Connect with us
Pakote Ahi

Justisa & Krime

“Kalohan” Kondenadu Kadeia Tinan Lima bá Kazu Produsaun Masin Atabae

Published

on

Hatutan.com, (08 Janeiru 2024), Díli—Tribunál Judisiál Primeira Instánsia Díli (TJPID) liuhosi desizaun ikus iha Segunda 08 Janeiru tinan ne’e, kondena arguidu António da Conceição “Kalohan” ho arguidu Apolinario dos Santos Assunção bá tinan lima kadeia, tanba konsidera akuzasaun sira antes ne’e hosi Ministériu Públiku (MP), maioria provadu no iha prossesu judisiál ida-ne’e, Tribunál absolve arguidu Domingos Gouveia bá kazu produsaun masin iha área Atabae munisípiu Bobonaro.

Juiz deklara iha julgamentu ikus katak, iha altura ne’ebá arguidu António “Kalohan” hanesan Ministru ida, loloos hatene ninia obrigasaun atu halo tuir rejíme konkursu ne’ebé iha maibé nia parte la halo ida-ne’e.

Lee Mós: Kazu “Kalohan” Kona-bá Produsaun Masin, TDD Hein Desizaun TR

Advertisement

Arguidu Apolinário iha tempu ne’ebá mós hanesan Vise Koordenadór, maibé la hala’o nia kna’ar ho di’ak hodi fó de’it benefísiu bá kompañia ne’e.

Tanba ne’e, Tribunál liuhosi Juiz kolektivu laiha dúvidas no konsidera katak, akuzasaun ne’ebé mai hosi MP provadu.

Ho ida-ne’e maka ikus mai Juiz kolektivu ne’e deside hodi aplika prizaun efetivu tinan-lima (5) bá arguidu António da Conceição no prizaun efetivu tinan-haat (4) bá arguidu Apolinário dos Santos Assunção.

Nune’e mós arguidu Domingos Gouveia hanesan kompañia na’in, Tribunál absolve hosi krime maibé Tribunál kondena bá iha indemizasaun ho osan montante globál $17,587.72 (rihun sanulu resin hitu, dolar atus lima walu nulu resin hitu no sentavu hitu nulu resin rua dolar amerikanu).

Prosesu ne’e prezide hosi juiz kolektivu, Ivan Suritai, Ana Paula, Ersília de Jesus no Ministériu Públiku, reprezenta hosi prokuradoria Lidia Soares, arguidu hetan asisténsia legál hosi Advogadu Privadu Pedro Camões no Defensór Públiku, Marçal Mascarinhas.

Advertisement

Akuzasaun Sira Antes Hosi Ministériu Públiku

Tuir akuzasaun molok ne’e hosi MP katak, arguidu AC iha loron 8 fulan Agustu tinan 2012 to’o meadu tinan 2015 assume kargu hanesan Ministru Komérsiu no Indústria.

Arguidu ASS hahú fulan Agusto tinan 2015 to’o iha loron akontesimentu, nia hetan indikasaun hanesan apontamentu polítika iha Gabinéte Vise Ministru nu’udár ofisiál relasaun servisu no iha tinan 2017 nia hanesan Assesór iha Gabinéte Vise Ministru nian.

Arguidu ASS iha loron akontesimentu nia mós nu’udár primeiru vise koordenadór bá sentru Produsaun Masin-Atabae.

Arguidu DGM nu’udár Diretór nomós na’in bá kompañia Hugo Amor Unipessoal, Lda.  Arguidu AC, ASS no DGM sira koñese malu di’ak hanesan fundadór nomós militante bá Partidu Demokrátiku (PD).

Advertisement

Iha loron (30/07/2015), Arguidu AC uza nia podér hanesan Ministru MCIA, desidi hodi hatudu uluk ona empréza Hugo Amor Unipessoal Lda, maka implementa projetu eskavamentu bá fatin masin Atabae.

Iha loron (22/08/2015) Sentru Produsaunı Masin-Atabae, aprezenta karta aplikasaun proposta bá iha Ministru MCIA, altura arguidu AC hodi husu apoiu orsamentu ho montante $350.000, no proposta refere prepara hosi arguidu ASS, hodi nune’e Contancio da Conceição Pinto bainhira assume kna’ar hanesan Ministru, troka arguidu AC nia kontinua ho despaixu ne’ebé mak iha ona.

Estadu liuhosi Ministeriu Finansas (MF) halo pagamentu utiliza fundus subvensaun públiku bá Sentru Produsaun Masin hodi indika iha CPV naran benefisiáriu, Manuel Mendes, hanesan Xefe Grupu bá Sentru Produsaun Masin-Atabae, pagamentu uza fundus subvensaun públika ho montante orsamentu $303, 489.80 (rihun atus tolu tolu dolar atus hat Walu nulu resin sia no sentavu walu mulu dolar amerikanu).

Ministeriu Finansas efetua pagamentu dala-rua bá Sentru Produsaun Masin hanesan pagamentu iha loron iha (13/11/2015) ho montante $121, 395.92 (rihun atus ida rua nulu resin ida dolar atus-tolu, sia-nulu resin-lima no sentavu sia nulu resin rua dolar amerikanu), no iha loron hanesan, efetua mós pagamentu ho montante $182,093.88 (rihun atus ida walu nulu resin rua dolar sia nulu resin tolu dolar Amerikanu) ho totál pagamentu $303,489.80; (rihun atus tolu tolu dolar atus haat ualu-nulu resin sia no sentavu walu nulu dolar Amerika amerikanu).

Fundus refere Governu liuhosi MCIA transfere bá konta BNCTL, konta ne’ebé partense ba Sentru Produsaun Masin.

Advertisement

Arguidu ASS, MM nomós  EG nu’udár responsável bá konta Sentru Produsaun Masin Atabae.

Iha loron (27/09/2025) asina tiha kontratu entre Kompañia Hugo Amor Unipessoal, ho projetu na’in maka MM hodi hala’o konstrusaun bá fatin indústria ki’ik Produsaun Masin Cutubaba, tuir dezeñu no BoQ (Bill Of Quiality) iha área Suli-laran, nomós Beacou, (rihun atus ida, rua nulu resin ida, dolar atus tolu sia nulu resin rua no sentavu tolu nulu resin rua dolar amerikanu).

Kontratu refere prepara hosi arguidu ASS hodi fó bá iha Kompañia Hugo Amor Umpessoal, ho MM hodi asina.

Maibé, tuir valór  ne’ebé  maka mensiona iha  BoQ I  ho  totál valor $ 143,489.78 (rihun atus ida haat nulu resin tolu dolar atus-haat ualu-nulu resin-sia no sentavus hitu-nulu resin ualu dolar  Amerika) no  BoQ II ho montante $144, 519.64 (rihun  atus  ida  haat nulu resin dolar atus -lima sanulu sia no sentavus  neen-nulu resin haat dolar  Amerikanu) ho valor global $288,009.42 (rihun atus rua walu nulu resin walu dolar dolar sia no sentavus  haat nulu resin  rua dolar  Amerikanu) valor refere diferensia ho valor iha kontratu, BoQ.

Iha implementasan kontratu, Kompañia Hugo Amor Unipessoal, altera dezeñu nomós BoQ ba aitem 5 (lima) bá konstrusaun Armájem Masin Fatin, iha área Suli-laran nomós área Biacuo ho montante globál bá alterasaun $ 3.937.72 (ribun dolar atus sia tolu nolu resin hitu no sentavu hitu nulu resin rua).

Advertisement

Alterasaun ne’ebé arguidu DGM hala’o hanesan, Pasang Dinding Gedek Bambu 120 m² ho présu unitáriu $5.00 no totál orsamentu bá sub-item refere ho montante $600; Pasang lantai zu 44 m² ho nia presu unitária $22,70 ho totál orsamentu $ 998.80; Pasang pitu kuseng 0.072kubiku m² ho total  onamentu $40.86, Pasang Pintu Klam 8 m² ho nia prosesu unitariu $ 37.40, total orsamentu $ 37.40 ho total orsamentu $ 299.20;  Pasang ensel 6 stel, ho na presuunitariu $5.00 ho total orsamentu $30.

Arguidu DGM nu’udár na’in bá Kompañia Hugo Amor Unipessoal, truka aitem 5 (lima) refere ba fali Plastik Membrane restu. (rihun atus rua walu nulu resin malu dolar sia no sentaru hat nulu resin rua dolar amerikanu).

Arguidu simu pagamentu tuir BoQ, maibé servisu montájen la tuir tuir BoQ (área Suli-laran no Beacon), no prejudika fundus Estadu ho montante $13,650.00 (rihun sanulu resin tolu atus nen lima nulu dolar amerikanu) bá de’it instalasaun bomba bee.

Arguidu ASS sai hanesan ekipa tékniku hosi MTCI ho funsaun hala’o monitorizasaun bá servisu refere iha área Suli-laran no Beacou.

Maibé, arguidu ASS nu’udár apontamentu polítika, iha Gabinéte Vise Ministru hanesan ofisial relasaun servisu nomós asesór iha Gabinéte Vise Ministru, la hala’o nia kna’ar ho didi’ak hodi ejíze bá empréza nomós xefe Grupu hodi kumpri tuir dezeñu nomós BoQ ne’ebé maka iha ona, tanba arguidu mós hola parte iha grupu Sentru Produsaun Masin refere.

Advertisement

Arguidu AdC hatene katak akizasaun hotu-hotu uza subvensaun Públiku, tenke hakru’uk bá rejími jurídiku aprovizionamentu.

Maske nune’e, arguidu AdC aproveita nia funsaun hodi simu, propósta ne’ebé hato’o hosi Kompañia Hugo Amor Unipessoal, Lda., hodi aseita no indika iha nia despaixu atu kompañia ne’e maka implementa kontrusaun Indússtrial Masin Cutubaba-Atabae.

Hahalok arguidu AdC refere viola tiha regra sira kona-bá aprovizionamentu no regra sira bá utilizasaun fundus subvensaun públiku.

Arguidu AdC sei iha relasaun kolega no iha ligasaun ho partidu ne’ebé maka arguidu haknaar-aan bá ho diretór Kompañia Hugo Amor Unipessoal, Lda.

Tuir Regra aprovisionamentu nian, arguidu AdC deve hato’o impedimentu no inkompatibilidade hodi adjudika iha kontratu refere, kona-bá faktu interpozisaun profile kompañía nian bá kostrusaun refere, maibé, arguidu la halo ida ne’e, hodi fó benefísia bá arguidu DGM.

Advertisement

Arguidu ASS, hanesan Apontamentu Polítika iha Gabinéte Vise Ministru nu’udár ofisial relasaun servisu, no iha tempu hanesan, nia mós asume kna’ar hanesan Vise Koordenador 1° ba Sentru Produsaun Masin-Atabae, ne’ebé maka sai hanesan benefisiáriu bá programa kooperasaun mikro negósiu kooperativa no indústria ho fundus subvensaun públiku;

Arguidu ASS inkompetibilidade hodi ezerse tán atividade seluk ne’ebé maka hetan finansial hosi Governu liuhosi Ministériu Komérsiu Indústria no Ambiente;

Maski Arguidu ASS hatene nune’e, maibé, nia deside hodi intervein iha kontratu kostrusaun Armájen Masin Fatin hanesan prepara rasik proposta, prepara kontratu, inklui halo fisklaizasaun no fó oreintasaun bá kompañia Hugo Amor Unipessoal, Lda., hodi la kumpri serbisu sira ne’ebé mensiona iha BoQ hodi fó benefísiu la patrimónia bá nia aan, nomós benefísia direta Kompahia Hugo Amor Unipessoal, Lda.

Asrguidu ASS la hato’o impedimentu liga ho kontratu konstrusaun Armájem Masin Fatin maske nia hatene katak nia mós tama iha estrutura Sentru Produsaun Masin, no nia mós iha relasaun di’ak hanesan kolega ho arguidu AdC no DGM (Na’in ka Direktor kompahia Hugo Amor Unipessoal,Lda).

Arguidu ASS hatene katak hahalok refere kontra lei, biar nune’e, nia kontinua viola hodi hetan bá nia vantánjen patrimónial nomós benefísiu bá kompañia Hugo Amor Unipessoal, Lda.

Advertisement

Arguido DGM nu’udár Diretór nomós Na’in bá kompañia Hugo Amor Unipessoal, Lda., iha dever ida hodi hala’o servisu tuir kontratu ne’ebé nia asina ho responsável Sentru Produsaun Masin Atabae utilizadu fundus subvensaun aloka bá Sentru refere hosi Governu liuhosi MTCI.

Biar nune’e, arguidu DGM hatene katak nia la hala’o servisu no interese ne’ebé maka depozita bá nia hodi halo alterasaun bá iha item sira iha BoQ.

Maske nune’e, arguidu DGM falsamente hato’o invoice husu pagamentu 100% tuir valór iha BoQ, maski nia hatene katak iha item 5 BoQ nomós item Bomba bee nian la tuir ona valor ne’ebé maka mensiona iha BoQ.41.

Arguidu DGM hatene katak hahalok hanesan halo alterasaun ba BoQ no dezeñu inklui hato’o falsamente invoice hodi husu pagamentu tuir BoQ ne’e krime, maibé arguidu kontinua halo hodi benefísia nia aan rasik nomós nia konfia.

Arguidu sira hatene katak hahalok favorese malu no la tuir prosedimentu legál ne’e proibidu maibe sira kontinua deside hodi fó vantájen bá malu.

Advertisement

Arguidu sira hotu hakarak fó no hetan benefisia ba malu sira komete faktu refere ho livre, deliberadas no voluntariamente, hatene katak hahalok refere krime maibe sira la para hodi hamosu prejuizu ba Estadu RDTL.

Arguidu sira nia konduta kauza prejuizu ba Estadu RDTL ho totál prejuizu ba sub item 5 no bomba bee iha area Suliraran nomós área Beacou ($3,937.72 +$ 13,650.00) ho montante global $17,587.72 (rihun sanulu resin hitu, dolar atus lima walu nulu resin hitu no sentavu hitu nulu resin rua dolar amerikanu).

Arguidu DGM konfesa katak nia rasik mak apropria rasik osan ne’ebé mak nia hetan ho meius falsifikasaun no Arguidu ASS  hodi konsege hasai osan Estadu benefisia sira nia an no Kompañia.

Ho nune’e, arguidu sira hanesan, AdC hanesan autór bá prátika krime partisipasaun ekonomia en-negósiu previstu  no  punidu tuir artigu 279 númeru 2 kódigu penál, arguidu ASS  hanesan autór bá prátika krime partisipasaun Ekonómia  Negósiu, previstu  no  punidu  tuir artigu 279 númeru 1,2 Kódigu Penál no Arguidu  DGM hanesan autór bá prátika krime Administrasaun da Nosa previstu  no  punidu tuir  artigu 274 númeru 2 kódigu  Penál.

Jornalista: Rogério Pereira Cárceres

Advertisement

Kontinua Le'e
Advertisement
Hakarak Hato'o Komentariu?

Husik Hela Komentariu

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Justisa & Krime

Xanana Enkoraza PCIC Servisu Onestu no Profisionál, Koopera ho PNTL-SNI

Published

on

Hatutan.com, (14 Maiu 2024), Díli Primeiru-Ministru (PM), Kay Rala Xanana Gusmão husu bá instituisaun Polísia Sientífika Investigasaun Kriminál (PCIC, sigla portugés) atu servisu ho onestu no profisionál.

(more…)

Kontinua Le'e

Justisa & Krime

Reforma Estrutura Lei Ne’ebé La Kompativel Bá PCIC no Iha Ona Relatóriu Reforma Justisa

Published

on

Hatutan.com, (14 Maiu 2024), Díli-Iha serimónia pose bá membru IX Governu Konstitusionál nian, Sábadu 01 fulan-Jullu 2023, Primeiru Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão  deklara no kompromete halo re-estruturasaun bá Polísia Sientífika Investigasaun Kriminál (PCIC,sigla portugés) tanba la hatudu liu integridade no profisionalizmu.

(more…)

Kontinua Le'e

Justisa & Krime

Candice Teves Husu Estadu TL Salva Nia Kaben Fujitivu Arnolf Teves

Published

on

Hatutan.com, (12 Maiu 2024), DíliCandice Teves husu Estadu Timor-Leste (TL) atu salva nia kaben Fujitivu Arnolf Teves Jr hodi aseita no aprova pedidu aziliu politiku ne’ebé fujitivu ne’e husu.

(more…)

Kontinua Le'e
Advertisement

Trending