Hatutan.com, (14 Juñu 2023), Díli—Prezensa sidadaun estranjeiru hosi nasaun Pakistaun hamutuk na’in-ualu (8) no mós sidadaun Indonézia na’in-ida iha Timor-Leste (TL) ho objetivu atu haklaken doutrina Relijiaun Muslumana nian.

Prezidente Muslumana Timor-Leste, Arif Abdulah Sagram.

Iha Tersa (13/06/2023), sidadaun estranjeiru na’in-9 ne’e hala’o viajen hosi Kupang, provínsia Nusa Tengara Timur (NTT) ho Bus Timor Travel marka Mitsubishi Fuso, ho Xapa Matrikula DH 7178 EB no to’o iha fronteira Batugade iha tuku 13:11 Otl.

Lee Mós: Servisu Sekreta Detein Sidadaun Na’in-tolu Hatama “Surya 12” Ilegál

Pakistanês na’in-ualu ne’e ho inisiál AS, HMS, HJ, AA, AL, SF, UI, MF, inklui WDS nu’udár sidadaun Indonezia, ne’ebé asesu mós bá Passaporte Repúblika Demokrátika Timor-Leste (RDTL) nian.

Prezidente Muslumana Timor-Leste, Arif Abdulah Sagram rezeita ka la simu ho informasaun sira ne’ebé espalla iha média sosiál facebook ne’ebé deskonfia katak sidadaun na’in-9  ne’e hanesan ema “terrorista”.

“Sira mai iha Timor sei hala’o vizita bá iha Buacau, Lospalos no Same atu haree ita-nia komunidade sira iha ne’ebá. Objetivu maka fó informasaun kona-bá Doutrina Muslumana nian. Muslumana ne’e lian Árabi no iha Lian Tétum dehan Dame,” Arif Abdulah Sagram klarifika, hafoin sorumutu ho Vise-Ministru Interiór, António Armindo iha VilaVerde Díli, Kuarta (14/06/2023).

Iha fulan ida antes, Arif Abdulah Sagram hanesan Prezidente bá Asosiasaun Muslumana iha TL hato’o pedidu formál ida bá Vise-Ministru Interiór hodi fó koñesimentu kona-bá prezensa hosi Muslumana na’in 9 ne’e.

“Horiseik kedan ita rona informasaun ida ne’ené la loos espalla iha ita-nia komunidade. Informasaun hoax ida katak ema Pakistaun na’in-9 mai iha ne’e, hanesan terrorista. Ne’e, informasaun la loos,” nia  rezeita.

Pedidu ne’e hetan duni despaixu, katak aseita duni no ho baze ba ida ne’e maka horisehik, sidadaun na’in-9 ne’e to’o iha TL.

“Iha fulan-ida antes ami halo koordenasaun di’ak ho sira Imigrasaun, to’o loron horiseik sira to’o iha Dili, sira tama ho di’ak. Ha’u hanoin, buat ne’e hoax ka bosok de’it, ne’ebé sira ema ida-rua la gosta ita Timor ne’e,” nia subliña.

Tuir Arif Sagram, Muslumana na’in-9 ninia prezensa iha TL ne’e sai nu’udár parte ida ne’ebé sira halo, hodi promóve ka halo promosaun kona-bá Fraternidade Umana, ne’ebé Prezidente Repúblika (PR), Ramos-Horta sempre halo kampaña.

Ida ne’e atu hatudu katak iha Timor-Leste komunidade Muslumana, komunidade ida ne’ebé ki’ik, ne’ebé moris ho hakmatek, laiha problema, moris ho di’ak. Muslumana iha Timor ho Katólika Timor Oan sira, iha relasaun ida di’ak tebtebes.

“Ne’e mak, promosaun ida ne’ebé ita atu hatudu bá iha mundu katak, nunka iha problema relijiaun iha Timor-Leste. Onestu de’it, bá ha’u pessoál arrepende tebes parte ida-rua mak atu aproveita issue relijiaun bá sira-nia interese grupu ida-rua. Ne’e, buat ida ne’ebé la loos. Timor-Leste nunka iha ida ne’e, iha ita-nia rai. Maka ne’e de’it ha’u espera katak informasaun hoax ida ne’e ita bele para ona iha ne’e,” nia apela.

Grupu Jama Atablik

Grupu sira ne’ebé mai ne’e ho hanaran “Jama Atablik. Sidadaun sira ne’e la’ós mai de’it hosi Pakistaun, maibé mai mós hosi Indonézia, Malázia no Omão.

Sira nia prezensa iha Timor, aproveita hodi partisipa no komemora mós loron Muslumana nian mak Idul Adha.

Hafoin komemorasaun loron ida-ne’e, sei iha tán grupu ida mai hosi nasaun Omão, mai duni hosi grupu Jama Atablik.

“Jama Atablik bele dehan, ema ida ne’ebé sira-nia sufisiente moris ne’e liu hosi natón ona. Ne’e mak sira atu oferese sira-nia vida bá iha relijiaun. Jama Atablik ne’e fó informasaun Islámika bá sira ne’ebé seidauk iha informasaun klaru,” nia esplika.

Ulun-boot komunidade Musulmanu nian iha TL ne’e hatutan, sidadaun sira ne’ebé mai ne’e, fulan sia (9), ka fulan sanulu (10) sira buka uluk osan, hafoin fulan-rua (2), sira oferese sira-nia aan, atu hakbesik aan ho Na’i Maromak.

Tuir ajenda ne’ebé iha katak, sidadaun na’in-9 sei hela iha Timor durante loron 25, sura hosi loron ne’ebé sira tama mai. Sira nia prezensa Timor, inklui mós partisipa iha loron boot Idul Adha ne’ebé mak sei monu iha 28 juñu 2023. Oras-ne’e dadaun Muslumana na’in-9 ne’e hela iha Otél Fatuhada.

Governu Iha Koñesimentu

Iha fatin hanesan, Vise-Ministru Interiór (VMI), António Armindo konfirma, molok sidadaun na’in-9 ne’e to’o TL iha 16 maiu, Governu liuhosi Gabinéte Vise-Ministru simu duni karta pedidu hosi reprezentante komunidade Muslumana iha TL.

Maibé, bainhira sidadaun sira ne’e to’o TL, ema lansa fali informasaun iha média sosiál katak, sira ne’e terrorista.

Tanba ne’e maka, iha Kuarta ohin, Vise-Ministru ho Diretóra Jerál Servisu Migrasaun, bolu Prezidente Muslumana nian iha TL hodi konfirma no klarifika bá malu kona-bá informasaun falsu ka hoax ne’ebé mak espalladu.

“Prezidente komunidade Islámika iha Timor-Leste hatama sira-nia pedidu iha 16 Maiu 2023 atu sidadaun sira ne’ebé mak horisehik tama iha Timor, ne’e hetan pedidu formál hosi Prezidente atu sira mai hala’o sira-nia misaun relijiaun nian iha Timor,” António Armindo hateten.

Hafoin rona tiha issue terrorizmu kona-bá sidadaun na’in-9 ne’e, Ministériu Interiór rasik ho Servisu Migrasaun halo kedan koordenasaun ho Governu Repúblika Indonézia liuhosi nia Embaixada iha Dili, ho adidu POLRI (Polísia Repúblika Indonézia), sira konfirma katak, sidadaun sira ne’e la hetan alerta ka informasaun ruma katak sira ne’e ema terrorista ka la’ós terrorista.

PNTL Halo Indentifikasaun

Vise-Ministru Interiór, António Armindo informa, bainhira sidadaun sira ne’e hosi fronteira Batugade mai to’o iha área Munisipiu Liquiça, Komandu PNTL Liquiça konsege hapara sidadaun sira ne’e ninia viájen mai Dili tanba simu uluk ona informasaun balun ne’ebé espalla dehan, sira ne’e terrorista. 

Asaun polísia nian ne’e atu halo de’it posesu identifikasaun bá sidadaun estranjeiru sira ne’e tuir duni informasaun ne’ebé ema espalla.

Iha identifikasaun ne’e, Komandu PNTL Munisipiu Liquiça, transporta no akompaña kedan sidadaun sira ne’e mai iha Servisu Migrasaun, iha nasionál atu halo tán verifikasaun bá sira-nia dokumentus.

“Horisehik, halo duni identifikasaun, polisia munisipiu bolu duni sira tama bá iha edifísiu PNTL ninian, depois, lori mai tiha ina servisu imigrasaun, no naturalmente, imigrasaun check fali, no la tuir ida ne’ebé maka ema ko’alia iha liur ne’ebá. Entaun, horiseik lokraik, ita bolu kedan sira-nia prezidente, atu entrega sira bá sira-nia asosiasaun,” nia esplika tán.

Hatán kona-bá sidadaun RI ida ho inisial WDS ne’ebé hetan asesu mós bá Passaporte RDTL, António Armindo husu jornalista sira atu konfirma direta de’it ho Ministériu Justisa (MJ), liu-liu Diresaun Nasionál Servisu Rejistu Notariadu (DNSRN), tanba sira mak atribui kaderneta passaporte bá sidadaun sira.

Vise-Ministru Interiór, António Armindo informa, durante sidadaun sira ne’e iha TL liu-liu hala’o karik sira-nia atividade Muslumana nian iha munisipiu sira, nia parte sei informa bá Komandu Jerál PNTL atu fó orientasaun hodi kontinua fó seguransa bá sidadaun sira ne’e to’o fila hosi TL.   

Jornalista: Rogério Pereira Cárceres