Connect with us
Pakote Ahi

Dili

Antigu KODIM Díli Ne’ebé Atu Transforma Bá Plaza Casa Europeia

Published

on

Hatutan.com, (10 Juñu 2022), Díli– Naran “Casa Europeia” sai diskusaun públiku ikus-ikus ne’e. Basá, edifísiu  antigu ne’e atu transforma bá Plaza Casa Europeia.

Casa Europeia ka Antigu KODIM Díli. Foto/Hatutan.com

Informasaun oioin sai bá públiku katak edifísiu antigu ne’e  atu sobu tiha hodi harii fali uma foun ho naran Plaza Casa Europeia. Tanba kondisaun infrastrutura atuál Casa Europeia ne’e la permite ona no besik atu monu daudaun. Oinsá istória loloos Casa Europeia ne’e?

“Casa Europeia” mak nu’udar edifísiu ne’ebé antigu liu iha Dili laran. Molok edifísiu ne’e harii, fatin ne’e uluk Forte (benteng) ho naran ofisial ‘Fortaleza de Nossa Senhora da Conceição’ ka  Tranquiera de Dili ne’ebé harii iha tinan 1769 maibé ho de’it ai.

Inisiativa atu halo edifísiu ka forte (benteng) sai uma fatuk mai husi Governador Portugés, Jose Maria Marques (1834–1839), maibé konstrusaun bá edifísiu ne’e hahú iha 1871 no hafoin  tinan-lima (5) ahi han Forte ka benteng tuan no estraga uma barak iha sidade laran iha 1866.

Advertisement

Konstrusaun bá edifísiu ne’e remata iha 1899 no hanaran “Quartel de Infantaria”. Iha 1937 no 1940, kuartél ne’e ki’ik liu, tan ne’e edifísiu refere transforma fali nu’udár Administrasaun Munisípiu Díli no Estasaun Polísia.

Durante okupasaun Japoneza iha Timor Portugés (1942-1945), edifísiu ne’e sai nu’udár Japonés nia Kuartél Jerál. Kompara ho edifísiu seluk iha Díli laran ne’ebé rahun total, edifísiu ne’e la hetan estragu durante funu refere.

Hafoin  Japonés sira lakon iha funu, Militár Portugés sira uza edifísiu ne’e nu’udár ‘Quartel de Caçadores’. Iha 1960, Companhia de Intendência mak okupa fatin ne’e.

Iha 1970, kuartél ne’e atu transforma sai muzeu tamba ninia istória no antiguidade, maibé la realiza tamba polítika no funu iha rai-laran.

Durante okupasaun Indonesia, Militár Indonézia sira ho naran kompañia nº 1627 mak okupa fatin ne’e hodi hanaran Komandu District Militár (KODIM) Díli iha tinan 1975 to’o 1999.

Advertisement

Casa Europeia ka Antigu KODIM Díli. Foto/Hatutan.com

Edifísiu KODIM Díli ne’e hetan estragu total husi milisia no forsa pro-Indonézia iha tinan 1999 sai sasin monok (saksi bisu) bá sofrimentu, matan-been no ran-fakar husi timoroan lubun ne’ebé luta bá ukun rasik aan.

Durante okupasaun Indonézia nian, timoroan sira ne’ebé sai dadur iha KODIM Díli, barak maka mate tanba la aguenta ho torturasaun husi tropa Indonézia nian. Nune’e, edifísiu antigu ne’e  identifika nu’udar patrimóniu kulturál istóriku Timor-Leste nian ho valor istóriku signifikante hahú kedas husi períodu koloniál Portugés to’o mai iha tempu okupasaun Indonézia nian iha Timor-Leste.

Entre 2000-2002, Banku Medial ka World Bank hahú halo renovazaun dahuluk bá edifísiu ne’e – ho doasaun husi Komisaun  Europeia no Uniaun Europeia.

Kompleta tiha renovasaun, edifísiu ne’e sai nu’udár ‘Uma Fukun’- sentru Kulturál Ofisial bá Timor-Leste. Iha 2008, edifísiu ne’e hetan tan renovasaun bá daruak nian no ofisiálmente hanaran ‘Casa Europa’.

Proposta Atu Harii Plaza Casa Europa

Informasaun ne’ebé Hatutan.com asesu husi fonte sira oioin konfirma katak transformasaun edifísiu antigu “Casa Europa” ne’e ba Plaza Casa Europeia bazeia bá pedidu husi investor internasionál ida bá TradeInvest ne’ebé hato’o sira-nia intensaun liuhusi proposta atu harii Plaza Casa Europeia iha antigu edifísiu KODIM Díli.

Advertisement

Ajénsia bá Promosaun Investimentu no Esportasaun (TradeInvest) Timor-Leste simu ona proposta husi kompañia internasionál

Plaka sitiu istroiku Casa Europeia ka Antigu KODIM Díli. Foto/Hatutan.com

Business Jansen husi Austrália ne’ebé parseria ho Timoroan balun hodi halo investimentu iha Casa Europeia ka eis edifísiu KODIM Díli.

“Proposta investimentu foin maka tama iha loron 18 fulan-Maiu 2022 ho valor investimentu  millaun $50, maibé proposta ne’e sei diskute iha loron 14 fulan-Juñu ne’e ho entidade hotu inklui tékniku husi liña ministeriál  hanesan ajénsia autónomu sira, Ministériu Planu no Ordenamentu (MPO), Diresaun Jerál Verifikasaun, Ministériu Obras Públiku (MOP), Sentru Nasional Chega (SNC) no asosiasaun prizioneiru polítiku, maibé susar uitoan tanba investór proponente sira hakarak destroe fali,” Diretór Ezekutivu TradeInvest, Arcanjo da Silva, haktuir bá Hatutan.com hafoin partisipa iha Timor Leste Development Partners Meeting iha salaun Auditóriu Xanana Gusmão, Ministériu Finansa Díli, Sesta (10/06/2022).

Fatin refere sai hanesan sítiu istóriku ne’ebé tama ona iha kategóriku 15 sítiu ne’ebé presiza prezerva no proteje tanba fatin refere iha tinan 1769 sai hanesan edifísiu Tranqueira Timor Portugés, iha tinan 1869 sai hanesan fatin Quartel Infantaria, iha tinan 1930 hanesan Administrasaun Konsellu Dili, iha tinan 1942-1945 sai hanesan Quartel Jenerál Forsa Niponika, iha tinan 1960 sai hanesan Quartel Intendensia no ikus liu iha tinan 1976-1999 hanesan KODIM Díli.

Proposta investimentu bá transformasaun edifísiu Casa Europeia  bá  Plaza Casa Europeia   ne’e, tuir  TradeInvest  nia haree katak sei lori ba debate hodi hetan apresiasaun ka lae, maske kompañia prepara ona dezeñu maibé bainhira la hetan aprovasaun maka sei la vale.

Fontes:

Advertisement
  1. Edmundo Alves, Fernando Bagulho – Infantry Barracks Dili (https://hpip.org/en/heritage/details/424)
  2. de Pina, Eloisa Maria Gago Agostinho (June 2016). Arquitetura Sustentável em Timor-Leste: Projeto UMA
  3. Francisco Sousa Lobo. 2000, A restoration and rehabilitation of the oldest building in Dili
  4. Juan Carlos Rey, nd., A historia da Tranqueira de Díli, Timor-Leste, (https://www.colonialvoyage.com/…/a-historia-da…

Jornalista : Carmelita Isaac

 

 

Kontinua Le'e
Advertisement
Hakarak Hato'o Komentariu?

Husik Hela Komentariu

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Dili

Eviksaun Forsada La Refleta iha PEDN 2011-2030

Published

on

Hatutan.com, (19 Abríl 2024), Díli – Forum ONG Timor-Leste (FONTIL)  konsidera evikasaun forsada hosi Sekretáriu Estadu Asuntu Toponímia Organizasaun Urbana (SEATOU)  bá komunidade iha Díli  laran la refleta iha planu estratéjia dezenvolvimentu nasionál (PEDN) 2011-2030.

(more…)

Kontinua Le'e

Dili

Governu ho AMD Presiza Prepara Fatin Dignu bá Komunidade Ne’ebé Hetan Eviksaun

Published

on

Hatutan.com, (18 Abríl 2024), Díli—Prezidente Repúblika (PR), José Ramos-Horta husu bá Governu no Autoridade Munisípiu Díli (AMD) atu prepara fatin dignu bá komunidade ne’ebé hetan eviksaun, nune’e bele kontiua sira nia negósiu hodi sustenta ekonomia familia no kontribui bá dezenvolvimentu nasionál.

(more…)

Kontinua Le'e

Dili

Parlamentu Nasionál Apoia Polítika Organiza Sidade Díli

Published

on

Hatutan.com, (17 Abríl 2024), Díli- Prezidente Parlamentu Nasionál (PPN), Maria Fernanda Lay hateten Parlamentu Nasionál apoia polítika Sekretáriu Estadu Asuntu Toponímia no Organizasaun Urbana (SEATOU) hodi organiza sidade Díli sai Moos, Organizadu, Saudavel, no Seguru.

(more…)

Kontinua Le'e
Advertisement

Trending