Connect with us
Pakote Ahi

Nasionál

Fake News: Governu ‘Hasai’  Xanana Gusmão iha Prosesu Dezenvilvimentu Greater Sunrise

Published

on

Hatutan.com, (06 Dezembru 2022), Díli—Loron rua ikus ne’e, Segunda-Tersa (05-06/12/2022), virál iha media sosiál Facebook  kona-bá informasaun laloos ka notísia falsa (Fake News) ne’ebé dehan, Governu ‘hasai’  Xanana Gusmão iha prosesu dezenvilvimentu Greater Sunrise. 

Lee Mós : HOAX, Prezidente Repúblika Veta Saláriu Désimu Terseiru

Foto Fake News. Foti hosi Google

Iha mídia online Tempotimor publika notísia iha loron, 05 fulan-Dezembru 2022,  kona-bá deklarasaun Ministru Petróleu no Mineral (MPM), Victor da Conceição, hafoin hasoru malu ho Primeiru-Ministru (PM), Taur Matan Ruak iha Palásiu Governu,  esplika deit kona-bá prosesu dezenvolvimentu Greater Sunrise nian, maibé mídia Tempotimor publika notísia  ho títulu; “Governu ‘Hasai’ Xanana iha Prosesu Dezenvolvimentu Greater Sunrise”.

Notísia ho títulu ne’e ikus mai  laloos no la refleta bá deklarasaun MPM Victor da Conceição nian,  nune’e deskonfia Tempotimor apaga ka elimina  tiha ona iha portal Tempotimor hodi publika fali notísia ho ángulu seluk  ho títulu “Governu Dezenvolve Greater Sunrise Tuir Konkordánsia Austrália ho TL”).

Advertisement

Iha fali notísia Rádiu Televizaun Timor Leste, Empreza Públika (RTTL,E.P) foti konkluzaun iha títulu notísia katak, “Governu Hapara Xanana Gusmão iha Projetu Greater Sunrise”.

Mídia online The Oekusi Post prodús hikas notísia ho títulu ‘sensasionál’ dehan, Alkatiri-Taur ‘susesu dezmistifika’ Xanana hosi Greater Sunrise. Notísia sira-ne’e dada ema ua’in iha mundu virtuál nia atensaun hodi hanoin no interpreta katak Governu sira ka ukun na’in sira pratika hela polítika vingansa hodi hatún-malu, selok-malu,  “dezmistifika-malu” no hasai-malu iha pozisaun prinsipál sira bá interese nasionál tanba diferente iha kór polítika.

Notísia hosi mídia Tempotimor ho TOP nian-ne’e partilla tutan hosi pájina Facebook Talin (LAOS MEDIA OFISIÁL, LAOS MEDIA PARTIDARIU, MAIBÉ HALO KNAAR KNAAR JURNALIZMU SIDADAUN).

Iha jornalista sira nia entrevista ho MPM, Victor da Conceição ne’e, jornalista ida hosi Ajénsia Notisioza Tatoli,I.P mak soe pergunta dehan “Ita hatene katak, kona-bá Fronteira Marítima ne’e, pesoa Eminente maka, señór Xanana Gusmão. Karik, atu dezenvolve Greater Sunrise ne’e, sei inklui mós nia iha laran ka, oinsá?

Ministru rasik hatán dehan, “ha’u hanoin, kona-bá tratadu marítima Greater Sunrise ne’e, ha’u hanoin, halo tiha ona, ne’e hanesan sai referénsia legál, enkuadramentu legál, lei, baze ne’ebé agora daudaun, kona-bá dezenvolvimentu  kampu ne’e, ha’u hanoin buat ida ne’e mak referénsia para atu halo tuir ida-ne’e duni. Ne’e-duni, ha’u hanoin, bá tratadu marítima ne’e, iha Greater Sunrise ne’e, hotu tiha ona. Ne’e klaru tiha ona, dokumentu iha tiha ona, agora servisu tuir de’it ida ne’e.”

Advertisement

Jornalista Tatoli kontinua halo esplikasaun hodi dehan, signifika katak, la presiza ona, la prezensa hosi Pesoa Eminente ida ne’ebé maka antes ne’e luta to’o manán fronteira marítima  ne’e?

Ministru Victor da Conceição lia tun dehan, “Tanba buat ida artigu sira ne’ebé hakerek iha ne’ebá ne’e, la hakerek kona-bá ne’e. Ne’e entre estadu rua, ho Joint venture sira iha bilateral no trilateral. Portantu, ida-ne’e maka regula.” 

Xanana Rezigna Aan iha Jullu 2020

Faktu loloos no realidade  loloos mak Lider Karizmátiku Kay Rala Xanana Gusmão rasik ho konsiénsia  rezigna aan nu’udár   Xefe Negosiadór Prinsipál bá Delimitasaun Fronteira Maritima iha fulan-Jullu tinan 2020.

Liu tiha semana ruma nia laran iha tempu ne’ebé, Primeiru-Ministru (PM), Taur Matan Ruak, deklara bá jornalista katak, Xanana Gusmão mak hakarak rezigna aan no tempu ne’ebá Governu seidauk iha ema ruma atu troka Xanana nia fatin, maibé Taur Matan Ruak, afirma ne’e responsabilidade Governu nian.

Advertisement

Xanana Gusmão atuál prezidente partidu CNRT  hakerek karta rezignasaun nu’udár Xefe Negosiador Prinsipál bá Delimitasaun Fronteira Marítima bá Primeiru Ministru Taur Matan Ruak iha loron 11 fulan-Jullu tinan 2020.

Iha loron 21 fulan-Agostu tinan 2018, Governu ne’ebé lidera hosi Taur Matan Ruak, hasai rezolusaun hodi  nomeia Kay Rala Xanana Guamão, mak sai hanesan  Xefi Negosiador Prinsipál Fronteira marítima Timor-Leste ho Austrália. 

Transkrisaun Kompletu Deklarasaun MPM

Tuir mai Hatutan.com hatún transkrisaun kompletu deklarasaun Ministru Petróleu no Mineral (MPM), Victor da Conceição nia entrevista ho jornalista sira hafoin hasoru malu ho Primeiru-Ministru Taur Matan Ruak iha Palásiu Governu, Segunda (05/12/2022), hale’u tuku  11:03 Otl.

“Ohin, Primeiru-Ministru bolu para mai halo atualizasaun balu ne’ebé relasaun ho setór petróleu no minerais, no ha’u hanoin hanesan baibain imi hatene ona maka, kona-bá progresu sira ne’ebé iha setór petróleu no minerais ne’ebé la’o agora, iha hela progresu laran, diskusaun laran, no portantu, ida-ne’e maka ohin, Primeiru-Ministru husu para atu mai halo atualizasaun. La ko’alia buat barak, ko’alia kona-bá progresu Greater Sunrise nian ne’ebé iha hela diskusaun laran, depois ko’alia kona-bá reprezenta Governu Austrália nian bá projetu Greater Sunrise,  Steve Brack   ne’ebé horibainhira mai, prontu, ninia diskusaun sira ne’e, ninia progresu, portantu, ohin ko’alia kona-bá ida ne’e.

Advertisement

Ha’u hanoin, progresu la’o nafatin, imi haree kona-bá bloku sira ne’ebé uluk hanesan halo konkursu públiku, agora daudaun iha ona prosesu elaborasaun negosiasaun bá PSI, sira-ne’e la’o hela, iha rai-maran no mós iha rai-laran.

Depois kona-bá Timor Resources, ha’u hanoin, kontinua halo ninia atividade, no Greater Sunrise agora daudaun negosiasaun la’o hela, horibainhira iha nivel bilateral ne’ebé entre estadu rua, ne’e maka reprezentante espesiál Governu Austrália nian bá projetu Greater Sunrise, Steve Brack  mai, no dokumentu sira ne’ebé diskute la’o di’ak tebes.

Governu rua-ne’e (Austrália ho Timor-Leste) ninia entendimentu la’o di’ak, no mós rejime fiskál ne’e 100% ita nia lei maka regula, no Governu Austrália konkorda, no agora daudaun tama iha nivel trilateral, ne’ebé agora daudaun, hanoin, ohin ha’u simu ekipa delegasaun hosi Woodside, agora mai iha ne’e, no oras ida, atu tuur hamutuk ho Timor Gap  para bele diskute kona-bá sira-nia dezentendimentu entre sira-ne’e, sira tenke diskute para hetan konkordánsia mútuu, akordu ida, para atu bá faze dezenvolvimentu Greater Sunrise.

Ha’u hanoin, kona-bá tratadu marítima Greater Sunrise ne’e, ha’u hanoin, halo tiha ona, ne’e hanesan sai referénsia legál, enkuadramentu legál, lei, baze ne’ebé agora daudaun, kona-bá dezenvolvimentu  kampu ne’e. Ha’u hanoin buat ne’e, ida-ne’e mak referénsia para atu halo tuir ida ne’e duni. Ne’e-duni, ha’u hanoin, bá tratadu marítima ne’e, iha Greater Sunrise ne’e, hotu tiha ona. Ne’e klaru tiha ona, dokumentu iha tiha ona, agora serbisu tuir de’it ida ne’e.

Ne’e entre Estadu rua (Timor Leste-Austrália), ho joint venture sira iha bilateral no trilateral. Portantu, ida ne’e maka regula.

Advertisement

Novidade hanesan ohin ha’u dehan katak, Estadu rua iha aliñamentu di’ak, konkordánsia entre Estadu rua ne’e di’ak, tanba ne’e maka prodús ona dokumentu lubuk ida, ne’ebé konkorda ona, no agora hatún bá joint venture sira, ne’e bolu Triparty. Ne’ebé agora, Triparty ho Joint Venture sira, atu diskute para aliña sira-nia diferensa sira ne’e, atu nune’e, bele konklui faze ida bilateral ne’e. Ne’ebé laiha problema ho Estadu rua (Timor-Leste ho Austrália). Portantu, agora ita hein joint venture sira.

Jornalista : Rogério Pereira Cárceres

 

Advertisement
Kontinua Le'e
Advertisement
Hakarak Hato'o Komentariu?

Husik Hela Komentariu

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Nasionál

Paspor Timor Leste Terkuat ke-Empat di ASEAN

Published

on

Hatutan.com, (28 Maret 2024), Dili Indeks kekuatan paspor 2024 yang dirilis Henley Passport Index memposisikan paspor Timor Leste atau Republik Demokratik Timor Leste (RDTL) lebih kuat ke-empat di ASEAN dan bertengger di posisi ke-56 perigkat dunia, unggul 10 peringkat dari Indonesia.

(more…)

Kontinua Le'e

Nasionál

Xanana Halo Hela Avaliasaun bá Membru Governu Sira

Published

on

Hatutan.com, (28 Marsu 2024), DíliPrimeiru-Ministru (PM) Kay Rala Xanana Gusmão, halo hela avaliasaun bá membru Governu hotu hodi haree dezempeñu servisu membru Governu ida-idak nian.

(more…)

Kontinua Le'e

Nasionál

Governu Aprova Estensaun Projetu Estrada Baucau-Viqueque ho Nia Adisionál

Published

on

Hatutan.com, (27 Marsu 2024), Díli—IX Governu Konstitusionál liuhosi reuniaun Konsellu Ministru iha Palásiu Governu, Kuarta (27/03/2024), aprova adendas kontratu projetu  tolu  ne’ebé aprezenta hosi Ministru Obras Públikas, Samuel Marçal.

(more…)

Kontinua Le'e

Trending