Hatutan.com (14 Dezembru 2023), Díli—Prezidente Komité 12 Novembru, hanesan mós juventude rezisténsia, Gregório Saldanha lamenta no halo protestu hasoru Prezidente Repúblika (PR), José Ramos-Horta tanba tuir loloos seidauk bele oferese medalla kondekorasaun grau órden de Timor-Leste bá atuál Sekretáriu Estadu Komunikasaun Sosiál (SEKOMS), Expedito Loro Dias Ximenes, tanbá la merese duni bainhira haree bá situasaun pasadu.
![](https://www.hatutan.com/wp-content/uploads/2023/12/Gregorio-Saldanha-300x169.jpeg)
Prezidente Komité 12 Novembru, hanesan mós juventude rezisténsia, Gregório Saldanha. Foto: Gloria Maia.
Gregório Saldanha husu bá Xefe Estadu atu see hela tilun bá preokupasaun públiku, tanba hafoin entrega medalla kondekorasaun ne’e iha semana kotuk, mosu kedan protestu lubuk ida hosi públiku liuliu joven rezisténsia sira ne’ebé konsidera mós katak, ne’e la merese duni.
Lee Mós: Professór Na’in-86 Simu Kondekorasaun
“Hanesan ema rezisténsia, lamenta no ha’u repete katak ha’u lamenta. Kondekorasaun ne’e kuandu fó bá Expedito Ximenes hanesan ema rezisténsia nu’udár ema luta na’in bá independénsia ne’e parte ida maibé, fó fali ba nia tanba halo servisu ruma depois de independénsia ne’e la merese tanba iha ema barak mós servisu maka’as liu durante luta libertasaun iha área jornalizmu nian no mós servisu makas depeois de independénsia to’o agora. Tanba ne’e parte rua tenke haree hotu. Liga bá luta rezisténsia, ha’u hanoin la merese duni tanba iha realidade balun ho evidénsia ema hotu hatene,” Gregório Saldanha hateten bá jornalista Hatutan.com iha knaar fatin, Balide, Kinta (14/12/2023).
Atu prienxe independénsia ida-ne’e, ema hotu presiza servisu no tenke servisu makas, ida-ne’e maka Prezidente Republika mós tenke tetu, nune’e Gregório Saldanha husu katak, ema sira ne’ebé uluk servisu ne’e mak tenke kondekora ka fó bá ema sira ne’ebé mak servisu de’it iha tempu Independénsia ne’e.
Hosi pontu rua ne’e, Gregório Saldanha husu Prezidente Repúblika José Ramos-Horta tenke tetu aspetu seluk liu-liu ninia konsekuénsia, hanesan ezemplu bainhira medalla ne’e merese bá ema rezisténsia entaun Expedito Dias Ximenes la merese.
“Atu fó medalla bá nia rezultadu servisu durante ukun an ne’e mós, tenke tetu hotu tanba iha ema barak ne’ebé mós halo servisu até balun halo liu tán,” nia hateten.
![](https://www.hatutan.com/wp-content/uploads/2023/12/Expedito-Simu-Medalla-Hosi-Ramos-Horta-300x200.jpeg)
Sekretáriu Estadu Komunikasaun Sosiál (SEKOMS), Expedito Dias Ximenes simu kondekorasaun hosi Prezidente Repúblika, José Ramos-Horta ho grau Ordem de Timor Leste iha Palásiu Nobre Lahane, (27/11/2023). Foto: Média SEKOMS.
Tuir loloos Gregório dehan, nia la protesta Expedito Dias Ximenes, maibé haree hosi faze sira ne’e, nia hanoin fó konsellu atu Prezidente Repúblika tetu didi’ak buat sira ne’e hotu atu labele hamosu impaktu tanba ida-ne’e ninia konsekuénsia la’ós oitoan no bele hamosu tensaun públiku nian.
“Ha’u fó hanoin bá Prezidente Repúblika atu tetu buat sira ne’e hotu tanba ema levanta kestaun kona-bá uluk EXpedito Dias la involve iha liña ami nian atu luta bá independénsia. Atu hateten katak, Expedito Dias Ximenes uluk hamutuk iha liña BRTT pró Indonézia ka pró autonomia. Tuir loloos Prezidente mós tenke tetu tanba ita liga ho fó kondekorasaun bá nia servisu agora ne’e, justru ema hanesan EXpedito Dias ne’e mós sei barak tebes, sira iha balansu uluk luta bá independénsia no agora mós sei servisu nafatin. Faze rua ne’e sira servisu hotu kompara ho Expedito Dias uluk dehan katak, pró Indonézia, entaun kolega sira kestiona ida-ne’e no Komité 12 Novembru mós rekoñese ida ne’e,” nia esplika.
Prezidente Komité 12 Novembru ne’e mós sente triste tanba Prezidente Repúblika oferese medalla ho pezu hanesan bá ema luta na’in ida iha tempu pasadu bá ukun rasik an hanesan Padre Domingos “Maubere” hanesan de’it fali ho Expedito Dias Ximenes ne’ebé uluk pró bá Indonézia.
“Padre Domingos Maubere nia luta iha tempu pasadu, ha’u rasik sai testemuña tanba nia luta hamutuk ho joven rezisténsia lubuk ida. Tuir loloos merese atu hetan kondekorasaun labele hamutuk ho Expedito Dias Ximenes. Se kondekorasaun ka rekoñesimentu bá Padre nia luta, tuir loloos tau aas no ba iha fatin públiku, ba iha Palásiu Governu no Palaiu Prezidente. La’ós iha fatin izoladu Palásiu Nobre Lahane. Padre Maubere rasik la konkorda ho kondekorasaun ida-ne’e,” nia informa.
Gregório Saldanha dehan, tuir loloos Estadu tenke fo valór boot tebes bá Padre Maubere, hatudu bá públiku no Prezidente Repúblika tenke temi nia naran katak Padre Maubere uluk fó korájen makas bá joven barak atu luta hamutuk ba ukun rasik an, maibé ida-ne’e Prezidente Repúblika la halo.
“Ha’u bele konklui katak, ne’e hanesan insultu ida bá Padre Maubere nia luta. Ne’e ladún di’ak. Tanba ne’e ha’u husu Xefe Estadu tenke haree ba assuntu ida-ne’e no tenke tetu ho didi’ak,” nia lamenta.
![](https://www.hatutan.com/wp-content/uploads/2023/12/Expedito-ho-Ramos-Horta-300x200.jpeg)
Sekretáriu Estadu Komunikasaun Sosiál (SEKOMS), Expedito Dias Ximenes simu kondekorasaun hosi Prezidente Repúblika, José Ramos-Horta ho grau Ordem de Timor Leste iha Palásiu Nobre Lahane, (27/11/2023). Foto: Média SEKOMS.
Iha loron 07 fulan Novembru 2023, jornalista Hatutan.com tenta halo entrevista ho atuál Sekretáriu Estadu Komunikasaun Sosiál, Expedito Dias Ximenes iha Palásiu Governu kona-bá preokupasaun no lamentasaun hirak ne’e, maibé lakohi fó komentáriu no haruka Jornalista atu bá husu direta iha Prezidente Repúblika, José Ramos-Horta.
“Ida-ne’e ha’u labele ko’alia. Imi bá husu direta iha Prezidente Repúblika. Dehan bá imi nia Xefe, ne’e ha’u mak hetan, ha’u labele ko’alia,” Expedito hateten.
Nune’e, iha loron 13 fulan Dezembru 2023, Prezidente Repúblika (PR), José Ramos-Horta argumenta katak, atuál Sekretáriu Estadu Komunikasaun Sosiál (SEKOMS), Expedito Dias Ximenes merese bá kondekorasaun hosi Estadu tanba haree bá karreira jornalístiku ne’ebé pessoa ne’e iha, no atinje ona tinan 40.
Xefe Estadu mós rona duni preokupasaun sira ne’ebé mai hosi juventude rezisténsia sira kona-bá kondekorasaun ne’ebé Expedito Dias Ximenes hetan.
Tanba ne’e, Ramos-Horta klarifika katak, Estadu labele kada tinan kondekora de’it se mak halo parte iha luta ba libertasaun nasionál, tanba luta ne’e tinan hatnulu liu bá no remata iha 2002 ho restaurasaun independénsia.
![](https://www.hatutan.com/wp-content/uploads/2023/12/Expedito-Simu-Kondekorasaun-Hosi-Prezidente-Republika-300x200.jpeg)
Sekretáriu Estadu Komunikasaun Sosiál (SEKOMS), Expedito Dias Ximenes hamutuk ho kondekoradu sira seluk simu kondekorasaun hosi Prezidente Repúblika, José Ramos-Horta ho grau Ordem de Timor Leste iha Palásiu Nobre Lahane, (27/11/2023). Foto: Média SEKOMS.
“Estadu kondekora veteranu sira barak loos no la’ós kondekora de’it maibé transfere bá veteranu sira kuaze billaun $2 ona. Estadu ida-ne’e jenerozu liu iha mundu bá veteranu. Iha erói seluk ne’ebé há’u kondekora, hanesan profesór atus ida-resin, sira balun servisu tinan barak ona, ki’ak rabat rai loos, sira luta ka la luta, kaer kilat ka la’e no partisipa iha rede klandestina ka la’e há’u la preokupa ho ida-ne’e maibé haree sira hanesan profesór ne’ebé merese ba kondekorasaun,” Ramos-Horta hateten iha Sentru Lojístiku Nasionál (CLN, sigla portugés).
“Expedito Dias Ximenes, nia jornalista ida tinan 40 ona kaer média. Nia mós tinan hatnulu ona kaer jornál no televizaun iha Timor,” Ramos-Horta esplika.
Atuál Sekretáriu Estadu Komunikasaun Sosiál (SEKOMS), Expedito Dias Ximenes simu kondekorasaun hosi Prezidente Repúblika, José Ramos-Horta ho grau Ordem de Timor Leste iha Palásiu Nobre Lahane, (27/11/2023).
Jornalista: Gloria Maia/Vito Salvadór