Connect with us
Pakote Ahi

Nasionál

Kardeál Foun Sai Roman bá Sarani Tomak Maromak Nian

Published

on

Hatutan.com, (27 Agostu 2022), Díli-Papa Francisco, Sábadu (27/08/2022), iha Bazilika Santu Pedro, Vatikanu, Roma, ofisiálmente hala’o konsultóriu ordináriu públiku (investidura) bá bispu na’in-20 hamutuk ho Arsebispu Arkidioseze Metropolitana Díli, Dom Virgílio do Carmo da Silva,  SDB nu’udár  kardeál dahuluk iha Timor-Leste.

Lee Mós : Sé Mak Kardeál?

Kardeál Dom Virgílio do Carmo da Silva, SDB simu investidura hosi Papa Francisco iha Bazílika Santu Pedro, Vatikanu, Roma, Sábadu (27/08/2022). Foto/Espesiál

Kardeál na’in-21 ne’ebé hetan  investidura kompostu hosi kardeál foun na’in-ualu (8) hosi Europa, na’in-neen (6) hosi Ázia, na’in-rua (2) hosi Áfrika, na’in-ida (1) hosi Amérika Norte, na’in-haat (4) hosi Amérika Sentrál no Latina Amérika nian.

Serimónia sagradu ne’e asiste  direita hosi lider mundiál balun, inklui Enviadu Espesiál Estraordináriu Prezidente Repúblika, Kay Rala Xanana Gusmão, membru governu, membru Parlamentu Nasionál ho mós leigu no sarani sira hosi nasaun oioin.

Advertisement

Hosi kardeál 21 ne’e, iha na-in-16 mak idade menus hosi 80, no sira maka sai nu’udár kardeál eleitór bá eventuál konklave.

Prosesu nomeasaun ne’e tuir evolusaun istórika ho natureza jurídika Kardeál sira sei hala’o sira nia funsaun atu hamutuk ho Papa hodi hala’o servisu Uma Kreda nian hodi serbí Sarani no Igreja Katólika.

Kardeál sira ne’e, simu investidura hosi Papa Francisco hodi fó kadeli Kardinalísiu no halo sira-nia juramentu no koloka barrete (chapeu com 3 ou 4 pontas) iha sira nia ulun, no chapéu (barrete) ne’e hola parte iha vestimenta litúrjika nu’udár sinál de dignidade kardinaladu ho nia signifikadu hala’o misaun Jesus Kristu nian ho korajen no barani fakar nia raan hodi tane nafatin fé kristaun no doutrina sira hodi “sai roman bá sarani tomak Maromak nian”.

Lee Mós : Papa Francisco Kontente ho Esforsu TL bá Hametin Dame no Promove Toleránsia

Papa Francisco husu ba kardeál sira atu servisu makas hodi ajuda Papa no sai roman ba sarani tomak Maromak nian.

Advertisement

“Ita reza atu kardeál foun sira tulun ha’u iha ha’u- nia misaun nu’udár Bispu Roma nian bá povu tomak Maromak nian,” Papa Francisco hateten liu hosi mensajen ne’ebé Hatutan.com sita hodi komunikadu imprensa.

Papa haraik bá sira ida- idak títulu kardeál no hahú iha momentu ne’e mak kardeál sira sei bolu ho títulu apelativu Sua Eminénsia Reverendísimu.

Hosi Ponto de vista geográfico, Cardeais sira ne’ebé iha mai hosi kontinente: Etimologia e evolução Histórica Liafuan kardeál ne’e mai husi lian Latin “Cardo” ho lian portugés karik hanaran “cerneira” ne’ebé sai hanesan sentru bá rotasaun ka sai hanesan pontu sentrál ba akordu ida.

Ksolok Foun bá Istória Igreja Katólika TL

Kardeál sira simu investidura hosi Papa Francisco. Foto/Media PR

Hafoin simu investidura, Kardeál Dom Virgílio do Carmo da Silva, SDB hateten, kargu foun sai kardeál nu’udár solok foun bá istória Igreja Katólika Timor-Leste no sarani tomak, hafoin Timor-Leste selebra tinan 500 ezisténsia doutrina Katólika nian iha Timor-Leste.

“Ohin momentu solok ida ne’e la’ós bá ha’u de’it,  maibé solok bá Igreja no povu Timor-Leste,” Dom Virgílio hateten.

Advertisement

“Mai ita agradese bá Maromak bá solok boot ne’ebé Na’i Maromak haraik bá uma Kreda no bá povu Timor, ne’e duni kardeál ida ne’e orgullu ida bá povu Timor-Leste nian tomak. Mai ita haksolok nafatin ba Na’i Maromak Nia bolu no  hodi hala’o ita hotu nia knaar nu’udár sarani ida di’ak,” Kardeál Dom Virgílio haktuir.

Biban ne’e,  Enviadu Espesiál Estraordináriu Prezidente Repúblika, Kay Rala Xanana Gusmão, hato’o parabéns husu povu tomak atu agradese Na’i Maromak no Papa Francisco ne’ebé nunka haluha hodi hili timoroan ida sai kardeál foun bá rai doben Timor-Leste.

“Ita hotu kontente atu bele partisipa iha serimónia ida simples tebes, ohin ita rona Amu Papa dehan ba kardeál foun sira hodi hatudu ba mundu katak, ita hotu nia fé (fiar) sei iha, no ita hotu hanoin mensajen Papa katak, fraternidade uma ne’e tenke iha kardeál sira idak-idak hodi motiva joven sira atu harii kultura dialogu, kooperasaun no kultura Armonia hodi joven sira bele halibur malu halo buat di’ak ba nia rain no ba ema seluk hodi kria pás no estabilidade,” Xanana hateten.

Iha parte seluk, reprezentante Madre Kongregasaun SSpS, Joana Soares no Madre Kongregasaun Francescana iha Italia, Ana Paula Soares Correia, ne’ebé reprezenta komunidade timoroan sira ne’ebé partisipa serimónia konsistóriu ordináriu públiku ne’e  orgullu tanba Timor-Leste nasaun ki’ik iha ona kardeál rasik.

Xanana Gusmão hato’o parabéns bá Kardeál Dom Virgílio. Foto/Media PR

“Parabéns, ita hotu agradese tebes, depois tinan 500 liu ita hotu hetan kardeál ida, mezmu ita foin mak ukun aan tinan 20 liu, maibé ho kbiit Maromak nian ita simu ita-nia kardeál foun Dom Virgílio,” Madre Joana agradese.

Madre Ines hato’o parabéns ba sarani Katólika Timor-Leste iha ona Kardeál foun ne’ebé halo servisu di’ak liután haklaken Na’i Maromak Nia evanjellu bá sarani sira tomak.

Advertisement

“Ami kontente tebes, tanba ita bele partisipa ita-nia Bispu Dom Virgílio sai kardeál reprezenta rai Timor-Leste hodi haklaken dame ba mundu tuir Na’i Maromak nia hanorin,” nia hatete.

Frater Sebastião dos Santos Monteiro, orgullu tebes tanba Papa Francisco hili komunidade Dom Bosco Timor-Leste nia bibi atan di’ak ida atu serbí no haklaken Na’i Maromak Nia hanoin di’ak bá ema tomak.

Sentimentu kontente hanesan hato’o mós hosi komunidade Timoroan iha Italia, Ghaul Robberto agradese no hato’o Pprabéns ba kardeál Don Virgílio no bá povu no rai lulik Timor-Leste bele hetan kardeál foun ida ne’ebé simu investidura hamutuk ho kardeál nasaun 20.

“Ita agradese bá grasa hosi Na’i Maromak no ita-nia rai lulik hodi hili ita-nia kardeál hodi tau matan nafatin ba ita-nia rain Timor-Leste,” Ghaul Robberto hateten.

Simu tiha investidura, kardeál foun sira hosi nasaun 20 inklui Timor-Leste hetan oportunidade hodi kumprimenta sarani kada nasaun ne’ebé partisipa iha serimónia ne’e.

Advertisement

Hosi Timor-Leste nian, sarani atus resik hamriik formatura lori bandeira RDTL hodi hananu Inu Nasionál “Patria-Patria” no hakilar slogan rezisténsia “Viva-Viva Timor-Leste” hamutuk ho Lider Istóriku, Kay Rala Xanana Gusmão hodi kumprimenta Kardeál Dom Virgílio.

Biografia Badak Kardeál Virgílio do Carmo da Silva, SDB

Kardeál Dom Virgílio hasoru malu ho sarani timoroan sira. Foto/Media PR

Kardeál Virgílio moris iha loron 27 Novembru 1967, iha Venilale, Timor-Leste. Kardeál hahú estudu dahuluk iha Eskola Primária to’o Sekundária iha Eskola Salezianu iha Fatumaca.

Hafoin remata eskola, nia kontinua formasaun iha kongregasaun saleziana no halo ninia profisaun dahuluk iha loron 31 Maiu 1990 iha Komunidade Saleziana Fatumaca.

Kardeál Virgílio hala’o ninia estudu filozófiku no teolójiku iha Manila, Filipina. Durante estudu iha Filipina, nia halo ninia profisaun perpétua iha loron 19 Marsu 1997.

Nia simu ordenasaun Prezbiterál iha loron 8 fulan-Dezembru 1998 iha Santuáriu Nasional de Maria Auxiliadora dos Cristãos Parañaque, Filipina depoizde remata ninia estudu teolójiku nian iha Don Bosco School of Theology (BDST) ne’ebé uluk hanaran Don Bosco Center of studies (DBCS).

Advertisement

Hosi tinan 1999-2002, nia tau matan ba aspirante sira iha Fatumaca. Hafoin muda ba Venilale hodi tau matan ba pre-aspirante sira nian ho hala’o mós knaar nu’udar administradór komunidade nian. Husi 2005-2007, Virgílio kontinua fila fali ninia estudu sira iha área Espiritualidade nian iha Universidade Pontifícia Salezianu (UPS), Roma.

Fila fali mai Timór, hosi tinan 2007-2014, nia hala’o ninia knaar iha Komunidade Salezianu Fatumaca nu’udár Mestre dos Noviços.

Tinan 2009-2014, Kardeál dezignadu hala’o mós ninia knaar nu’udar Diretór Komunidade Salezianu Fatumaca.

Iha tinan 2015, Reitór-Mór Salezianu sira-nian Don Ángel Fernández Artime, SDB hili Mons. Virgílio sai Provinsiál ba Vise-Provínsia ITM (Indonesia-Timor) nian.

Iha loron 30 fulan-Janeiru 2016, Mons. Virgílio hetan nomeasaun hosi Papa Francisco hodi sai Bispu Dioseze Dili nian no iha Setembru 2019 foti nia sai Arsebispu dahuluk bá Arkidioseze Metropolitana Dili nian.

Advertisement

Hafoin, iha loron 29 fulan-Maiu 2022, iha konkluzaun Regina Coeli nian, Papa Francisco fó sai naran hirak-ne’ebé atu hola parte iha Koléjiu Kardeál sira-nian hamutuk na’in ruanulu-resin-ida no entre sira ida mak Kardial Virgílio do Carmo da Silva, SDB.

Serimonia investidura. Foto/Media PR

Papa Francisco hatudu ninia domin ba povu Timor no Sarani sira Kreda Timor-Leste nian hodi hili ita-nia Arsebispu ba to’o iha Koléjiu Kardeál sira-nian. Elevasaun ba Koléjiu Kardeál sira-nian ida-ne’e nu’udar prezente ida ba Kreda Timor-Leste no sarani Timoroan sira hotu.

Papa Francisco iha ninia konkluzaun ba nomeasaun ida-ne’e husu ba sarani tomak iha mundu atu reza ba kardeál foun sira-ne’e atu kolabora didi’ak ho nia, ne’ebé hala’o kna’ar nu’udar Bispu Roma nian no ulun Kreda Katólika, hodi tau matan ba Maromak nia povu iha mundu tomak.

Kardeál foun sira ne’ebé Papa Francisco nomea (Kardeál Eleitór Foun) tuir orden Kriasaun maka hanesan:

  1. Arthur Roche (Inglaterra), prefeito da Congregação para o Culto Divino e a Disciplina dos Sacramentos (Santa Sé)
  2. Lazzaro You Heung sik (Coreia do Sul), Prefeito da Congregação para o Clero (Santa Sé)
  3. Fernando Vérgez Alzaga (Espanha), Presidente da Comissão Pontifícia para o Estado da Cidade do Vaticano e presidente do Goveratorado do Estado da Cidade do Vaticano
  4. Jean-Marc Aveline (França), Arcebispo de Marselha
  5. Peter Okpaleke (Nigéria), bispo de Ekwulobia
  6. Leonardo Ulrich Steiner (Brasil), Arcebispo de Manaus
  7. Filipe Neri António Sebastião do Rosário Ferrão (Índia), Arcebispo de Goa e Damão
  8. Mons. Robert Walter McElroy (EUA), Bispo de San Diego
  9. Virgílio do Carmo da Silva (Timor-Leste), Arcebispo de Díli
  10. Óscar Cantoni (Itália), Bispo de Como
  11. Anthony Poola (Índia), Bispo de Hyderab
  12. Paulo Cezar Costa (Brasil), Arcebispo de Brasília
  1. Richard Kuuia Baawobr (Gana), Bispo de W
  2. William Goh Seng Chye (Singapura), arcebispo de Singapura
  1. Adalberto Martínez Flores (Paraguai), Arcebispo de Assunção
  2. Giorgio Marengo (Itália), Prefeito Apostólico de Ulaanbaatar (Mongólia).

             Cardeal sira nebe nia otas liu 80

17. Jorge Enrique Jiménez Carvajal (Colômbia), Arcebispo Emérito de Cartagena

18. D. Lucas Van Looy (Bélgica), Arcebispo Emérito de Gent

Advertisement

19. Mons. Arrigo Miglio (Itália),

20. Arcebispo emérito de Cagliari Padre Gianfranco Ghirlanda, sj, (Itália),

21. Professor de Teologia Mons. Fortunato Frezza (Itália), Cónego de São Pedro

Tuir dadus hosi Vatikano katak, daudaun ne’e númeru kardeál iha tinan ida ne’e (27 de Agosto de 2022) Uma kreda universál iha kardeál hamutuk 229 husi númeru ne’e, 132 mak kardeál eleitores katak, kardeál hirak ne’ebé iha voz ativa bainhira mosu eventu konklave ruma.

Dadus kardeál bá nasaun Europa ho totál 107 (husi númeru ne’e na’in-54 eleitores) Kardeál Amerikanu ho totál na’in-60 kardeál (husi númeru ne’e na’in-38 eleitores) Kardeál Asia ho totál na’in-30 (husi númeru ne’e, 20 eleitores) Kardeál Afrikanu ho totál 27 (husi númeru ne’e na’in-17 eleitores) Kardeal Oceânia hamutuk na’in-5 (husi númeru ne’e na’in- 3 eleitores).

Advertisement

Jornalista : Vito Salvador

 

 

 

Advertisement
Kontinua Le'e
Advertisement
Hakarak Hato'o Komentariu?

Husik Hela Komentariu

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Nasionál

Papél Mídia Importante Hodi Kontribui bá Prezerva Memória Pasadu

Published

on

Hatutan.com, (24 Abríl 2024), Díli-Centro Nacional CHEGA! Institutu Públiku (CNC, I.P) konsidera mídia ka jornalista sira-nini papél importante tebes atu bele halo kobertura kona-bá akontesimentu sira istóriku hodi bele kontribui bá prezerva memória sira pasadu nian.

(more…)

Kontinua Le'e

Nasionál

Posibilidade Governu Aprezenta Kandidatu Foun Komisáriu CAC

Published

on

Hatutan.com, (23 Abríl 2024), Díli– Vise-Ministru Asuntu Parlamentár,  Áderito da Costa Hugo, informa proposta Lei, 2ª alterasaun bá Lei n°8/2009, 15 de jullu kona-bá Komisaun Anti-Korrupsaun (CAC siglá portugés), aprova  final global ona iha Parlamentu Nasionál iha loron 22 fulan-Abríl,  ho nune’e, Governu sei haree fali timoroan feto ka mane ne’ebé prenxe rekizitu hodi kandidatu  bá komisáriu CAC atu aprezenta bá Parlamentu Nasionál hodi hakat bá eleisaun.

(more…)

Kontinua Le'e

Nasionál

Eviksaun, Rede bá Rai Hato’o Ejizénsia 11 bá Governu

Published

on

Hatutan.com, (22 Abríl 2024), Díli— Rede bá Rai (RbR) hato’o ejizénsia 11 bá IX Governu Konstitusionál liuliu bá Sekretáriu Estadu Asuntu Toponímia no Organizasaun Urbana (SEATOU), Germano Santa Brites Dias, atu bele konsidera durante prosesu eviksaun bá komunidade ne’ebé okupa rai Estadu iha kapitál Díli.

(more…)

Kontinua Le'e

Trending