Connect with us
Pakote Ahi

Justisa & Krime

FOKUPERS Atribui Sertidaun Moris bá Labarik Vítima Na’in-36

Published

on

Hatutan.com, (21 Novembru 2022), Díli—Organizasaun Forum Komunikasaun Feto Timor-Leste  (FOKUPERS), atribui sertidaun moris nian bá labarik vítima sira hamutuk na’in-36, iha Segunda (21/11/2022).

Ministru Justisa, Tiago Amaral Sarmento.

Serimónia atribuisaun sertidaun moris ne’e hala’o iha ámbitu selebrasaun loron mundiál bá labarik sira iha mundu tomak, iha Salaun FOKUPERS Faról.

Lee Mós: Violénsia Bazeia Bá Jéneru Kontra Kultura Timor-Leste

Labarik sira ne’e, kompostu hosi bebé ne’ebé moris iha Uma-mahon FOKUPERS na’in-tolu, labarik vítima no sira ne’ebé akompaña inan iha Uma-mahon hamutuk 16, labarik sira ne’ebé hetan asisténsia hosi Judisial System Monitoring Program (JSMP) na’in-lima, hosi ALFela na’in-lima no hosi Raes Hadomi Timor Oan (RHTO) na’in-hitu.

Advertisement

Ministru Justisa (MJ), Tiágo Amaral Sarmento hateten, Governu liuhosi Ministériu Justisa, Diresaun Rejístu Notariadu hamutuk ho UNICEF, iha akordu espesiál ida no agora daudaun nia rasik mak fó orientasaun bá ekipa hodi halo reuniaun regulár kada fulan, atu haree prioridade sira liu-liu prodús Sertidaun Nascimento bá ki’ik-oan sira, iha Timor laran tomak.

“Ami halo reuniaun regulár dala-hira ona, no agora bá oin ami sei halo polítika prioritária ministériu justisa, nune’e tenke emite sertidaun moris bá labarik timoroan sira no billete identidade iha Timor laran tomak. Entaun, bá defisientes ho labarik ki’ik-oan sira, imi tuur iha uma de’it, sira mak sei lori mai. Ne’e notariadu deside ona bá labarik sira defisiente, ema sira ne’ebé abo feto-maen no bá ki’ik-oan sira hotu,” Tiágo Amaral Sarmento, hateten.

Organizasaun Forum Komunikasaun Feto Timor-Leste (FOKUPERS), atribui sertidaun moris nian bá labarik vítima sira hamutuk na’in-36. Serimónia atribuisaun sertidaun moris ne’e hala’o iha ámbitu selebrasaun loron mundiál bá labarik sira iha mundu tomak, iha Salaun FOKUPERS Faról, Segunda (21/11/2022). Foto/Rogério Pereira Cárceres.

Diretóra Ezekutiva FOKUPERS, Maria Fátima Pereira Guterres hateten serimónia bá atribuisaun sertifikadu ne’e, atu labarik sira bele hetan direitu bá Sertidaun Moris nu’udár resposta bá direitu moris nian no direitu bá identididade.

“Kria enkontru inter-jerasaun entre labarik sira ho na’in ulun sira, na’in ulun sira bele haree, rona, sente no haksolok hamutuk ho sira iha momentu importante ne’e,” Maria Fátima Pereira Guterres hateten.

La’ós ne’e de’it, maibé atu labarik sira iha Uma-mahon bele sente valór no signifikadu hosi loron mundiál labarik nian, liuhosi halibur hamutuk ho sira nia maluk seluk hanesan labarik sira Ema ho Defisiénsia no labarik sira hosi Mahon no mós labarik sobrevivente sira ne’ebé la hela iha Mahon.

FOKUPERS hala’o misaun bazeia bá Lei Kontra Violénsia Doméstika (LKVD), iha artigu 15 kona-bá Atendimentu bá Vítima sira, artigu 16, kona-bá Objetivu bá Uma-mahon.

Advertisement

Misaun ida-ne’e bazeia bá planu asaun anuál-violénsia bazeia bá jéneru, ne’ebé fó fiar bá FOKUPERS nu’udár koordenadora bá pilár rua-Provizaun Serbisu hodi fó asisténsia bá vitima violénsia bazeia bá jéneru, hodi fornese asisténsia integradu bá vítima sira liuhosi akonsellamentu, terapia, fornese akompañamentu saúde, legál no sosiál. 

Kada tinan, labarik kuaze na’in-atus-ida (100) mak hetan asisténsia iha Uma-mahon FOKUPERS, sira ne’e vítima direta ne’ebé kauza hosi violénsia seksuál ho insestu, no iha mós vítima indireta sira ne’ebé akompaña inan sira mai Uma-mahon, tanba kauza hosi violénsia doméstika no abandona tanba akontese iha família uma-laran.

Ho labarik sira-nia inosente no kapasidade bá foti desizaun ne’ebé mínimu, halo sira sai tán vítima bá dala-rua iha sosiedde, sira tenke hetan diskriminasaun tanba lakon domin no responsábilidade aman iha sira nia sorin, halo sira tenke sente terus, no situasaun ne’ebé sira-nia inan-aman sente hodi adota no sobrevive sira-nia moris.

Liu tán ida-ne’e, bainhira norma no polítika sira ne’ebé la sensível bá labarik, halo sira sai vítima liután no lakon sira-nia direitu fundamentál sira, hanesan direitu bá eskola, maibé, laiha dokumentu no Sertidaun Moris nian, nune’e inan deside atu la prosesa dokumentu ne’e, tanba sente lakon tempu, osan no lakon esperansa atu prosesa.

Dala-ruma mós kritériu no regulamentu sira la afavór bá ki’ik no kbi’it laek sira, kritéria ezíje tenke kompleta dokumentu aman nian ne’ebé tuir loloos sei uza de’it nia naran iha dokumentu, maibé nia sentidu no responsábilidade laiha.

Advertisement

“Dala-ruma inan sira la prontu atu tau mane sira-nia naran nu’udár labarik nia aman, tanba relasaun ne’ebé la’ós mai hosi sentimentu domin. Buat hirak ne’e dala-barak prezudika labarik sira, halo sira lakon sira-nia oportunidade no direitu, inklui atu asesu bá eskola no lakon sira-nia futuru,” Maria Fátima Pereira Guterres, hateten.

Sekretária Estadu Igualidade no Inkluzaun (SEII), Maria do Rosário Fátima Correia dehan, papél SEII nian maka halo advokasia bá liña ministériu sira hotu, hodi haree bá asuntu sira kona-bá feto no sosiál nian.

Bainhira asume kna’ar nu’udár SEII, fatin dahuluk ne’ebé nia halo vizita bá maka Uma-mahon sira.  Hosi vizita sira ne’e, foin deskobre katak, iha labarik no oan barak mak hela iha Uma-mahon, sira seidauk hetan Sertidaun Moris.

“Ikus mai ita halo advokasia bá Ministériu Justisa no sira konsidera hodi fó biban bá iha notariadu, atu halo rejistrasaun bá alin sira ne’ebé mak durante ne’e hela iha Uma-mahon, atu bele iha mós direitu bá hetan Sertidaun Moris,” SEII, Maria do Rosário Fátima Correia, hateten.

Reprezentante UNICEF, liuhosi Xefe Protesaun bá Labarik, Domingos da Costa Sousa hateten, CRC nia ezisténsia bá tinan 33 iha mundu globál, konsidera eventu ida-ne’e, sai hanesan orgullu boot ida bá iha konvensaun ida ne’ebé Estadu parte hotu adere bá, inklui Timor-Leste no TL ratifika konvensaun direitu labarik nian iha 2003.

Advertisement

“Ida-ne’e sai hanesan orgullu boot ida bá Estadu TL, nomós apoiu hosi UNICEF TL atu bele asegura oinsá implementasaun konvensaun direitu labarik nian iha TL, atu garante katak, sistema no estrutura, enkuadramentu legais governu nian, bele implementa konvensaun direitu labarik nian,” Domingos da Costa Sousa, hateten.

UNICEF nia apoiu oinsá bele garante labarik hotu, liu-liu sira ne’ebé ho idade tinan lima mai kraik, atu sira hotu bele rejístu, nomós hetan sertifikasaun. Tanba ne’e maka, UNICEF servisu hamutuk ho ministériu justisa, ne’ebé maka hetan apoiu hosi Governu Japaun.

Agora daudaun, UNICEF apoia hela ministériu justisa, hala’o hela programa mobile rejistration, atu halo rejistu móvel.

Jornalista: Rogério Pereira Cárceres

Advertisement
Kontinua Le'e
Advertisement
Hakarak Hato'o Komentariu?

Husik Hela Komentariu

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Justisa & Krime

PDHJ Kondena Pesoál Servisu Sekreta Tiru Joven iha Salele

Published

on

Hatutan.com, (03 Maiu 2024), Díli–Provedoria  Direitus Umanus no Justisa (PDHJ) kondena aktu ‘brutalizmu’ husi pesoál membru Servisu Sekreta ne’ebé lori pistola tiru kanek joven ida no halo agresaun fíziku bá maluk defisiénsia iha área Salele, Postu Administrativu Tilomar, Munisípiu Covalima, Kuarta kalan (01/05/2024).

(more…)

Kontinua Le'e

Justisa & Krime

PGR La Tama To’o Desizaun Atu Estradita Fujitivu Arnolfo Tevez Jr

Published

on

Hatutan.com, (30 Abríl 2024), Díli – Prokuradoria Jerál Repúblika (PGR, sigla portugés) sei la tama to’o prosesu administrativu no desizaun polítika kona-bá kestaun estradita ka la estradita fujitivu Arnolfo Teves Jr.

(more…)

Kontinua Le'e

Justisa & Krime

Absolve “Kalohan” Hosi Pena Efetivu Tinan-Lima La’ós A-favór bá Korrupasaun

Published

on

Hatutan.com, (24 Abríl 2024), Díli—Prezidente Tribunál Rekursu (PTR), Deolindo dos Santos konsidera desizaun Tribunál Rekursu (TR) nian hodi absolve Sekretáriu Jerál Partidu Demokrtátiku (PD), António da Conceição “Kalohan” hosi pena prizaun efetivu tinan-lima, la’ós a-favór bá korrupsaun maibé ne’e fundamentasaun hosi Lei.

(more…)

Kontinua Le'e
Advertisement

Trending