Hatutan.com, (23 Agostu 2025), Díli—Antigu Prezidente Konsellu Administrasaun Rádiu Televizaun Timor-Leste, Empreza Públiku (RTTL,E,P), José  António Belo “Taraleu” hakfodak ho Elizeu Isaac Frenandes, kualidade hanesan  Prezidente Konsellu Administrasaun RTTL,E.P  hateten hakarak hakotu korrente durante ne’e iha prosesu servisu fornesimentu kombustivel no manutensaun karreta iha RTTL,E.P.

Lee Mós: AJAR-FONGTIL husu CAC ho IGE Investiga Prezidente RTTL,E.P

Eis Prezidente Konsellu Administrasaun RTTL,E.P, José António Belo “Taraleu” ho Elizeu Isaac Fernandes, atuál prezidente konsellu administrasaun RTTL,E.P. Foto/Repro

José António Belo “Taraleu” bá Hatutan.com iha edifísu Tempo Timor, Palapasu, Díli, Kinta (21/08/2025), hateten, durente nia mandatu  hanesan prezidente konsellu administrasaun RTTL,E.P nunka  iha esperénsia favoristizmu tanba servisu  fornesimentu hotu ne’ebé sai nesesidade RTTL,E.P nian tenke refleta ba lei ka Rejime Juridiku Aprovizionamentu (RJA).

“Ha’u hateten onestu de’it, ha’u nunka akompañia buat sira ne’e.  Kompañia Aitula Fuel’s ha’u  hatene kompañia boot ida,  nia na’in ne’e ema ne’e ha’u lakoñse,  ha’u  hasoru Aitula Fuel’s nia nain dala ida, ha’u nein besik nia. Hakfodak de’it hau lee iha notísia Hatutan.com,  prezidente konsellu administrativu RTTL,E.P, Elizeu Isaac Fernandes hateten nia hatún despaxu halakon Aitula Fuel’s hodi fó ba empreza Mãe da Graça iha konkursu fornesimentu kombusitvel ba RTTL,E.P dehan hakarak hakotu korrente ne’ebé durante ne’e iha RTTL,E.P halo hau hakfodak,” José António “Taraleu” hateten.

Tuir dokumentu ne’ebé iha katak iha konkursu fornesimentu kombustivel ba RTTL,E.P ne’e ekipa juri deside empreza Aitula Fuel’s mak manan tanba tanba kumpre rekizitu sira ne’ebé RTTL,E.P konsta tuir Lei haruka, maibé prezidente RTTL,E.P, Elizeu Isaac Fernandes, hatun despaxu fó ba  empreza Mãe da Graca ne’ebé tuir rekomendasaun ekipa juri nian  la prienxe rekizitu. 

Nia esplika, tanba  tenke prevene,   lalika bá besik kompañia, bainhira  asume kargu públiku.  Maibé kona-bá deklarasaun Prezidente Konsellu Administrasaun RTTL,E.P atuál, Eliziu Isaac Sarmento katak  nia hatun despaxu hodi  hakotu  korrente  balun iha RTTL,E.P,  José Belo “Taraleu” husu   Elizeu Isaac Fernandes presiza  halo esplikasaun  klaru kona-bá intensaun atu hakotu korrenta ne’ebé durante ne’e eziste iha RTTL,E.P. 

“Iha prosesu konkursu ba servisu fornesimentu kobustivel ho servisu manutensaun karreta ne’e prezidente konsellu administrasaun Elizeu Isaac Fernandes mak nomeia ekipa juri pois prosesu ne’e la’o to’o ekipa juri deside kompañia Aitula Fuel’s mak manan ba servisu fornesimentu kombustivel no kompañia   Fe Loog Unipessoal mak manan servisu manutensaun karreta RTTL,E.P, pois Prezidente Elizeu Isaac Fernandes  ko’a-dalan hatun despaixu fó fali ba kompañia sira ne’ebé la manan tanba la kumpre rejizitu sira prosesu aprovizionamentu nian. Maibé, ha’u lakohi fó komentáriu bá ida-ne’e, tanba prosesu sira ne’e akontese ha’u sai tiha ona. Ha’u onestu de’it, kona-bá ha’u la iha relasaun ho kompañia Atula Fuel’s  ho kompañia ne’ebé maka halo manutensaun karrteta Fe Loog Unipessoal,  uluk kompañia Traktor INDO maka halo manutensaun, mas prezidente Elizeu Isaac Fernandes dehan desizaun ne’e nia foti atu hakotu korrente ne’e mak halo ha’u hakfodak. korrenti ida ne’ebé? korrente mean ka korrente mutin?”  José Belo hateten.

Tuir nia, prosesu konkorsu fornesimentu ba servisu sira iha administrasuan públiku   tenke haree no garante katak bá prosesu ne’e tenke kumpre RJA,   lalika  haree bá ligasaun família, se maka aprezenta presu kiik no kumpre rekizitu sira tui Lei haruka, automatika nia  mak tenke manan.

Nia afirma,   sira nia  deklarasaun dehan katak  karreta aat,  karreta ne’ebé  kompañia halo manutensaun ne’e fila aat hotu, liga ho despaxu ne’ebé  Eleziu Isaac Fernandes hatun,  nia sente hakodak.

“Ha’u hakfodak ho Hatutan.com  notísia, no ha’u hakfodak mós  Prezidente RTTL,E,P Elizeu Isaac Fernandes nia depaxu, maibé ida-ne’e  la’ós ha’u nia kompeténsia,  maibé ne’e husik bá institusaun kompetente sira  hodi  haree asuntu sira ne’e, ” José Belo tenik.

Dokumentu komprovadu sira relasiona ho konkursu publiku servisu fornesimentu kombustivel no servisu fornesimentu manutensuan karreta RRTL,E.P ne’ebé Preizdente Konsellu Administrasaun RTTL,e.P, Elizeu Isaac Fernandes hatún despaxu fó ba kompañia rua ne’ebé la prienxe rekizitu adinistrativu no aprezenta kustu boot. Foto/Repro

Iha Sesta, 22 fulan-Agostu 2025,   Hatutan.com  konfirma   ho  Komisaun  Anti-Korrupsaun (CAC) kona-bá kestaun sira ne’ebé deskunfia abuzu poder iha RTTL,E.P ba desizaun servisu fornesimentu kombustivel no servisu manutensaun karrreta iha RTTL,E.P,    Diretór  Investigasau CAC,  José Verdiál, informa katak  prosesu kazu fornesimentu kombustivel no  servisu manutensaun karreta RTTL,E.P ne’e sei iha prosesu  nia laran.

“Kazu sira iha RTTL,E.P  nia poroseu ita la’o hela,  tanba ne’e sei iha prosesu averiguasaun  ita seidauk bolu ema normalmente,  prosesu averiguasaun  nian ne’e ita halibur informasaun,  ita halo análize,” José Verdiál informa.

Molok ne’e, Prezidente Konsellu Administrasaun RTTL,E.P,  Elizeu Isaac Fernandes, hateten desizaun ne’ebé nia foti tanba kompeténsia ierarkia foun RTTL,E.P nian.

Elizeu Issac Fernandes ba Hatutan.com, iha nia servisu fatin, Kinta,  17 fulan-Jullu 2025,  argumenta katak ba kestaun administrasaun iha konkursu ba servisu fornesimentu kombustivel ho servisu fornesimentu manutensaun ba karreta RTTL,E.P nian ne’e bele ekipa juri halo avaliasaun no  irarkia mós tenke halo avaliasaun.

“Entaun, ita bele dehan  katak depois  ha’u mai iha ne’e (RTTL,E.P_red) mós  enfrenta situasaun hanesan.  Primeiru, karreta sira kuaze abandonadu,  karreta hotu ne’ebé bá hadia iha ne’ebá  ninia identifikasaun ne’e maka aat boot, ka hanesan prejudika gasta boot, prejudika RTTL tenke gasta kedan  bá mesin sira ne’e, maibé  depois ita haruka mekániku sira haree  karreta aat  maka travaun, mina  bomba  no buat sira ne’e hotu. Entaun  bainhira tenderizasaun kompañia  ne’e mai kompete nafatin  no ita  bele dehan katak  hanesan  irarkia ida, kuandu ita haree katak  buat ida-ne’e iha ona tendensia hanesan, ita atu  dehan katak liña ida maka  ema atu sobu la di’ak,” Elizeu Issac Fernandes argumenta.

Elizeu Issac Fernandes haktuir, agora hanesan ierarkia tanba nia haree katak servisu  ne’ebé la tuir saída maka   nia  hakarak  ne’e hanesan ofisina nian, karreta aat ida mosu fali hanoin ida, mosu fali indentifikasaun  ida,  buat sira ne’e hotu, depois  nia asume  pasta  Prezidente RTTL, E.P karreta sira ne’e     nia tenke bá haree fila fali  oinsá atu buka fatin seluk  hodi   bele ajuda  halo manuntensaun  karreta balun  buat sira ne’e  hotu.

Tuir Elizeu  nia hanoin katak,  tempu ona troka  fila-fali bá kompãnia foun ruma hodi   halo sevisu masímu liután, tanba ne’e to’o agora kompañia  ne’ebé manan tenderizasaun, servisu hela no laiha lamentasaun ruma husi kondutor sira katak  servisu la di’ak no laiha lamentasaun ruma husi  lojistiku katak servisu la di’ak.

“Parese  ema ne’ebé fó informasaun ne’e maka sente la di’ak tanba  ninia korrente ne’e ema hakotu ona,” Elizeu Isaac Fernandes hateten.

Kona-bá desizaun husi despaxu ne’ebé prezidente RTTL,E.P hatún hodi fó ba kompañia rua ne’ebé la prienxe rekizitu iha selesaun dokumentu no hatán valor ki’ik iha selesaun dokumentu inklui aprezenta kustu boot bele viola  Rejime Jurídiku Aprovizionamentu (RJA) ba Kontratu Públiku no Respetiva Infrasaun iha Dekretu-Lei Nú.22/2022, loron 11 fulan-Maiu, iha artigu 64 (rekizitu adjudikasaun/Critério de adjudicação)   nian, Elizeu Isaac Fernandes,  afirma ekipa juri sira ne’ebé servisu    nia  sempre hateten tiha ona katak  haree kompañia ne’ebé maka di’ak, kompañia ne’ebé servisu ho responsabilidade,  la bele  haree kompañia sira ne’ebé halo servisu  hodi fó todan bá  RTTL, E.P.

Elizeu afirma tan sira mai nafatin  juri antigu  ho kompañia antigu mai nafatin no nia hanesan prezente foun ida, la bele tuir  ritmu (irama) antigu nian.

Dokumentu desizaun juri deside kompañia Aitula Fuel’s Unipessoal, Lda mak fornese kombustivel ba RTTL,E.P. Foto/repro

Kona-bá   aktu ida-ne’e hatudu katak prezidente RTTL,E.P uza nia kompeténsia hodi halo abuzu podér no deskonfia no hamosu prejuízu ba Estadu,  Elizeu Isaac Sarmento hatutan, lideransa ida,  hanesan iha topu ida,   nia mós  poder atu define, kuandu buat ruma laloos,   labele haree bá buat sala, halo sala de’it,  maske fó ona konfiansa bá sira   hodi halo prosesu ida,  maibé prosesu   ne’e  maka  haree katak la la’o tuir  buat ne’ebé maka haree katak  ida ne’e la bele no la presiza, tanba  situasaun iha RTTL ne’e komplikadu, karreta sira  abandonadu hela.

“Ha’u atu hateten katak iha korrente ida  maka la’o hela, mais prontu  sira hakarak koko atu hanoin katak ida-ne’e tendensia korrupsaun,  deskulpa  husu took bá sira katak  montante hira maka prezidente atu halo korrupsaun. Kuitadu,  ha’u hanoin odiu no vigansa ida tanba nia sente katak saída maka nia kria ne’e  ita hapara ona ita atu  hamosu kondisaun no situasaun foun iha RTTL,EP,” nia  argumenta.

Nia afirma,  kompañia kobustivel ne’e mós tuir hela prosesu, la’ós RTTL foti fó de’it,  no bazeia bá esperiénsia ne’ebé  no rekolla informasaun sira katak haree bá kompañia ne’e servisu durante ne’e servisu ho sese sira  hatene malu.

Fó hanoin fila katak Prezidente Konsellu Administrasaun Rádiu Televizaun Timor-Leste, Empreza Públiku (RTTL,E.P), Elizeu Isaac Fernandes, deskonfia halo abuzu podér no hamosu prejuízu ba Estadu iha foti desizaun ba projetu  servisu fornesimentu kombustivel ho servisu manutensaun karreta iha RTTL,E.P.

Prezidente Konsellu Administrasaun RTTL,E.P, Elizeu Isaac Fernandes, uza nia kompeténsia hodi hatún despaxu fó projetu servisu fornesimentu kombustivel ho servisu manutensaun karreta ba kompañia rua (2) ne’ebé la prienxe rekizitu iha selesaun dokumentu no aprezenta presu boot ka la razoavel.

Tuir dokumentu  relatóriu avaliasaun servisu fornesimentu kombustivel ho klasifikasaun importante no númeru referénsia 07/Ekipa Juri/RTTL,E.P/IV/2025 ne’ebe    Hatutan.com  asesu hatudu, katak ekipa juri ho nia kompozisaun hanesan Marcelino Osorio (prezidente juri), Lenia de Fátima Moreira (juri), ho Melchior Tino Ribeiro Rodrigues (juri) halo enkontru iha loron 25 fulan-Abríl 2025, deside  kompañia Aitula Fuel’s Unipessoal, Lda, hodi fornese kombustivel ba RTTL,E.P ho razaun presu razoavel no dokumentu ne’ebé kompañia submete kompletu tuir duni rekizitu ne’ebé RTTL,E.P mensiona.

Iha tabela avaliasaun dokumentu ba projetu servisu fornesimentu kombustivel ho nia kustu ka presu $40,000.00, hatudu kompañia Aitula Fuel’s Unipessoal, Lda hetan valor 130 no aprezenta montante orsamentu ki’ik $34,39. Kompara ho kompañia Mãe da Graça Unipessoal, Lda, ne’ebé prezidente  Konsellu Administrativu RTTL,E.P, Elizeu Isaac Fernandes, indika hodi manan fali servisu fornesimentu kombustivel ba RTTL,E.P ho kustu $35,78 no hetan valor iha avaliasaun dokumentu 115 de’it.

Iha dokumentu karta akompañamentu ne’ebé Diretora Nasionál Administrasaun no Finansas RTTL,E.P, Noviana de Fátima Nahak, asina iha loron 29 fulan-Abríl 2025, hato’o ba Diretór Ezekutivu RTTL,E.P, João Guterres da Silva, reiteira tan katak bazeia ba rezultadu enkontru ekipa juri iha loron 25 fulan-Abríl 2025, hodi foti desizaun ba servisu fornesimentu kombustivel deside ba Aitula Fuel’s Unipessoal, Lda mak sai nu’udár manan na’in, ho razaun presu ne’ebé razoavel no dokumentu ne’ebé kompañia submete ho kompletu.

Iha fali loron 30 fulan-Abríl 2025, Diretór Ezekutivu RTTL,E.P, João Guterres da Silva, hato’o pedidu aprovasaun relatóriu avaliasaun servisu fornesimentu kombustivel ho númeru referénsia 31/D.E/RTTL,E.P/IV/2025, ba Prezidente Konsellu Administrasaun RTTL,E.P, Elizeu Isaac Fernandes,  atu aprova pedidu relatóriu avaliasaun servisu fornesimentu kombustivel.

Iha loron 13 fulan-Maiu 2025, Prezente Konsellu Administrasaun RTTL,E.P, Elizeu Isaac Fernandes,  hatún despaxu husu favor Diresaun Nasionál Administrasaun no Finansas (DNAF) trata asuntu ne’e fó oportunidade ba kompañia Mãe da Graça Unipessoal, Lda, ho razaun iha esperiénsia servisu hamutuk ne’ebé ho kometimentu ba servisu kualkér tempu.

Iha loron hanesan Diretóra Nasionál Administrasaun no Finansas RTTL,E.P, Noviana de Fátima Nahak, hakerek no asina mós despaxu  hodi husu ba Departamentu Aprovizionamentu prosesa pedidu ida-ne’e tuir despaxu Prezidente  no regra rejime aprovizionamentu.

Iha fali dokumentu seluk kona-bá servisu fornesimentu manutensaun karreta RTTL,E.P nian ho montante orsamentu $20,000.00, ekipa juri ho nia kompozisaun  juri mak hanesan, Marcelino Osorio (prezidente juri), Lenia de Fátima Moreira (juri), ho Melchior Tino Ribeiro Rodrigues (juri) halo enkontru hodi foti desizaun ba servisu fornesimentu manutensaun ba karreta  deside ba kompañia Fe Loog Unipessoal, Lda hodi halo manutensaun ba karreta RTTL,E.P ho razaun presu razoavel no dokumentu ne’ebé kompañia submete ho kompletu tuir rekiziti ne’ebé RTTL,E.P husu.

Iha avaliasaun dokumentu ba projetu fornesimentu manutensaun ba karreta RTTL,E.P, kompañia Fe Loog Unipessoal, Lda hetan valor 130 no kompañia Fastep, Lda ne’ebé Prezidente RTTL,E.P Elizeu Isaac Fernandes, indika hetan de’it valor 110 tanba rekizitu sira hanesan TIN laiha no estatutu kompañia nian laiha.

Iha loron 29 fulan-Abríl 2025, Diretora Nasionál Administrasaun no Finansas RTTL,E.P, Noviana de Fátima Nahak submete karta akompañamentu ba Diretór Ezekutivu RTTL,E.P, João Guterres da Silva, ho númeru referénsia 98/DNAF-RTTL,EP/IV/2025, hodi solisita ba Diretór Ezekutivu RTTL,E.P, João Guterres da Silva,  atu bele hetan aprovasaun ba relatóriu ida ne’ebé ekipa juri deside kompañia Fe Loog Unipessoal, Lda maka manan hodi halo manutensaun ba karreta RTTL,E.P ho razaun presu razoavel no dokumentu ne’ebé kompañia submete kompletu.

Iha loron 13 fulan-Maiu 2025, prezidente RTTL,E.P, Elizeu Isaac Fernandes hatún despaxu husu favor ba DNAF atu trata asuntu ne’e no fó oportunidade ba kompañia Fastep, Lda tanba bazeia ba esperiénsia servisu hamutuk  ne’ebé profisionál no prontu ba RTTL (……)

Jornalista: Marcelino Tomae