Hatutan.com, (16 Outubru 2021), Balibo-Istória nakukun povu Timor-Leste nian ba ukun rasik an sei sai hela memória ida freska tebes iha povu nia futar-neon.
Notísia iha Relasaun : Família Vítima Trajédia Balibo Presiza Rekuperasaun Sosiál

Uma ne’e maka fatin ne’ebé militár Indonéziu sira tortura jornalista na’in lima to’o sunu motuk iha uma ne’e nia laran. Foto/Hatutan.com
Trajédia no masakre oioin akontese iha territóriu nasionál. Ema ua’in mate to’o barak mós rate laiha. Ruin sira fuhuk lemo-lemorai iha rai-leten teritoriu Timor ne’e nian.
Iha loron 16 Outubru, tinan ne’e, povu Timor Leste hanoin hikas fali trajédia asasinatu Balibo Five. Trajédia iha tinan 46 liubá (16 Outubru 1975-16 Outubru 2021), sai hanesan istória moruk ida no nakonu ho “segredu” kona-bá jornalista na’in-lima hosi Austrália ne’ebé tropa invazór Indonéziu sira kaer, tortura, to’o oho liuhosi sunu mutuk iha uma ida nia laran iha kedas Balibo nia fuan.
Fó onra ba sakrifisiu jornalista na’in lima, inklui povu Bobonaro oan sira no Timor oan hotu ne’ebé fó an ba mate hodi defende povu soberana ida-ne’e, Conselho de Imprensa de Timor-Leste hamutuk ho Centro Nacional Chega, Institutu Públiku (CNC,I.P) no koordena ho autoridade lokál Bobonaro, liuliu Balibo, Sábadu (16/10/2021), hasa’e misa agradesimentu hodi komemora trajédia Balibo Fivel.
Serimónia misa ne’ebé hala’o iha Igreja Parókia Santo António Balibo, ho intensaun atu hasae agradesimentu no husu bensaun ba matebian jornalista estranjeiru na’in lima inklui mos ema sira ne’ebé mate iha trajédia ne’ebé defende lia-loos no integridade povu ida-ne’e nian.
Iha selebrasaun santa eukaristia padre Estanislaus Kopong Kebelen, SVD hateten, lia-loos mak moris santo tamba ne’e lia-loos la to’o de’it ho liafuan, maibé tenke hatudu iha hahalok tuir Kristu Nia hanorin.
“Perfeisaun lolos husi moris mak oinsá ema halo tuir Jesus Nia doutrina ka hanorin sira no la’o tuir dalan moris nian ho domin,” Amu Estanislaus Kopong Kebelen, SVD hateten.
Nia hatutan Jesus mak salvadór uniku ba moris rohan laek no jornalista na’in lima ne’ebé mate iha trajédia Balibo ba defende lia-loos no justisa, sira sakrifika sira nia moris atu luta ba liberdade no direitus umanus.
“Sira la mate de’it ba sira an, maibé mate ba ema hotu nia di’ak no liuliu mate ba povu timor nia liberdade. Ita harohan hamutuk atu Maromak simu sira iha Nia futar oin nabilan no haksolok iha reinu moris rohan laek nian,” nia hateten.

Serímonia kari ai-funan no sunu lilin ba Jonrlista na’in lima ne’ebé mate iha trajédia Balibo Five. Foto/Hatutan.com
Biban ne’e membru Conselho de Imprensa, Expedito “Loro” Diaz Ximenes iha nia liafuan agradesimentu hateten, selebrasaun ida ne’e halo kada tinan hodi hanoin trajédia Balibo five.
Aproveita biban ida ne’e hato’o mos agradesimentu ba pároku, madre, sarani no estudante sira ne’ebé halibur malu hodi selebra eukaristia iha parókia Santu António Balibo.
Hafoin selebrasaun misa, sarani Balibo oan sira, hamutuk ho konvidadu, autoridade lokál no jornalista sira lori mos ho ai-funan ba kari no lilin ba sunu iha uma antigu ida ne’ebé tropa Indonéziu sira tortura jornalista na’in-lima ne’e to’o oho no sunu mutuk iha uma-laran ne’e.
Molok tau ai-funan Diretór Eezekutivu Conselho de Imprensa, Rigoberto Monteiro iha nia intervensaun hateten, halibur malu ida-ne’e atu hanoin momentu istóriku no importante ba istória libertasaun nasional.
Indonesia lakohi atu mundu hatene kona-ba sira nia hahalok no asaun sira kona-ba violasaun direitus umanus iha Timor Leste tamba ne’e sira deside halo ezekusaun ba jornalista na’in-lima ne’e.
Jornalista na’in-lima ne’e maka Greg Shackleton, Gary Cunningham, Tony Steward husi Channel 7 no reporter Malcolm Rennie no Brian Petersen husi Channel 9.
Jornalista : Vito Salvador