Hatutan.com, (20 Maiu 2023), Díli—Prokuradór Jerál Repúblika (PGR-Sigla Português), Alfonso Lopez, hala’o hikas klarifikasaun kona-bá ninia veiajen bá Portugál reprezenta Estadu Timor Leste (TL) no preokupa ho dokumentu PGR nian mosu iha média Hatutan.com.

Prokuradór Jerál Repúblika (PGR-Sigla Português), Alfonso Lopez. Foto/Elio dos Santos da Costa.

Klarifikasaun no Preokupasaun ne’e, tanba iha Kinta (19/05/2023), Hatutan.com fó-sai notísia ida kona-bá viájen Prokuradór Alfonso Lopez ho ninia assessór jurídiku bá Lisboa, Portugál ne’ebé la tama iha ajenda vizita ofissiál Estadu nian, maibé uza osan perdiem Estadu nian durante loron haat.

Lee Mós:Deskonfia, PGR Alfonso Lopez ho Nia Asesór Jurídiku Óscar Tavares Uza Osan Estadu Halo “Viajen Privadu” iha Portugal 

Maski nune’e, Prokuradór Alfonso Lopez ‘rekoñese’ nia vizita bá Lisboa-Portugál la tama duni iha ajenda servisu Estadu nian, maibé nia klarifika katak vizita ne’e atu hala’o kooperasaun internasionál ho Sentru Estudu Judisiáriu (CEJ-Sigla Português). 

“PGR ne’e reprezenta Estadu ka reprezenta ema pessoál. PGR nia prezensa ne’e sempre nune’e. Ita bá iha ne’ebá no país ida ne’ebé de’it la’ós tanba CPLP. CPLP outra coisa. Ne’e bá to’o iha ne’ebá mós, nia ajendadu. Ajenda ida-ne’e fulan ida ona. Estadu ne’e mak ida-ne’e, ita iha kooperasaun internasionál entre instituisaun tenke halo,” Prokuradór Alfonso Lopez hateten hafoin partisipa iha serimónia aniversáriu Restaurasaun Independénsia RDTL bá dala-XXI, iha Palásiu Prezidensiál, bairu-Pité, Sesta (20/05/2023).

Prokuradór Alfonso mós konsidera vizita bá Lisboa-Portugál ne’e la viola regra ruma tanba sira hala’o vizita traballu no servisu bá interesse Estadu nian.

“Laiha, nusá mak vióla regra. Ita bá servisu vizita traballu. Servisu bá interesse Estadu nian entaun PGR tenke halo kooperasaun. Ida-ne’e la’ós telefone de’it mais ita tenke prezensiál,” nia hateten.

Prokuradór Alfonso ameasa sei halo investigasaun interna hodi buka-tuir sé loos mak fasilita informasaun ka dokumentu sira kona-bá ninia viajen bá Lisboa-Portugál liu-liu kona-bá sira ninia osan perdiem nian.

“Ida ne’e mak ita sei investiga interna. Tanba ita kuandu simu osan, tenke interessadu. Ema pasajeiru ne’e tenke ida-ne’e, PGR tenke assina termu entrega. Na’in-haat ne’e tenke assina. Ha’u lee, sé ida ne’e informasaun mai hosi ne’ebé, Ne’e mak oras ida ita sei loke investigasaun,” Prokudadór promete.

Nia mós fó-sai ajenda viajen ne’e katak, Prokuradór ho ekipa delegasaun viajen atu tuir vizessimu eskontru Prokuradór Jerál Repúblika entre membru CPLP iha Guiné-Bissau hosi loron 26 to’o 29 Abril.

Hafoin enkontru iha Guinsé-Bissau, iha loron 29 abril ne’e duni, ekipa delegasaun kontinua bá Lisboa-Portugál tanba iha fulan ida antes sira marka ona, ajusta oras no oráriu, data, ho diretór Sentru Estudu Judisiáriu (CEJ-Sigla Português).

“Ida ne’e atu verifika, fó hatene, esklarese, tanba ita-nia média balun, ha’u la hatene média ne’e iha ne’e ka la’e, mais ha’u atu fó iha ne’e horseik dia 19 depois lansa bá públiku ne’e temi tantu pessoál, PGR nia naran, dehan utiliza osan Estadu bá kustu viájen nian bá interesse privádu,” Alfonso klarifika.

Tuir Alfonso, Sentru estudu judisiáriu iha Lisboa-Portugál ne’e mak baibain fó formasaun bá Juiz no prokuradór sira no sentru ida ne’e rekoñesidu internasionalmente.

Oras ne’e daudaun, Timoroan nia majistradu sira hamutuk na’in-lima mak tuir hela formasaun iha sentru formasaun judisiáriu ne’e no tuir hela formasaun komplementár.

“Ho ida-ne’e maka, ekipa ami na’in-haat. Na’in-rua maka komisaun organizadora, hotu-hotu kona-bá viájen, kona-bá konsumu, alojamentu sira ne’e, komisaun organizadóra mak selu. PGR na’in-rua ne’e maka ita uza Estadu nian rasik,” nia esplika.

Maibé, Prokuradór dehan, sira-nia prezensa iha Lisboa, tanba foin atu halo reuniaun ho diretór Sentru Estudu Judisiáriu ho Juiz dezembarkadór ida ho nia ekipa.

Assuntu ne’ebé sira diskute maka, foka liubá atu hametin lasu kooperasaun entre instituisaun rua, no iha enkontru ida-ne’e, iha kompromisu katak, futuramente TL nia majistradu, prokuradór sira, sei kontinua halo formasaun komplementár iha Lisboa.

Hafoin enkontru iha Lisboa, PGR mós hala’o enkontru ho Timoroan nia prokuradór na’in-lima ne’ebé informa kona-bá sira-ninia situasaun no sei estadia durante fulan-tolu iha Lisboa.

“Iha reuniaun ne’e, ita prezensa. PGR kuandu prezensa iha ita-nia País, kuandu ita-nia embaixada iha, sempre sira mak fasilita. Enkontru ho diretór CEJ ne’e komparese hosi ita-nia embaixada nia elementu, segundu, sekretáriu. Sé ita-boot sira la fiar, sé mak lansa ida ne’e, konfirma, telefone direta bá ita-nia embaixada Timor-Leste iha Lisboa. PGR ne’e mai iha ne’e, mai halimar ka mai saida. Ida-ne’e maka ita fó informasaun breve,” nia esplika tán.

Fasilita Passaporte bá Estranjeiru

Prokuradór Alfonso Lopez informa mós katak, sira-nia vizita ne’e akompaña hosi sira-ninia assessór jurídiku ida hanesan sidadaun estranjeiru.

Tanba assesór ne’e laiha passaporte servisu Timor-Leste nian, nune’e, PGR halo duni karta pedidu ida bá Ministru Justisa (MJ), Tiago Amaral Sarmento atu bele fasilita pasaporte servisu nian.

Hatán bá pedidu prokuradór nian, Ministru Tiago Amaral hasai duni despaixu autorizasaun ida bá Diresaun Jerál Servisu Rejistu Notariadu (DJSRN) atu bele prodús pasaporte tuir konteúdu pedidu ne’ebé hato’o.

Pedidu bá Ministériu Justisa ne’e tanba haree bá interesse Estadu, depois asesór ne’e iha difikuldade bainhira viájen bá estranjeiru, iha País balun ninia asesu atu hetan vistu liu-liu bá Indonézia, susar oitoan.

“Entaun, ita akontese ona, entaun, ita husu, liu-liu tanba ida ne’e iha ligasaun di’ak ho señor embaixadór, nia bele fó, mais kuandu fila-fali, araska. Tanba ne’e mak bá interesse estadu, entaun, ita tenke fasilita,” hateten Alfonzo.

Prokuradór Alfozno hatutan, razaun fundamentál nia halo pedidu ne’e, tanba lei fó dalan. Maibé, Prokuradór ne’e mós husu jornalista sira atu bele konfirma dereta asuntu ne’e ho DJSRN, tanba sira mak prodús.

“Pedidu PGR nian ne’e bazeia bá Lei, nia mós prosesa no despaixu bazeia ho Lei. Ita-boot sira bele konfirma ho Diretór Jerál. Ida-ne’e la’o no Ministériu balun kuandu internasionál presiza, difikuldade, bá interesse, ita Estadu nian,” nia hateten.

Molok ne’e, Prokuradór ninia assesór jurídiku ne’e iha ona pasaporte servisu TL nian, tanba ne’e, ninia dadus sira rejistadu dezde tinan 2012 no uza ida-ne’e bá intesse Estadu.

“Ita-nia Estadu ne’e bá ekipa, depois tanba iha difikuldade ka la’e. Bainhira tama Indonézia, kuandu País seluk, dala-ruma susar. Entaun, bá iha ne’ebá somente bá interesse Estadu nian, fila tenke entrega bá konsellu, tenke rai iha ne’ebá no Lei fó dalan,” nia esplika.

Hatutan.com Fó-sai Informasaun Falsu

Prokuradór Alfonso Lopez konsidera informasaun sira ne’ebé média Hatutan.com fó kona-bá ninia vizita bá Lisboa-Portugál ne’e, faslu hotu. Informasaun ne’ebé ataka ninia naran di’ak.

“PGR atua ho ida-ne’e, tenke ho korridór Lei no ida-ne’e mak PGR sente, haree katak, ida-ne’e falsu, imputasaun, lansamentu falsu, injuriózu, ataka tanba ne’e tenke ida-ne’e. PGR iha dignidade bom nome no honra,” nia hateten.

Alfonso Lopez dehan, tuir loloos, bainhira atu halo publikasaun ruma ka lansa informasaun ruma bá públiku kona-bá ninia viájen sira bá Lisboa-Portugál, primeiru tenke kruza, labele parsiál.

“Ne’e jornalista hotu, ita hotu tenke iha étika jornalizmu, sempre ida ne’e kruza. Ita hatene katak, ita nia Lei kódigu penál la’ós PGR mak halo. Kódigu penál ne’e entrada em vigór dezde 2009, bainhira ita ema, tantu uma-laran ka, vióla segredu profesionál, depois denúnsia. Ita-nia kódigu, denúnsia kalonióza. Sita falsu, informasaun falsa bá públiku ne’e. Temi ema konkreta nia naran, entaun, ita sei haree,” Prokuradór Alfonso rejeita.

Tuir loloos, PGR ninia vizita bá Lisboa, dezde kedan tinan sira liubá, maibé, tanba PGR laiha possibilidade, nune’e, aproveita bá Guiné-Bissau, sira mós marka dala-ida, aseita atu halo enkontru ho diretór sentru estudu judisiáriu.

Jornalista: Rogério Pereira Cárceres