Hatutan.com, (09 Janeiru 2023), Díli—Prezidente Repúblika (PR), José Ramos-Horta konsidera moradór hanesan forsa tradisionál ne’ebé reprezenta istória tradisaun ema Timor nian.

Iha Segunda (09/01/2023), Prezidente Repúblika hala’o serimónia lansamentu ba moradór foun hamutuk na’in 35, hodi kontinua sira nia misaun atu fó guarda de ondra ba bainaka sira iha Palásiu Prezidensiál Nicolau Lobato Bairr-Pité kada loron, iha oras servisu nian.

Tanba ne’e, Prezidénsia Repúblika sei kontinua tau-matan bá dezenvolvimentu moradór hanesan rikusoin ne’ebé reprezenta mós imajen Timor-Leste ba mundu.

Lee Mós: TL Tenke Hamrik Metin ho Nia Valór Relijiozu no Tradisaun

Iha Segunda (09/01/2023), Prezidente Repúblika hala’o serimónia lansamentu ba moradór foun hamutuk na’in 35, hodi kontinua sira nia misaun atu fó guarda de ondra ba bainaka sira iha Palásiu Prezidensiál Nicolau Lobato Bairr-Pité kada loron, iha oras servisu nian.

Serimónia lansamentu ba moradór foun na’in 35 ne’e hodi troka moradór sira seluk ne’ebé reforma tanba kestaun saúde no idade.

“Moradores ne’e hahú iha mandatu dahuluk hanesan Xefe Estadu períodu 2007-2012 iha ne’ebé hahú ho inisiativa no hakarak duni hamoris no harii fila fali moradór hanesan forsa tradisionál atu kontinua tradisaun ida-ne’e hanesan guarda de ondra ne’ebé halo husi moradór sira bainhira Prezidente Repúblika simu bainaka ruma iha Palásiu Prezidensiál,” Prezidente Repúblika, José Ramos-Horta hateten iha diskursu.

Iha tempu Portugeza no tempu Indonézia, tradisaun ne’e mantein no iha tempu restaurasaun indepedénsia atu hametin liu tán hodi kontinua lori ba oin hatudu ba mundu Timor-Leste nia tradisaun ida ne’ebé úniku no iha valór kulturál ne’ebé mós refleta bá identidade Timoroan sira nian.

“Ita bá iha foho, suku no aldeia balun ha’u haree dala ruma ho triste no ho emosaun haree moradór balun iha ne’ebá sira orgullu ho sira nia koreneta no tambor ne’ebé antigu loos. Maibé, sira nafatin ejiste, sira nafatin hatudu fidelidade ba sira nia tradisaun ne’e maske ho kondisaun no limitasaun ne’ebé iha,” hateten tán.

Kompañia moradór balun iha munisípiu no suku sira halo ema hanoin fila fali tradisaun ne’ebé beiala sira husik hela hanesan legasia ba jerasaun ohin loron, tanba ne’e Prezidénsia Repúblika lakohi tradisaun ne’e atu mate.

Nune’e, Palásiu Prezidensiál halo introdusaun ho hein atu halo di’ak liu tán ba oin no oferese mós ekipamentu ba moradór sira hodi fó ondra no dignidade ba moradór sira ne’ebé reprezenta tradisaun ida ne’ebé tinan atus ba atus ema Timoroan sira hadomi.

“Ba imi moradór sira reprezenta istória tradisaun ne’ebé sei moris hela no imi mak hanesan halo guarda ondra Palásiu Prezidensiál ho forsa armada no polísia husi kotuk mós apoiu imi iha seguransa bainhira presiza karik ka iha seremónia boot ruma ita nia institutusaun importante boot rua ne’e mós sempre marka prezensa atu apoiu imi iha servisu sira ba guarda de ondra iha Palásiu ida-ne’e,” Ramos-Horta dehan.

Uluk Prezidénsia Repúblika hanoin mós atu iha kabalaria tanba alende moradór, uluk iha mós kabalaria ne’ebé iha tempu Portugés Liurai Gaspar nune’e husi Maubara mak Komanda kabalaria bainhira halo serimónia boot sira iha Díli.

Atu introdús kabalaria tradisionál, lojistika mak komplikadu oitoan tanba ne’e mak kabalaria seidauk bele implementa.

Fundadór no Koordenadór Moradór iha Palasiu Prezidensiál, Pio Ataíde hateten rekrutamentu ba moradór sira hahú desde mandatu Prezidente Repúblika José Ramos Horta nian iha tinan 2007.

Iha Segunda (09/01/2023), Prezidente Repúblika hala’o serimónia lansamentu ba moradór foun hamutuk na’in 35, hodi kontinua sira nia misaun atu fó guarda de ondra ba bainaka sira iha Palásiu Prezidensiál Nicolau Lobato Bairr-Pité kada loron, iha oras servisu nian.

“Rekrutamentu loloos inisia iha 14 Agostu 2007, Prezidente Repúblika bolu ha’u hanesan lia-na’in ba uma lisan boot Karketu Díli atu forma ekipa moradór ne’ebé sai hanesan seguransa tradisionál iha Palasiu Prezidensiál hodi fó guarda de ondra ba bainaka sira,” nia hateten.

Nune’e preparasaun hahú iha 2007 no tama 30 Agostu 2009 selebrasaun loron konsulta populár no inagurasaun ba Palásiu Prezidensiál ne’e rasik mak ami hahú misaun hanesan guarda de ondra Palásiu Prezidensiál.

“Ami na’in 35 ne’ebé iha Palásiu Prezidensiál ne’e lá’os forsa polítika ida mak lori ami mai maibé meramente desizaun Prezidente Repúblika nian mak lori ami mai iha ne’e,” Pio Ataíde hateten.

Bainhira Prezidente Repúblika ida sai, Prezidente Repúblika ida tama moradór sira mantein servisu iha Palásiu Prezidensiál hanesan moradór to’o ohin loron tanba kestaun saúde no idade balun tenke reforma hodi halo fali rekrutamentu foun ne’ebé ohin loron halo hikas lansamentu.

Kona-bá saláriu ba Moradór sira nian, koordenadór ne’e innforma katak moradór sira ne’ebé servisu iha Palásiu Prezidensiál hotu-hotu iha direitu ba saláriu.

“Saláriu ba ami moradór sira laiha problema, ami simu tuir servisu ne’ebé ami halo. Ami nia saláriu iha Palásiu Prezidensiál ne’e di’ak, ami hetan alimentasaun di’ak no buat hotu-hotu la’o normál,” nia informa.

Iha serimónia lansamentu ba Moradór foun hamutuk na’in 35 ne’e Prezidente Repúblika José Ramos-Horta atribui mós sertifikadu apresiasaun ba moradór sira ne’ebé reforma tanba kestaun saúde no ida. Iha biban ne’e mós fó sertifikadu apresiasaun ba instrutór sira ne’ebé ho dedikasaun hodi fó formasaun ba moradór foun sira.

Iha loron Segunda no Sesta feira kada semana molok hatún Bandeira Nasionál RDTL sei iha atrasaun hosi moradór sira.

Jornalista: Vito Salvadór