Hatutan.com, (05 Juñu 2024), Díli – Prezidente Autoridade Rejiaun Administrativu Espesiál Oé-Cusse Ambeno (PA RAEOA), Rogério Tiago de Fátima Lobato, suspende ona nia protokolu Aquito Roxaca Guterres hodi submete bá prosesu investigasaun.

Lee Mós: Prezidente Repúblika La Konkorda SEKOMS Intervein Redasaun RTTL,E.P

Diskute malu to’o atu baku-malu entre protokolu PA RAEOA, Aquito Roxaca Guterres ho Jornalista Tatoli,I.P, Abílio Elo Nini. Foto/Repro

Rogério Lobato, foti desizaun ida-ne’e hasoru Aquito Roxaca Guterres relasiona ho insidente ne’ebé akontese iha ámbitu serimónia asina akordu entre  PA RAEOA ho Timor Aid ne’ebé hala’o iha  Otél Oe-Upun RAEOA, Tersa loraik (04/06/2024), iha ne’ebé protokolu PA RAEOA, Aquito Roxaca Guterres, rasta jornalista Ajénsia TATOLI,I.P, Abílio Elo Nini to’o monu bainhira halo kobertura ka hasai imajen serimónia asina akordu parte rua ne’e.  

Iha insidente ne’e jornalista Abílio Elo Nini foti kamera atu baku hasoru Aquito Roxaca Guterres, maibé la konsege tanba eskoltu Prezidente Repúblika nian ho eskoltu PA RAEOA nian akalma tiha sira-na’in rua hodi evita konfrontasaun fíziku. Nune’e, bainhira serimónia termina, Aquito Roxaca Gutrres bolu hikas jornalista Abílio Elo Nini hodi esplika servisu ka orientasaun protokolu nian no husu deskulpa, maibé ho emosaun parte rua diskute malu to’o atu tuku-malu. Maibé, ema hirak ne’ebé haree akontesimentu ne’e akalma tiha,  la konsege tuku-malu no la’o fahe-malu tiha.   

“Ha’u hala’o servisu bazeia bá ajenda servisu protokolu nian. Nia (Abílio Elo-red) rejeita orientasaun dala-rua katak la bele ba besik liu, tenke iha distánsia,” Aquito Roxaca Guterres informa hodi responde hatutan liuhusi mensajen WhatsApp, Kuarta (05/06/2024).

Iha ajenda serimónia ne’ebé  nia parte simu husi Prezidente Autoridade RAEOA nu’udár orientasaun eskrita husu ba protokolu haree didi’ak lala’ok hasai foto tenke tuir orden prezidénsia no protokolu atensaun didi’ak.

Prezidente Autoridade Rejiaun Administrativu Espesiál Oé-Cuse Ambeno (PA RAEOA), Rogério Tiago de Fátima Lobato,  hateten nia orienta ona hodi suspende Aquito Roxaca Guterres hodi halo investigasaun tuir Lei.

“Sé nia (Aquito Roxaca-red) sala duni, pasiénsia  nia tenke ba buka servisu iha fatin seluk. Bá ha’u ne’e toleránsia zero bá ema sira baku jornalista ne’e la bele,” Rogério Lobato afirma.

Saudozu Prezidente Nicolau Lobato nia alin ne’e informa tan katak nia parte orienta ona bá parte jurídiku sira hodi fó paresér ka dokumentu jurídiku ruma atu nia bele haree  bá  situasaun ne’e no suspende Aquito Roxaca Guterres nu’udár prosesu disiplinár hodi submete bá investigasaun.

“Ha’u labele duni de’it nia. Tenke tuir Lei no tenke iha investigasaun no rona mós husi parte Aquito Roxaca Guterres nian. ne’ebé  laiha problema,” Rogério Lobato hateten.

Jornalista destakadu Ajénsia Notisioza TATOLI, I.P, Abílio Elo Nini haktuir iha  serimónia asina akordu entre PA RAEOA ho Timor Aid atu estabelese muzeu Tais-Timor iha Oé-Cusse, ne’ebé akompaña mós husi Prezidente Repúblika José Ramos-Horta ho Vise-Ministru MCIA, Agosto Júnior Trindade, nu’udàr jornalista nia halo kobertura.

Orientasaun husi PA RAEOA bá Protokolu iha serimonia asina akordu PA RAEOA ho Timor Aid. Foto/Repro

“Ami atu hasai foto pozisaun ha’u nian ne’e  tuur loos iha oin, ha’u nia kolega videographer televizaun rua   hamriik ,ha’u tuur de’it. Agora protokolu ne’e bisubisu iha kotuk dehan favor ida Jornalista sira labele besik, tenke dook….dook….dook uitoan hosi ne’e. Ha’u dehan ha’u tur de’it maun dehan labele. Nia mai kaer ha’u nia faru iha kotuk rasta ha’u to’o monu. Ha’u hamriik atu se kamera ba nia ulun atu baku mak eskoltu feto ida hosi Prezidente Repúblika ho eskoltu PA RAEOA nian mak mai akalma ami. Momentu nia rasta ha’u monu ne’e mós PR Ramos-Horta haree hela ami haksesuk malu ne’e,” jornalista Abílio Elo Nini hateten bá Hatutan.com via telefónika.

Depois ida ne’e akontese tiha jornalista sira hotu, inklui jornalista Abílio Elo Nini kontinua nia misaun hasai foto no halo video to’o serimónia ofisial asina akordu ne’e termina.

Bainhira serimónia remata, Aquito Roxaca Guterres bolu Abílio Elo Nini hodi esplika situasaun balun relasiona ho servisu protokolu nian.

“Ha’u dehan o la hatene ha’u nia servisu ka o dook tiha. Pas ha’u hakilar makas Prezidente Repúblika  Ramos-Horta mós rona no bainaka sira iha otél laran ne’e fihir hotu mai ami tanba ami barullu iha kotuk” Abílio haktuir  dehan.

Abílio konsidera katak atitude rasta nia to’o  monu ne’e mak nia la simu tanba sente moe no ida-ne’e tuir Abílio hanesan aktu tentativa kontra liberdade imprensa ne’ebé garante iha Konstituisaun RDTL artigu 41 no Lei Komunikasaun Sosiál  artigu 41 kona-bá Atentadu bá Liberdade Imprensa.

CI, AJTL, TLPU ho UPJTL Kondena Maka’as Atentadu Kontra Liberdade Imprensa

Konsellu Imprensa Timor-Leste (CI) hanesan instituisaun Estadu ne’ebé estabelese ho Lei Komunikasaun Sosiál Nú:5/2024, loron 19 fulan-Novembru  nu’udár órgaun  reguladór ba bá Komunikasaun Sosiál  kondena atetidu balun ne’ebé viola liberdade imprensa.

Diskute malu entre protokolu PA RAEOA, Aquito Roxaca Guterres ho Jornalista Tatoli,I.P, Abílio Elo Nini. Foto/Repro

“Se ita rona protokolu dada jornalista husi nia faru kotuk to’o monu iha fatin kobertura ne’e akontese tanba la organizadu,” Prezidente CI Otelio Ote hateten ba jornalista iha  edifísiu CI iha Kintal-Boot, Díli.

Otelio Ote konsidera jornalista sira hanesan matan, tilun, ibun ba sosiedade sira tenke buka meius oioin atu bele asesu ba objetu kobertura ne’e tanba sira tenke dezmina informasaun ne’e ba públiku. Tanba ne’e, atitude rasta jornalista ne’e la valoriza mídia no mós impede asesu ba informasaun ba públiku.

CI hare katak dezentendimentu entre jornalista destakadu TATOLI, I.P ho protokolu PA RAEOA ne’e iha liu’r ne’e bele dehan  privadu tanba la’ós ona iha fatin serimónia entaun husu ba jornalista sira atu pasiénsia uza sentimentu bainhira hasoru situasaun ida hanesan ne’e.

CI husu ba asosiasaun jornalista sira ho jornalista TATOLI I.P  rasik no mídia sira hotu-hotu atu halo levantamentu hodi kee informasaun ho dadus loloos kona-ba  akontesimentu ne’e.

CI husu jornalista ne’ebé mak sai vítima atu hato’o keixa bá CI atu bele rezolve kazu ne’e tuir kompeténsia CI nian.

Hosi sorin seluk, Uniaun Profisaun Jornalista Timor-Leste (UPJTL) to’o agora seidauk iha  informasaun detallu kona-bá insidente ne’e. maske nune’e, UPJTL lamenta tebes ho situasaun ne’e tanba tuir loloos ida ne’e labele akontese pior liu tan hosi servidór Estadu ida ne’ebé halo knar nu’udar protokolu.

“Tuir lolos protokolu ne’e protokolu nia mak fasilita jornalista sira atu hetan informasaun hodi pasa ba ita nia povu  atu ema hotu-hotu hatene, mas nia mak impede uluk fali. Ba ha’u nia la’ós ema ne’ebé protokolu maibé “preman” ida mak ba  servisu iha ne’ebá hodi  impede atividade jornalizmu nian ne’e lei kondena makas ida ne’e,” Prezidente UPJTL, Horácio Babo hateten iha edifísiu RTTL,E.P, Caicoli, Díli.

UPJTL iha tempu badak sei foti asaun hasoru protokolu ne’e nune’e husu dala ida tan ba servidór hosi Estadu no governu tenke  fó biban ba jornalista sira labele impede atividade jornalista sira-nian.

Asosiasaun Jornalista Timor Leste (AJTL) triste no la menta tebes bainhira rona notísia  hosi Oé-Cusse ne’ebé hkatuir protokolu Prezidente Autoridade Rejiaun Administrativa Espesiál Oé-cusse Ambeno (PA RAEOA) halo hasoru jornalista destakadu TATOLI, I.P iha terrenu.

Xefe Advokasia AJTL Constâncio Vieira hateten loloos protokolu nia servisu mak tenke fasilita jornalista sira  no konvidadu sira ne’ebé atu ba partisipa iha serimónia ne’e tanba ne’e protokolu nia servisu atu halo atendimentu no la’ós atu halo impedimentu ka atentadu.

Bainhira nia halo atentadu signifika nia impede jornalista nia atividade  iha terrenu no mós ninia publikasaun tanba ne’e iha lei komunikasaun sosiál  artigu 41 ko’alia kona-ba atentadu hasoru jornalista sira  entaun ida krime.

“Ita jornalista sira iha tempu tomak atu asesu kualkér informasaun liga ho interese públiku ne’ebé halo iha fatin públiku. Entaun selebrasaun akordu entre Timor Aid ho PA RAEOA ka Governu Timor-Leste ne’e interese públiku katak ema hotu-hotu hakarak hatene,” Constâncio Viera hateten.

Protokolu ne’e presiza duni atu hanorin tan se jornalista nia halo buat balu laloos bele fo hatene no bele mós hato’o keixa ba nia redasaun hodi nune’e ninia redasaun rasik toma responsabilidade ba iha ne’ebá la’ós atu dada nia to’o monu.

AJTL sei halo konferénsia imprensa ida hasoru PA RAEOA ninia protokolu nune’e AJTL se halo mós kontaktu ho PA RAEOA rasik atu bele fó hanoin ba protokolu sira iha RAEOA hodi bele respeita jornalista sira nia direitu tanba jornalista hotu-hotu sira iha responsabilidade públiku kona-bá direitu atu asesu informasaun.

Iha sorin seluk  legalidade hosi TLPU rasik seidauk simu karta ida ka informasaun ida hosi jornalista destakadu Tatoli, I.P Abílio Elo Nini iha RAEOA ne’ebé mak sai vítima husi atitude probole PA RAEOA.

“Hosi Video ne’ebé mak espalla iha Media sosiál ne’e ita haree katak la furak atu halo hasoru jornalista ka ema sese de’it. Iha buat ruma ita tenke ko’alia ba malu di’ak. Protokolu ho jornalista ne’e rasik tenke servisu hamutuk  hodi nune’e bele hatutan informasaun ba públiku,”  Prezidente TLPU Candido Alves hateten ba Hatutan.com  via telefónika.

“Ami sei tuur hamutuk hodi halo karta ida hato’o ba RAEOA nune’e ami se rekolla mós dadus hosi jornalista ida ne’ebé mak deskonfia sai vítima. Haruka karta ba RAEOA ne’e hodi bele buka hatene aktu hosi kazu ne’e oinsá ida ne’e mak pozisaun hosi TLPU nian,”  Prezidente TLPU,  Candido Alves  hateten.

Jornalista Estajiáriu : Lazaro Pereira Quefi