Connect with us
Pakote Ahi

Nasionál

Junta Militár Myanmar Expulsa Diplomata Timor Leste

Published

on

Hatutan.com, (26 Agostu 2023), Díli–Junta Militár Myanmar hatun ordem atu expulsa enkarregadu negósiu  Timor-Leste nian tanba la simu ho pozisaun husi Timor nian ne’ebé foin lalais ne’e autoridade timoroan sira halo iha nasaun ne’e.

Junta Militár Myanmar. Foto/GETTY

“Ministériu Negósiu Estranjeirus lori Governo República União Myanmar nia naran husu ba enkarregadu negósiu  embaixada RDTL nian, Avelino Fernandes Ximenes Pereira, atu husik Myanmar tarde liu to’o loron 01 fulan-Setembru”, hatete iha nota diplomasia husi Myanmar ne’ebe Lusa asesu.

Sita hosi publikasaun Lusa nian, 26 fulan-Agostu 2023 ho lian Portugés ne’ebé tradus hosi Governu Timor Leste publika liuhosi konta Facebook ofisial  Agio Pereira, Ministro da Presidência do Conselho de Ministros,  Prezidenti Repúblika Demokratika Timor Leste, José Ramos Horta, konsidera katak Timor-Leste tenki sente orgullu tanba expulsaun ne’e hanesan resposta ida hosi defesa ba direitus humanus.

“Iha situasaun ne’e ita sente orgullu tebes. Ba aktus ne’ebe koerente ba denúnsia golpe militar no denúnsia ba krime grave kontra umanidade, nune’e, expulsu refere sai hanesan motivu ida hodi ita orgullu”.

Advertisement

Xefe Esatdu Timoroan nian ne’e afirma katak Timor-Leste kontínua apoia pozisaun ASEAN ba esforsu no organizasaun hodi rezolve situasaun iha Myanmar.

“Timor-Leste la iha pozisaun ne’ebe la hanesan ho ASEAN hodi kondena golpe militar, massakre no populasaun sivil, feto no labarik. No Militar sira mak responsável ba krime umanidade iha Myanmar no Putin mak responsável ba krime kontra umanidade iha Ukrânia,” Ramos-Horta hateten.

“Iha kestaun ne’e, ha’u akonsella atu hamutuk ho ita nia forsas ho konsesu ba ASEAN, apoia ASEAN iha buat hotu ne’ebe ASEAN presiza no buat hotu ne’ebe konkorda atu halo”, nia afirma.

Iha nota páginas rua, junta militar aponta ba aktus barak ne’ebe komete husi autoridade timor nian, inklui referênsia ba situasaun iha nasaun husi Prezidenti timor nian, José Ramos Horta.

Afirma mos katak iha deklarasaun Primeiru-Ministru, Xanana Gusmão, iha loron 03 fulan-Agostu hateten katak Timor-Leste la bele adere bá ASEAN se organismu rejional la bele buka solusaun ba konflitu iha Myanmar.

Advertisement

“Bainhira nia mak Primeiru Ministru, sei la tama bá ASEAN se ASEAN la konvense junta militár, hodi hetan solusaun ida. Ita demokrasia. Ita bele iha problema, maibé la iha golpe Estadu, iha respeitu ba eleisaun prezidensiál no parlamentár, hatudu ba mundu katak ita iha kultura demokrátiku ida,” Xanana Gusmão hateten iha altura ne’eba.

Komentáriu hirak-ne’e lori Governu Myanmar konvoka enkarregadu negosiu halo votu protestu iha loron 15 fulan-Agostu.

“Primeiru-Ministru nia deklarasaun ne’ebé imprudenti no la-responsavel la’ós de’it perigu atu mantein relasaun bilaterál entre Myanmar no Timor-Leste, maibé mós barak liu mak ignora atake violénsia kontinua husi grupu Governu Unidade Nasional (NUG),” temi iha nota loron 25 fulan-Agostu.

Iha nota ne’ebé hanesan husi Governu Myanmar, salienta mós hanesan razaun atu expulsa diploma timor nian, tanba reprezentante sira husi NUG hetan konvite atu simu Governu foun no atu hala’o sorumutuk entre Jose Ramos Horta, no reprezentante sira husi grupu ne’e hodi kontra golpe militár iha nasaun ne’e.

Iha sorumutu ASEAN nian iha fulan Maiu, Prezidenti Indonezia rekoñese hodi ASEAN nia naran katak la iha progresu atu hapara konflitu iha Myanmar, hodi renova sorumutu organizasaun rejionál apela atu hapara violénsia iha nasaun refere.

Advertisement

“Ha’u tenke hatudu laran-moos. La iha progresu signifikativu iha implementasaun konsensu pontu lima,” dehan Joko Widodo iha sorumutu da-42 ASEAN nian iha Labuan Bajo.

Jokowi refere ba planu dame ida-ne’ebé prepara ona iha tinan 2021 husi Estadu-membru nain sanulu husi organizasaun ne’e no junta militár Myanmar nian, ne’ebé husu atu hapara kedas violénsia no diálogu entre parte sira iha konflitu, liuhusi mediasau nne’ebe ASEAN haruka ba.

Junta militár rejeita atu foti medida sira atu kumpre akordu ida-ne’e, hodi nune’e ASEAN bele esklui lider militár ne’ebe partisipa iha enkontru organizasaun nian.

Semana ida-ne’e, membru Konsellu Seguransa Nasoins Unidas nian – ho esesaun husi Xina no Rusia – kondena violénsia no mate sivíl sira-nian iha Myanmar (antiga Birmânia).

Maioria nasaun 15 ne’ebé hola parte iha Konsellu Seguransa husu tan ba junta militár atu hapara atake sira-ne’e, atu hasai líder, Aung San Suu Kyi, no atu respeita direitus umanus.

Advertisement

Iha deklarasaun konjunta ida-ne’e, lamenta katak “progresu ne’ebé sufisiente” seidauk rejista iha implementasaun rezolusaun Konsellu Seguransa dahuluk nian kona-ba Myanmar ne’ebé aprova ona iha fulan-Dezembru.

Fó hanoin mós katak, iha fulan-jJñu iha Korea Sul, Eis Sekretariu-Jeral ONU Ban Ki-moon husu ba Prezidenti Timor-Leste atu fo presaun, diretamente no liuhusi ASEAN, hamutuk ho rejime Myanmar nian, atu aseita implementasaun proposta dame rejionál.

“Hau hein katak ASEAN bele halo presaun maka’as liután. Ema sei kontinua terus nato’on. Ha’u husu ba imi, Sr. Prezidente, katak imi mós koko atu halo pressaun liuhosi ASEAN,” Ban Ki-moon hateten bá José Ramos-Horta.

Pedidu ne’e hato’o iha sorumutu badak ida husi Ban Ki-moon ho José Ramos-Horta hodi loke edisaun 18 husi Fórum da Dame no Prosperidade Jeju nian.

“Iha misaun ida-ne’ebé difisil tebes ba ASEAN, no ha’u hatene katak nasaun oin-oin sente frustrasaun ho assuntu ida-ne’e,” Ramos-Horta hateten katak hafoin enkontru ne’e, susar atu konsidera intervensaun direta ho soldadu sira husi Myanmar. ***

Advertisement

 

Kontinua Le'e
Advertisement
Hakarak Hato'o Komentariu?

Husik Hela Komentariu

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Nasionál

Governu Rekolla Ona Reseita Millaun $60 Hosi Arrendamentu Rai Estadu

Published

on

Hatutan.com, (14 Maiu 2024), Díli Hahú hosi tinan 2000 to’o 2023, Governu liu hosi Sekretáriu Estadu Terras no propriedade (SETP) rekolla ona millaun $60 bá kofre Estadu hosi arrendamentu rai Estadu.

(more…)

Kontinua Le'e

Nasionál

PLP husu Halo Revizaun bá Lei Komunikasaun Sosiál

Published

on

Hatutan.com, (14 Maiu 2024), Díli– Bankada Parlamentar Partidu Libertasaun Populár (PLP)  hosu bá Governu atu halo ona revizaun bá Lei-Komunikasaun Sosiál.

(more…)

Kontinua Le'e

Nasionál

Manipulasaun iha Foos Subsídiu, Foos Tuan Kahur Foos Foun

Published

on

Hatutan.com, (13 Maiu 2024), Díli – Iha loron 27 fulan-Setembru 2023 liuhosi reuniaun Konsellu Ministru aprova Dekretu-Lei ne’ebé aprezenta husi Ministru Komérsiu no Indústria (MCI, sigla portugés), Filipus Nino Pereira kona-bá medida intervensaun temporáriu bá normaliza folin foos iha merkadu nasionál.

(more…)

Kontinua Le'e
Advertisement

Trending