Hatutan.com, (14 Dezembru 2023), Díli—Na’in bá kompañia SACOMTEL, Abílio Araújo hanesan mós emprezáriu Timoroan konsidera liña internet kontinua sai problema boot iha Timor-Leste (TL), tanba operadór telekomunikasaun tolu hanesan Timor Telcom, Telemor no Telkomcel ne’ebé investe iha nasaun ne’e lakohi gasta osan hodi hadi’a kualidade, maibé buka de’it mak lukru.
![](https://www.hatutan.com/wp-content/uploads/2023/12/Abilio-Araujo-SACOMTEL-300x219.jpeg)
Na’in bá kompañia SACOMTEL, Abílio Araújo. Foto: Tomé da Silva.
Abílio Araújo observa katak, desde tinan 2003 to’o 2012 operadór sira kontinua la’o ho sistema monopóliu hodi depende de’it bá satelite.
Lee Mós: Kliente Halerik ho Problema Internet, PN Husu Responsabilidade TT-Telemor-Telkomcel
“Akontese katak ho operadór sira foun hahú ho deliberizasaun. Sira hahú implementa buat ida ita bolu monopoliu internet tanba sira mak kontrola emisaun radio frekuensia (Microwaves), sira kontrola hosi rai ketan mai to’o Batugede. Hosi Batugede mak sira distribui fali bá Telkomcel, Telemor, TT no seluk tán,” Abílio Araújo hateten bá jornalista Hatutan.com, iha rezidénsia Tibar, Kuarta (13/12/2023).
Kona-bá Microwaves Abílio Araújo dehan, iha kualidade di’ak natón kompara ho satelite tanba barratu oitoan, maibé iha Timor, Telekomunikasaun sira prátika presu ida aas liu, alende kaer monopóliu tanba sira mesak mak bele halo microwaves hosi rai ketan mai rai laran.
Antes ne’e mós mosu kompañia ida hosi Indonézia rasik naran AGS (Asianet Global Solution) mai halo kompetisaun ho Telkomcel hodi hamosu problema iha tinan 2020, hodi hamosu kompañia lokál balun simu no distribui ho presu ida ne’ebé kompetitivu hodi kompete ho Telkomcel.
“Problema ne’e mak iha operasaun polisiál iha 2020, ema barak dadur, hodi involve mós Prezidente ANC no CEO Telemor tanba hadau-malu domina merkadu no la fó benefísia bá Timoroan ne’ebé kontinua halerik bá rede internet. Maibé, kompañia kontiua manán lukru boot,” nia konta.
Ho situasaun Covid 19 sai nu’udár razaun ida, nu’udár emprezáriu Timoroan haree problema ida-ne’e afeta tebes ba timor oan liu-liu estudante sira ne’ebé hala’o estudu online, nun’e grupu SACOM hari kompañia ida ho naran SACOMTEL ho objetivu la’ós atu halo microwaves, tanba maski SACOMTEL iha posibilidade ho parseiru hosi Indonézia hodi kontaktu ho Microwaves maibé kompañia deside lakohi tanba Timor Leste laiha fibra óptika.
Ho nune’e, SACOMTEL kontinua esforsu hodi investe tuir forsa ne’ebé iha ho 100% investe iha infrastrutura, hola ekipametus hotu-hotu hafoin bele hetan lisensa hosi Autoridade Nasionál Komunikasaun (ANC) tuir prosedur ne’ebé iha, prienxe kritéria ho prosesu legál, hodi hahú asina akordu Business to’o Business ho parseiru Indonézia hodi aluga IPtrage, aluga highway hosi Atambua ba Singapura no hosi Atambua mai Dili responsabiliza hosi SACOMTEL.
“Ida-ne’e mak ita la’o ona bolu iptrage, iha 20 Novembru hahú halo trial ligasaun hosi Singapura mai SACOMTEL Batugede international gateway, hodi liga kedan mai iha TT, kontinua liga ba Palásiu Prezidensiál Aitarak laran no mós kliente balun. Espera iha tinan oin fulan Janeiru hahú atividade komersiál hodi distribui bá kliente hotu-hotu iha Timor Leste liña internet ne’ebé di’ak liu, iha estabilidade seguransa no garante liu kualidade,” nia hateten.
Sei iha asina akordu mós entre Governu rua hodi sai hanesan protesaun atu bele proteje business ne’ebé iha ona, no bele reforsa soberania, sei la husik TL sai dependente bá kompañia estranjeiru tanba iha ona kompañia Timor oan ne’ebé bele fó garantia.
SACOMTEL mós iha hela prossesu preparasaun atu hatama Cabo Sub Marinu ne’ebé rejistu ona ho internasionalmente, hodi liga ho parseiru internasionál ho naran Inligo Networks ne’ebé hahu investe ona iha Cabo foun ho naran Asia Connect Cabel One (ACC one).
Lee Mós: Kliente Halerik ho Problema Internet, Ministru Manetelu: Depois Mak Ita Ko’alia
Jornalista: Leopoldina de Carvalho