Hatutan.com, (15 Janeiru 2022), Díli—Prezidente Konsellu Administrasaun ba Autoridade Portuáriu Timor-Leste (APORTIL), Flávio Cardoso Neves ho Diretór Cabotage Nasionál, Feliciano da Costa Correia  rekoñese katak, Ró Berlin Ramelau xoke ka kose duni ahu-ruin dala rua iha tasi okos.

Prezidente Konsellu Administrasaun ba Autoridade Portuáriu Timor-Leste (APORTIL), Flávio Cardoso Neves. Foto/Hatutan.com.

Akontesimentu xoke primeiru iha antes, bainhira hala’o hand over iha 20 Dezembru 2021 no hafoin operasaun iha 23 Dezembru 2021, xoke dala ida tán  iha Oecusse.

Notisia iha Relasaun:Operasaun Berlin Ramelau Paradu Loron-tolu Tanba Problema Eletrisidade  

“Parese, ne’e akontese iha antes handover tanba ita nia timoroan sira ne’ebé mak halo familiarizasaun ne’e. Mais, ne’e la nar-saida ida. Depois ne’e, rona dehan akontese iha Oecusse,” Flávio Cardoso Neves, informa ba Hatutan.com iha kna’ar fatin.

Maski nune’e, Flávio Cardoso Neves, konsidera situasaun ida-ne’e normál, tanba iha momentu ne’ebá, tripulante sira halo hela familiarizasaun ho sistema hodi opera iha tasi laran.

“Ba ha’u ida ne’e sei normál, tanba primeiru tripulante sira foun, entaun iha tempu ida ne’e sira halo familiarizasaun oitoan, tanba buat sira hanesan ne’e, dala-ruma akontese, mais la’ós obstákulu ba sira atu bele estuda di’ak liu, hodi apár liu ho sistema,” Flávio Cardoso Neves, argumenta.

Prezidente APORTIL ne’e, sujere atu halo konfirmasaun direta ho parte Cabotagen Nasionál, kona-bá kronolojia hosi insidente ne’e, tanba ekipa ne’e mak iha liu koñesimentu tékniku. Alende ne’e, nia parte mós seidauk simu relatóriu eskrita hosi Cabotagen Nasionál.

“Ha’u rona hanesan ne’e, mais sira seidauk fó relatóriu eskrita. Sira tenke fó relatóriu, ida ne’e mak ha’u seidauk rona loloos,” Flávio Cardoso, informa.

APORTIL hanesan insitituisaun ida ne’ebé ho kna’ar atu halo de’it jestaun ba orsamentu, maibé kona-bá asuntu téknika liga ba halo operasaun ró nian, Caboragen Nasional ho Diresaun Nasionál Transportes Marítimas (DNTM) mak responsabiliza. 

Kona-bá ba ne’e, Diretór Cabotage Nasionál, Feliciano da Costa Correia mós rekoñese katak, iha 23 Dezembru 2021, bainhira ró Berlin Ramelau hala’o operasaun ba Oecusse, durante viajen konsege kose duni iha ninia Jeti, maibé la’ós xoke ahu-ruin.   

“Ahu-ruin laiha, iha movimentu ne’e mak kona duni jeti ne’e normal tanba iha ró ne’ebé de’it babain sempre akontese,” Diretór Cabotage Nasionál, Feliciano da Costa Correia rekoñese.

Maski nune’e, diretór Feliciano seidauk simu kronolójia loloos hosi akontesimentu ne’e, tanba ne’e sei konsulta uluk ho tékniku operadór ka tripulante sira, hafoin anunsia fali ba públiku.

“Na’in-hira haree rasik iha ró nia kotuk ne’e kose momentu halo formasaun, formadór sira iha ne’e akompaña, ne’ebé ninia kronolojia ha’u husu hela sira seidauk fó, depois karik fó, na’in-hira bele asesu,” Feliciano da Costa, hateten tán.

Kona-bá atu halo avaliasaun professionál ida ba kapitaun ró sira ne’e, presija iha orientasaun politika ruma hosi Ministru Transporte no Komunikasaun (MTK), José Agostinho da Silva, hafoin bele halo ezekusaun ba servisu ruma.

Diretór ne’e konsidera katak, lamentasaun sira ne’ebé hato’o hosi públiku, sai hanesan matéria ida ba sira atu halo korresaun no promete sei esforsu nafatin hodi bele aselera avaliasaun, nune’e bele fó fali resposta.

Odamatan Ró Berlin Ramelau Labele Xave

Kondisaun Ró Berlin Ramelau ne’ebé odamatan labele xave. Foto/Hatutan.com.

Iha Kinta 13 Janeiru 2022, hahú kedan iha tuku 09:00 dadeersan, mosu insidente ida iha Ró Berlin Ramelau nia laran, liu-liu kondisaun odamatan boot ró nian ne’ebé taka la di’ak (aat), maske pasajeiru sira iha hotu ona ró laran.

Situasaun ida-ne’e halo pasajeiru sira ne’ebé atu viajen ba Rejiaun Administrativa Espesiál Oecusse Ambeno (RAEOA), tenke ho pasiénsia atu hein durante loron ida tomak no kalan ida.

Ho preokupasaun ne’e, diretór Cabotagen Nasionál dehan, normalmente bainhira kapitaun ne’ebé oin foun, seidauk familiár ho rute ne’ebé iha, situasaun ida ne’e sempre mosu.

Tanba ne’e, kapitaun timoroan sira ne’e presija hetan nafatin akompañamentu, tanba ró sira ne’e, halo parte ba patrimóniu Estadu no TL tomak.

Ró Berlin Ramelau, to’o iha Díli iha 10 Dezembru 2021, Governu inaugura iha 23 Dezembru. Tanba ho ezijénsia hosi populasaun Oecusse, nune’e, iha 23 dezembru 2021, hahú kedas nia operasaun dahuluk ba RAEOA. Atividade operasaun ne’e rasik, konsidera mós ona hanesan formasaun ida kapitaun sira, to’o iha 29 Dezembru 2021.

“Ita nia problema iha ró ne’e, odamatan ida segundu ne’e, ou odamatan in a door ne’e, ida ne’e mak ita hatun maibe labele xáve an,” Feliciano, hateten.

Roo ne’e rasik ho karateristika dijitál, no maioria iha roo nia laran, uza sensor. Tanba ne’e dadaun ne’e, parte Cabotagen Nasionál, halo hela identifikasaun, hodi buka tuir efeitu hosi fallansu ne’e rasik.

Durante fallansu ne’e mosu, tékniku sira parte Cabotage Nasionál nian, tenta halo esforsu ho másimu posível, hosi loron to’o tuku 12:00 kalan, no to’o iha Sesta 14 Janeiru 2022, tuku 02:00 oras dadeersan madrugada.

Tuir informasaun hosi kapitaun ró nian katak, bainhira iha operasaun mak akontese laloran no anin-boot, bele huu odamatan tama rasik no metin (loke la di’ak). Ho ida ne’e mak, dadaun ne’e sira halo hela esfosu atu hadi’a.

Hatán kona-bá odamatn roo nian ida bele, avaria, maibé bele utiliza de’it odamatan ida hosi tula pasajeiru sira, nia dehan, téknikamente odamatan rua tenke xáve ka xáve dala-rua, hanesan room door, nomós odamatan ida iha laran liu.

Tanba ne’e, kapitaun sira, presija nafatin iha formasaun kontinua, hodi nune’e bele hasa’e liután kapitaun sira nia koñesimentu oinsá atu opera ró iha tasi, liu-liu ba mai Oecusse ho Ataúro.

Ministru Agostinho Sei Konsulta ho Tékniku-sira

Ministru Transporte no Komunikasaun (MTK), José Agostinho da Silva. Foto/Hatutan.com.

Bainhira jornalista tenta halo konfirmasaun ho Ministru Transporte no Komunikasaun (MTK), José Agostinho da Silva, kona-bá kondisaun odamatan ró Berlin Ramelau, maibé nia labele fó komentáriu tanba sei konsulta ho parte tékniku sira.

“Média hein lai, ha’u durante ne’e laiha oportunidade atu fó-sai. Ha’u hakarak rezolve uluk asuntu ne’e ho tékniku sira, depois mak ha’u fó informasaun,” José Agostinho hateten ba jornalista sira iha Portu Díli, Kinta (14/01/2022). 

José Agostinho hateten, informasaun ne’ebé atu fó sai ba públiku tenke iha akurasia, tanba daudaun sei konsulta hela ho tékniku sira kona-bá kondisaun hosi ró ne’e.

Governante ne’e mós fó atensaun ba tékniku sira atu identifika lalais saida mak naksalak hosi ró ne’e no tenke informa lalais.

Kronolojia Odamatan Ró nian avaria

Madre hosi Kongregasaun Dominicana, Sabina Martins Mota. Foto/Hatutan.com.

Madre hosi Kongregasaun Dominicana, Sabina Martins Mota, nu’udár mós pasajeiru ida atu viajen ba Oecusse, fo-sasin katak iha Kinta 13 Janeiru tuku 09:00 dadeersan, pasajeiru sira ne’ebé atu viajen ba RAEOA iha hotu portu Dili mak ró ne’e hasoru fallansu.

Buat ne’ebé Madre haree maka karreta boot ka tronton ho sasan nakonu as liu odamatan, no tékniku sira obriga tula ba ró laran.

“Tuir loloos hamenus tiha sasan labele obriga de’it. Entaun, tanke mina karreta nian nakfera, tanba sasán iha leten nakonu liu. Tanke nakfera, entaun loron tomak ami hein, ho inan sira, labarik balun ne’ebé ami hein hela iha ne’e to’o tuku 11 liu. Besik tuku 12, sira hatete dehan, bela fila ba uma, tuku rua mak mai fali,” madre Sabina, konta tuir.

Hafoin iha tuku 14:00 pasajeiru sira fila-fali ba ró laran, maibé ró seidauk hala’o nia operasaun, ikus mai halo pasajeiru sira tenke hein tán to’o tuku 16:00 to’o fali dader mós seidauk arranka ba Oecusse.

Situasaun ida ne’e mós halo pasajeiru Lázaro Meta, fó sala ba ekipa tékniku sira ne’ebé servisu iha ró  falla iha komunikasaun no jestaun.

“Loloos ró ne’e horisehik ahi-han tiha ona, tanba karreta ninia tanke mina ne’e nakfera iha ne’e, sorte gazoel, sé bensin karik, roo ne’e horseik ahi-han tiha ona,” Lázaro hateten.

Jornalista: Rogério Pereira Cárceres