Connect with us
Pakote Ahi

Nasionál

CET Seidauk Bele Asume Pozisaun Ruma Kona-bá Akuzasaun Hasoru Dom Carlos

Published

on

Hatutan.com, (30 Setembru 2022), DíliConferência Episcopal Timorense (CET) seidauk bele assume pozisaun ruma kona-bá akuzasaun hasoru Bispu Dom Carlos Filipe Ximenes Belo, bá krime abuzu seksuál.

Sekretáriu ezekutivu CET, Padre Leandro Maria Alves lee karta hosi CET ne’ebé asina hosi Prezidente CET Dom Norberto do Amaral, iha sede CET, Balide, Sesta (30/09/2022).

“To’o agora, iha Timor-Leste no iha Igreja Katólika, prevalese prinsípiu kona-bá “prezunsaun inosente”  art. 34.9 n.1 da Constituição da Republica Democrática de Timor-Leste, tanba ne’e CET seidauk bele asume pozisaun ruma kona-bá kazu ne’e,” Sekretáriu ezekutivu CET, Padre Leandro Maria Alves lee karta hosi CET ne’ebé asina hosi Prezidente CET Dom Norberto do Amaral, iha sede CET, Balide, Sesta (30/09/2022).

Akuzasaun kona-bá abuzu seksuál ba menór hosi Bispu Carlos Flipe Ximenes Belo ne’ebé publika hosi jornál Olandês Groene Amsterdammer.

Haree ba kazu ida-ne’e, CET iha akordu  ho Nunsiatura Apostóliku iha Timor-Leste fó sai iha komunikadu imprensa ida-ne’e, katak kazu ida ne’e “delito” ka “crime” kona-bá abuzu seksuál ba menór no adultu ne’ebé prátika hosi kleru ka padre nu’udár rezerva ba kongregasaun tuir doutrina fiar nian art. 6.0 do “Motu Próprio de Sua Santidade Papa Francisco, Socramentorum Sanctitatis”.

Advertisement

“Akuzasaun hasoru Amu-Bispu Carlos Filipe Ximenes Belo ne’ebé refere ba artigu iha leten, oras-ne’e dadaun sei ezamina hela hosi órgaun ne’ebé iha kompeténsia hosi Santa Sé, Vatikanu,”

Dezde CET aprova ona iha loron 01 fulan-Outubru tinan 2021, matadalan kona-bá protesaun ba labarik no ema vulnerável sira no introdús nu’udár parte integral hosi konferénsia ne’e, aneksu 1 kona-bá “Motu Proprio Vos Estis Lux Mindi”, aneksu 2 kona-bá karta Núnsiu Apostóliku iha forma “motu proprio vos estis lux mindi” no aneksu 3 kona-bá vademecum kona-bá kongregasaun hosi doutrina da Fé kona-bá pontu prosesuál balun iha tratamentu ba kazu abuzu seksuál ba menór ne’ebé komete hosi ofisiál kleru.

Kongregasaun ba hanorin sira fiar nian konfirma matadalan sira-ne’e, ho karta loron 01 fulan-Dezembru 2021.

Tanba ne’e, CET kontinua akompaña atentamente, ho baze legál ida-ne’e, kualkér kazu abuzu seksuál ba menór no adultu vulnerável sira iha Timor-Leste, maibé kompeténsia atu inisia prosesu ne’e rai hela ba Kreda nia doutrina kona-bá fiar ho sekuénsia legál ne’ebé fornese ona iha matadalan refere.

Bainhira instala ona prosesu judisiál iha Timor-Leste, konferénsia Episkopál Timorense nian sei hatán no koopera ho prosesu Justisa nian.

Advertisement

Tuir CET, tenke nota katak la iha denúnsia ka keixa kona-bá abuzu seksuál ne’ebé refere ba Bispu Carlos Filipe Ximenes Belo ne’ebé aprezenta ba autoridade ekleziastika sira iha Timor-Leste.

Solidariedade Hosi Juventude Loriku Aswa’in

Prezidente Comite 12 Novembru, Gregório Saldanha hamutuk ho juventude loriku Aswa’in realiza konferénsia Imprensa hodi hato’o solidariedade ba Bispu Dom Carlos Filipe Ximenes Belo. Foto/C12N.

Relasiona ho publikasaun jornalista Olandés kona-bá akuzasaun eis Administradór Apostóliku Díli, Premiadu Nobel  da Paz, Dom Carlos Filipe Ximenes Belo halo abuzu seksuál,  maka  juventude ne’ebé uluk iha tempu funu koñesidu ho naran juventude loriku aswa’in, oras-ne’e namkari iha organizasaun no partidu politik oi-oin, lideradu hosi Gregóriu Saldanha liu hosi konferénsia imprensa hakarak apóiu no fó solidariedade bá Amu Belo.

Solidariedade Hosi Juventude Loriku Aswa’in mak hanesan:

  1. La’ós Juventude Loriku Aswa’in nia kompeténsia atu hateten, akuzasaun bá “Amo Belo” ne’e loos ka sala! Tanba ne’e, maka entrega no hakru’uk ba Santa Sé ka Vatikanu nia kompeténsia!
  2. Maibé bele oinsá mós, Juventude Loriku Aswa’in hamrik nafatin iha “Amu Belo” nia sorin, tanba konsiente katak, hanesan ser umanu “Amu Belo” mós bele iha nia frakeza ka sala ruma hanesan ema sira seluk.
  3. Karik sala mós, “Amu Belo” nia sala individuál nu’udár frakeza umana ne’e, labele taka ka halakon fali “Amu Belo” nia hahalok di’ak barak bá povu no rai doben Timor Leste,  iha tempu naruk no difísil bá kotuk  !
  4. Hanesan uluk, iha tempu funu, ohin mós lorico aswa’in iha nafatin obrigasaun morál atu fo’o apóiu ho solidariedade no korajen bá “Amu Belo” ho nia família, solidariedade no korajen bá Igreja Katólika ho povu Timor Leste tomak, tamba Juventude Loriku Aswa’in uluk  iha tempu funu ba’a ukun rasik ‘an nian,  hetan tulun, hetan  defeza no protesaun, hetan solidariedade no korajen hosi Igreja Katólika lideradu hosi Bispu Dom Carlos Ximenes Belo, bainhira autoridade Indonézia ho nia apoiante sira tolok  no insulta Juventude Loriku Aswa’in, duni,  kaer, baku no hakanek ka hamate, akuza no kastigu lemo-lemo ho tempu naruk!
  5. Juventude Loriku Aswa’in husu bá sosiedade ne’ebé uza média sira hanesan facebook ka seluk tán, atu lalika publika tutan “akuzasaun abuzu seksuál bá Amo Belo” ne’ebé sei fó de’it benefísiu bá ema seluk, no pelo kontráriu sei lori konsekuénsia ladi’ak mai ita nu’udár ema Katóliku, no nu’udár timoroan!
  6. Di’ak liu, entrega no hakru’uk bá Santa Sé ka Vatikanu nia kompeténsia. Timor Leste oras ne’e iha buat di’ak balun ne’ebé merese publika tutan tanba lori benefisiu bá povu. Nune’e mós, tenki serbisu nafatin hodi kombate buat at sira ne’ebé lori konsekuénsia ladi’ak bá povu, hanesan:  moris susar, moras, korrupsaun, familiarizmu, diskriminasaun, injustisa, violénsia, droga, kampu serbisu, eskola ka ospitál sira laiha kondisaun, mudansa klimátika,  dezastre naturál sira, no seluk-seluk tan!
  7. Bá maluk timoroan sira, liuliu juventude loriku aswa’in, ne’ebé oras-ne’e namkari iha organizasaun ka partidu polítiku oi-oin sira, Juventude Loriku Aswa’in husu atu ita hotu reza maka’as bá “Amu Belo” ho família sira, reza bá Igreja Katólika ho ema timor oan hotu ne’ebé hasoru problema iha ida-idak nia moris, hodi bele hamutuk no forte nafatin hasoru problema oi-oin, inklusivé akuzasaun  bá “Amu Belo”!

Jornalista: Vito Salvadór

Advertisement
Kontinua Le'e
Advertisement
Hakarak Hato'o Komentariu?

Husik Hela Komentariu

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Nasionál

Ekipa Konjunta Kontinua Esplika bá Autoridade Lokál Sira Kona-bá Razaun Suspensaun Bola Guling

Published

on

Hatutan.com, (18 Abríl 2024), Díli—Ekipa konjunta kompostu hosi Inspeção Geral Jogo (IGJ), Polísia Nasionál Timor-Leste (PNTL), Polísia Científica Investigação Criminal (PSIC), Polísia Nasionál Servisu Investigasaun Criminál (PNSIC), Prezidente Autoridade Munisipiu (PAM), kontinua halo sosializasaun kona-bá rezolusaun Governu númeru 14/2024 loron 20 fulan marsu kona-bá suspensaun temporária bá atividades bola guling iha territóriu nasionál.

(more…)

Kontinua Le'e

Nasionál

KSTL Ejize Governu Aprova Dekretu Lei Traballu ho Saláriu Mínimu $150 to’o $164

Published

on

Hatutan.com, (17 Abríl 2024), Díli—Konfederasaun Sindikatu Timor-Leste (KSTL) ejize bá IX Governu atu halo aprovasaun bá Dekretu Lei Traballu ho saláriu mínimu nasionál hahú hosi $164 tun to’o $150, liu hosi konferénsia imprensa iha sede KSTL Bemori, Kuarta (17/04/2024).

(more…)

Kontinua Le'e

Nasionál

CI ho ABC-ID Lansa Matadalan Jornalizmu Inkluzivu

Published

on

Hatutan.cm, (16 Abríl 2024), Díli—Conselho de Imprensa (CI) servisu hamutuk ho Australia Broadcasting Coorporation-International Development (ABC-ID) hala’o lansamentu bá Matadalan Jornalízmu Inkluzivu.

(more…)

Kontinua Le'e
Advertisement

Trending