatutan.com, (24 Jullu 2024), Díli-Ministra Finansas (MF), Santina José Rodrigues F. Viegas Cardoso, husu bá liña ministériu sira atu labele gasta arbiru osan, maibé husu atu ezekusaun Orsamentu Jerál Estadu (OJE) 2024 nian tenke ezekuta ho kualidade no gasta tuir programa sira ne’ebé XI Governu konstitusionál hatuur tiha ona.

(more…)

Kontinua Le'e

Ekonomia

Konsellu Ministru Fó Podér Tomak bá Ministru Marcos da Cruz Asina Akordu Konsolidasaun Kooperasaun Agríkola ho Xina

Published

on

Hatutan.com, (24 Jullu 2024), Díli-Konsellu Ministrus hala’o sorumutuk iha Palásiu Governu,  Dili, Kuarta (24/07/2024), hodi deside no delibera fó podér tomak ba Ministru Agrikultura, Pekuária, Peska no Floresta, Marcos da Cruz, atu asina memorandu entendimentu entre Ministériu Agrikultura, Pekuária, Peska no Floresta, Repúblika Demokrátika Timor-Leste no Ministériu Agrikultura no Asuntu Rurais Repúblika Populár Xina kona-ba Konsolidasaun Kooperasaun Agríkola.

(more…)

Kontinua Le'e
Advertisement

Trending