Connect with us
Pakote Ahi

Justisa & Krime

PDHJ Identifika Irregularidade 10 Iha Polítika Subsídiu Foos

Published

on

Hatutan.com, (16 Dezembru 2023), Díli— Artigu 24 hosi Estatutu Provedoria Direitus Humanus no Justisa (PDHJ) nú. 7/2002 no alterada iha Lei númeru 8/2009 estabeles kompeténsia bá PDHJ hodi halo monitorizasun no kontrolu bá polítika fó subsídiu bá folin foos kada saka $5, iha ne’ebé rezultadu monitorizasaun ne’e PDHJ identifika mosu irregularidade 10.

Ambiente atividade negósiu iha Loja Creative Furak Bidau, Kuarta (02/08/2023). Foto: Lázaro Pereira Quefi/Hatutan.com.

Provedór Direitus Humanos no Justisa, Virgílio da Silva Guterres fó sai relatóriu ne’e liu hosi konferénsia imprensa iha edifísiu PDHJ Caicoli, Sesta (15/12/2023).

Lee Mós: Empreza Lokál Lamenta ho Manipulasaun, Governu Sei Fó Sansaun bá Importadór Foos

“PDHJ hanesan instituisaun independente hala’o nia servisu monitorzasaun kobre munisípiu Baucau, Bobonaro, Díli, Manufahi no RAEOA, hodi observa no entrevista vendedór foos, komunidade no responsável Kamara Komériu Industri (CCI) munisipál hodi hatene loloos implementasaun hosi subsidiu foos ne’e to’o dunik povu ki’ik sira, ka la’e,” Virgílio da Silva Guterres hateten.

Advertisement

Rezultadu monitorizasaun ne’e mak hanesan tuir mai ne’e:

  1. Diresaun Nasionál Reguladór Komérsiu no Protesaun Konsumidores, Ministériu Komérsiu Industria (MKI) la ezerse funsaun ho di’ak atu halo kontrolu bá mekanizmu fa’an foos hosi kompañia iha merkadu tanba la hetan kopia akordu ne’ebé Governu liu hosi MKAE selebra kontratu ho kompañia importadór sira.
  2. Kompañia importadór balun la kumpri akordu asinadu ho Governu, kona-bá subsídiu ba produtu ida de’it mak foos, maibé obriga kompañia lokál sira sosa mós produtu seluk, hanesan mie sejati, café, masi midar no kecap.
  3. MKI munisipiu laiha informmasaun no dadus kona-bá vendedór lokál iha munisipiu sira ne’ebé fa’an foos subsidiu hosi Governu, laiha koordenasaun di’ak entre MKI nasionál ho munisípiu.
  4. Kompañia importadór balun limita kuantidade fa’an foos bá kompañia lokál sira ne’ebé foin hahú fa’an foos. Limitasaun ne’e atu antisipa vendedór balun aproveita situasaun ida-ne’e hodi sosa foos subsídiu hosi Governu ho kuantidade barak no depois iha futuru mak fa’an fali ho folin ne’ebé karun.
  5. Governu laiha koordenasaun di’ak ho CCI munsipiu hodi garante kontrolu bá subsidiu foos Governu iha merkadu.
  6. Vendedór lokál ka negosiante retailes balun kontinua manipula presu foos iha merkadu, hodi aumenta foos subsidiu hosi sentavus lima nulu (50) to’o dollar 1 iha munisipiu Bobonaro vendedór lokál balun fa’an fosos subsidiu hosi Governu ho folin dollar 13 to’o dolar 14.
  7. Laiha mekanizmu di’ak hosi Governu atu fahe informasaun ka halo publisidade loja sira iha Dili no munisipiu ne’ebé mak f’aan foos subsidiu hosi Governu, tanba iha konsumidór balun la hatene fatin ka loja ne’ebé fa’an foos refere.
  8. Kompañia importadór rua hosi kompañia 5 mak iha disponibilidade hodi fornese foos ba iha merkadu, enkuantu komapñia tolu seluk hanesan Lixun, Jesibel no Alfa Dili seidauk bele fornese foos tanba sira laiha foos iha armazen.
  9. Kuantidade foos subsidiu hosi Governu la sufisiente hodi responde bá nesesidade konsumidór sira iha Timor Leste, konsumidor ka povu balun la hetan fo’os subsidiu ne’e.
  10. Foos rua ho marka beruang merah no amor da familia mak foos subsidiu maibé infelizmente foos ho marka rua ne’e mós balun la’ós subsidiu. Nune’e difisil atu identifika diferensa entre foos ne’ebé hetan subsidiu husi Governu ho foos sira seluk, tanba iha marka ho kuantidade ne’ebé hanesan.

Bazeia bá rezultadu monitorizasaun ekipa PDHJ iha terrenu, PDHJ hato’o rekomendasaun ba Governu atu bele tau iha konsiderasaun.

  1. Husu bá Governu atu garante mekanizmu kontrolu ne’ebé rigorozu no efetivu ho komponente xave sira atu evita manipulasaun presu foos subsidiu iha merkadu hosi kompañia lokál sira.
  2. Husu ba Governu atu hetan lista atualizasaun kompañia ka vendedór ne’ebé sosa ona foos subsidiu hosi kompañia importadór atu nune’e entrega bá MKI ho CCI munisipiu atu bele halo akompañamentu.
  3. Husu ba Governu atu garante informasaun ba komunidade sira kona-bá fatin ka loja sira iha munisípiu ne’ebé fa’an foos subsidiu hosi Governu.
  4. Husu ba Governu atu foti medidas hasoru kompañia importadór ne’ebe viola akordu kontratu.
  5. Husu ba Governu atu define prazu ka tempu subsidiu ba foos ne’e bainhira mak termina atu la hamosu dúvidas iha komunidade nia leet.
  6. MKI-MKAE presiza iha entendimentu hamutuk bá akordu ne’ebé selebra entre Governu ho kompañia importadór MKI tenki garante kontrolu liu hosi asesu ba kontratu.

Jornalista: Leopoldina de Carvalho

Kontinua Le'e
Advertisement
Hakarak Hato'o Komentariu?

Husik Hela Komentariu

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Justisa & Krime

Candice Teves Husu Estadu TL Salva Nia Kaben Fujitivu Arnolf Teves

Published

on

Hatutan.com, (12 Maiu 2024), DíliCandice Teves husu Estadu Timor-Leste (TL) atu salva nia kaben Fujitivu Arnolf Teves Jr hodi aseita no aprova pedidu aziliu politiku ne’ebé fujitivu ne’e husu.

(more…)

Kontinua Le'e

Justisa & Krime

CAC Submete Auto Partisipasaun 22 bá MP

Published

on

Hatutan.com, (10 Maiu 2024), Díli -Maske tinan-ida liu ona Comissão Anti Corrupção (CAC)  laiha nia komisáriu, maibé parte investigador sira kontinua hala’o nia knar. Nune’e, iha  tinan-ida nia laran ne’e investigadór sira  halo averiguasaun no auto partisipasaun hamutuk 22 bá Ministériu Públiku (MP).

(more…)

Kontinua Le'e

Justisa & Krime

PDHJ Kondena Pesoál Servisu Sekreta Tiru Joven iha Salele

Published

on

Hatutan.com, (03 Maiu 2024), Díli–Provedoria  Direitus Umanus no Justisa (PDHJ) kondena aktu ‘brutalizmu’ husi pesoál membru Servisu Sekreta ne’ebé lori pistola tiru kanek joven ida no halo agresaun fíziku bá maluk defisiénsia iha área Salele, Postu Administrativu Tilomar, Munisípiu Covalima, Kuarta kalan (01/05/2024).

(more…)

Kontinua Le'e

Trending