Hatutan.com, (15 Maiu 2024), Díli—Governu hamutuk ho parseiru dezenvolvimentu sira hala’o diálogu iha enkontru anuál atu promove atividade sira bá dezenvolvimentu nasionál.
![](https://www.hatutan.com/wp-content/uploads/2024/05/TLDPM-300x205.jpeg)
Governu hamutuk ho parseiru dezenvolvimentu sira hala’o diálogu iha enkontru anuál atu promove atividade sira bá dezenvolvimentu nasionál, iha salaun Ministériu Finansas, Aitarak Laran, Kuarta (15/05/2024). Foto: Tomé da Silva.
Sorumutu ne’e hanaran Timor-Leste Development Partners Meeting (TLDPM), nu’udár tradisaun diálogu anuál nível aas ida atu fahe atualizasaun importante sira, komunikasaun prioridade sira no promove atividade sira ne’ebé relevante bá dezenvolvimentu Timor-Leste nian.
Lee Mós: PN Aprova Proposta “Lei das Grandes Opções do Plano 2023” iha Finál Globál
“Tinan ida-ne’e TLDPM sei fó oportunidade ba IX Governu Konstitusional atu define hodi fó vizaun no orientasaun klaru bá mandatu sira seluk Governu nian,” Hatutan.com sita komunikadu, kuarta (15/05/2024).
Agora daudaun mak tempu atu kontinua bá faze datoluk hosi Planu Estratejiku Dezenvolvimentu Nasional (PED) no IX Governu Konstitusional sei hahú kampaña ida atu hamenus kiak 10% iha tinan lima oin mai.
Ida-ne’e, sei hetan liu hosi, diversifikasaun ekonomia hodi hasa’e kreximentu Seitor Privadu 10% kada tinan, mantein inflasaun menus hosi 4%; no aumenta PIB 5% kada tinan.
Objetivu ambisiozu sira-ne’e sei alkansa de’it liu hosi parseria kolaborativu sira ne’ebé permite kreximentu no dezenvolvimentu ekonómiku setór privadu nian.
Objetivu prinsipál hosi TLDPM tinan ida-ne’e mak Fó sai ho klaru prioridade sira no sekuénsia sira hosi programa Governu Konstitusional IX nian, Identifika área sira ne’ebé apropriadu liu ba apoiu parseiru dezenvolvimentu, hatudu lideransa Governu nian ne’ebé forte, Troka hanoin ho parseiru dezenvolvimentu sira kona-ba oinsá atu alkansa objetivu tinan lima oin mai.
TLDPM tinan ida-ne’e sei kompostu hosi komponente prinsipál rua, ida mak Sorumutuk Koordenasaun Pillar Setor PED no ida seluk mak Diskusaun grupu Plenaria kona-ba planu Governu nian ne’ebé la’o ba oin.
Tuir loloos, enkontru setór sira-ne’e sei fornese forum ida ba diskusaun téknika sira kona-ba setór ida-idak nia dalan ne’ebé prioritiza no sekuensia ba oin; enkuantu sesaun plenária sei hatudu vizaun Governu nian tomak kona-ba oinsá atu alkansa objetivu ambisiozu sira ne’ebé define ona iha Programa Governu Konstitusional IX nian.
Sorumutu Koordenasaun Setor PED nian
Sorumutu Pillar PED nian, ne’ebé hala’o iha loron Kuarta-feira 15 no Kinta-feira 16 Maiu, sei fornese forum diálogu ida kona-ba oinsá vizaun jerál ne’ebé define ona iha Planu Governu Konstitusional IX nian sei atinji tanba relasiona ho setór PED ida-idak.
Ho liafuan seluk, setór ida-idak sei fornese aprosimasaun ida-ne’ebé fó prioridade no sekuensia ba ninia servisu iha tinan hirak oin mai, aleinde subliña área sira ne’ebé presiza apoiu.
Pillar Planu Estratejiku TLDPM
Pillar Planu Estratejiku Dezenvolvimentu haat ne’e luan tebes, ne’ebé presiza kooperasaun no koordenasaun hosi ajénsia governu oin-oin.
Ajensia prinsipál ne’ebé sei aprezenta sei halo konsultasaun ho parseiru relevante sira iha Governu laran atu, Fornese foto ida kona-ba sira-nia setór ida-idak nia estatutu atuál inklui susesu no dezafiu sira seluk (bazeline), Esplika prioridade setór nian no sekuénsia (ba oin), Subliña área sira ne’ebé presiza apoiu adisionál hosi parseiru dezenvolvimentu sira (area potensiál sira ba kolaborasaun no apoiu) no Fornese oráriu ba koordenasaun setór ne’ebé la’o hela.
Sesaun hirak-ne’e ho objetivu atu atua hanesan sesaun planeamentu polítika tékniku ka médiu hodi komprende di’ak liu tan oinsá setór lider sira-ne’e ninia objetivu mak atu implementa proposta nivel aas no oinsá parseiru dezenvolvimentu sira bele suporta di’ak liu planu sira ne’ebé la’o ba oin.
Partisipante sira iha TLDPM
Partisipante sira iha sorumutu Koordenasaun Pillar PED nian sei la hanesan ho sesaun plenária tanba sorumutu hirak-ne’e tenke trata hanesan tékniku. Sesaun ida-idak sei lidera hosi Koordenador Setor apropriadu ne’ebé sei hetan apoiu hosi Diretor Jeral relevante sira.
Kada ajénsia Parseiru Dezenvolvimentu enkoraja atu nomeia reprezentante relevante rua atu kontribui ba diskusaun.
TLMDP mos sei iha Sesaun plenária, ne’ebé hala’o iha Sesta 17 Maiu, sei halibur parseiru dezenvolvimentu hotu-hotu reprezentante nivel aas ho reprezentante Governu no parseiru dezenvolvimentu sira seluk atu diskute vizaun jerál Governu Konstitusional IX nian.
Tópiku prinsipál diskusaun nian mak vizaun jerál Governu Konstitusional IX nian, ne’ebé foka liu ba prioridade sira no hakarak sekuensia durante mandatu sira seluk nian. Parte daruak hosi TLDPM sei permite atualizasaun hosi diskusaun Ministeriu Koordenador no hosi parseiru dezenvolvimentu sira.
Eventu ne’e sei remata hafoin loke fatin ba diskusaun. Lakleur tan, TLDPM sei fornese vizaun polítika ida-ne’ebé klaru ba nasaun ne’e no sei kria forum ida atu troka vizaun no diálogu kona-ba vizaun ne’e.
Jornalista: Vito Salvadór