Hatutan.com, (20 Jullu 2023), Díli-Membru Bankada Parlamentár Frente Revolusionáriu Timor-Leste Independente (FRETILIN), Antoninho Bianco, konsidera  Programa IX Governu Konstitusionál nian ne’ebé Governu aprezenta bá debate iha Parlamentu Nasionál refleta bá interese  povu  ho Timor-Leste nia di’ak.

Lee Mós : Governu Sei Tau Orsamentu Bazeia bá Programa

Primeiru-Ministru (PM), Kay Rala Xanana Gusmão hamonu matan-been bainhira líder bankada sira iha Parlamentu Nasionál (PN) hotu-hotu deside fó apresiasaun Unanimidade ba programa IX Governu Konstitusionál durante diskusaun loron da-ruak nian, Kuarta (19/07/2023). Foto/Elio dos Santos da Costa.

Deputadu Antoninho Bianco konsidera ida ne’e bainhira hatán bá jornalista sira, kona-bá dinámika politika ne’ebé bankada opozisaun sira, liu-liu FRETILIN rasik hatudu tiha ona, hodi pozisiona pozisaun apoiu unanimidade ka apoiu maioria bá Programa sira IX Governu nian, iha plenária PN, Kuarta (19/07/2023).

Antóninho Bianco dehan, pozisaun ne’ebé FRETILIN  hatudu ema hotu akompaña, katak FRETILIN partisipa ativamente, fó hanoin, depois deside sira-nia pozisaun, ikus mai  husu Governu, sé bele atu retira votu  konfiansa, ne’ebé mak Governu rasik husu.

Razaun prinsipál husu Governu atu retira tiha sira-ninia votu konfiansa ne’e, tanba FRETILIN hanoin katak, Parlamentu, la’ós fó fali votu konfiansa bá CNRT (Congresso Nacional de Construcção Timorense).

“Votu konfiansa ne’e, mai hosi povu. Tanba ne’e, laiha razaun ida,  parlamentu mak atu fó votu konfiansa bá CNRT. Razaun fundamentál ida ne’e. Depois, ami mós hatene katak, kualkér Governu de’it, hato’o programa, ne’e programa  bá povu,” nia hateten.

Reprezentante Bankada FRETILIN iha PN ne’e dehan, deklarasaun politika sira balu di’ak no balu la di’ak mak ko’alia iha territóriu tomak durante kampaña, ikus mai, povu depozita konfiansa ne’e bá partidu CNRT. Tanba ne’e maka, Governu la presiza bá husu tan votu konfiansa ne’e iha parlamentu.

Parlamentu Nasionál hanesan segundu órgaun soberanu ne’ebé atu reprezenta de’it povu hotu-hotu, nune’e, povu deside dehan CNRT manán, nia mak ukun, tanba ne’e nia ukun bá rohan, atu bele hatudu katak, aban bainrua, prontu, sé mak manán bá ukun, programa ne’e bá povu.

PD Konsidera FRETILIN Hatudu Aktu Polítiku no Diplomátiku

Iha fatin hanesan, Xefe Bankada Partidu Demokrátiku (PD), António da Conceição “Kalohan” dehan, aktu polítiku ne’ebé bankada opozisaun sira hatudu iha horiseik ne’e, nu’udár momentu ida istóriku tebes, tanba Governu mai ho ninia planu duni, atu halo aprezentasaun programa Governu nian.

Maibé mós, ikus, tuir konstituisaun, hodi halo mós solisitasaun votu konfiansa nian. Votu konfiansa ida-ne’e, hanesan konfirmasaun bá aktu polítiku ne’ebé maka Parlamentu fó, hodi garante duni dehan katak, Governu ne’e hetan duni ninia lejitimidade polítika hosi Parlamentu, to’o aprovasaun programa ninian.

Maibé, hanesan ema hotu akompaña iha debate ne’e, deklarasaun hotu ne’ebé maka hato’o hosi partidu opozisaun nian, liu-liu partidu FRETILIN nian, manifesta duni sira-nia pozisaun ida ne’ebé maka bele dehan kooperativu tebes, no iha biban hanesan, situasaun ida ne’ebé mós mak bele dehan, FRETILIN hamosu fila-fali postura politika foun iha, hafoin 2023 ninian.

Deputadu “Kalohan” haree katak, ho situasaun ida ne’e hotu lori duni bá Primeiru Ministru Kay Rala Xanana Gusmão maske nia hanesan pertense bá bankada Governu ninian, nia hola pozisaun politika ida horiseik, atu husu nafatin Governu, kontinua atu halo aprezentasaun votu konfiansa nian, maibé, primeiru ministru rasik, retira.

“Ne’e signifika katak, aktu diplomátiku ne’ebé maka FRETILIN halo ne’e mós, aktu  susesu ida, ne’ebé, ita bele dehan fó hakat foun ida, mensajen polítika foun ida bá mundu internasionál, kona-bá interese nasionál Timor-Leste nian,” António da Conceição hateten.

CNRT Konsidera Dinámika Foun

Membru PN hosi Bankada CNRT, Patrocínio Fernandes haree katak, desizaun ne’ebé halo no hatudu hosi bankada opozisaun sira ne’e, hanesan dinámika foun ida. De-faktu, nia haree iha loron rua, debate Programa IX Governu Konstitusional nian, hatudu duni dinámika politika foun ida, iha PN katak, bankada sira Parlamentár nian, hothotu fó ninia apresiasaun, pozitiva bá programa IX Governu iha plenária PN.

Maibé, Patrocínio dehan, maske sira rejista mós iha kritika, iha sujestaun balu ne’ebé nakonu ho pensamentu krítiku, mais ne’e, para atu hatudu de’it katak, buat hothotu, hanoin duni katak, dezenvolvimentu bá Timor-Leste.

“Ha’u hanoin, ne’e buat dinámika foun. Ne’ebé, ne’e normál iha parte hothotu, tanba ita hotu hatene katak, parlamentu ne’e, segundu órgaun estadu nian, ne’ebé ninia papél importante tolu, atu halo lei, ka, ita dehan papél lejizladór sira, fiskalizasaun, ida seluk mós, halo desizaun polítika,” Patrocínio hateten.

Deputadu CNRT ne’e haree katak, ambiente ida ne’ebé mosu horiseik ne’e, hatudu duni katak, hothotu rekoñese ona, hothotu konsiente duni katak, maioria povu TL tau konfiansa bá partidu rua (CNRT-PD) atu ukun, no lori sira-nia programa bá aprezenta, programa  ida ne’e refleta bá situasaun real TL ninian

Jornalista: Rogério Pereira Cárceres