Hatutan.com, (18 Janeiru 2024), Díli—Polémika kona-bá sosa ai-moruk ne’ebé oras-ne’e daudaun sai preokupasaun públiku, tanba Ministra Saúde (MS) Elia dos Reis Amaral halo deklarasaun ne’ebé la bazeia bá faktus, katak ai-moruk ne’ebé kompañia Sali-Magu unipesoal Lda sosa ne’e iha estranjeiru hodi kontradíz ho realidade katak, ai-moruk ne’e sosa de’it iha rai-laran no situasaun ne’e halo Câmra Comercio Industria de Timor Leste (CCI-TL) intervén hodi defende empreza Sali-Magu unipesoal Lda.

Vise-Prezidente Asuntu Jurídiku, Câmara Comercio Indústria Timor-Leste (CCI-TL), Júlio Fernandes ho na’in bá empreza Sali-Magu Unipesoal Lda, Sansão Gomes hala’o konferénsia imprensa hodi halo klarifikasaun bá polémika sosa ai-moruk, iha salaun CCI-TL, Dili, Kinta (18/01/2024).

Polémika ne’ebé Ministra Saúde rasik prodús maka iha loron 14 Dezembru tinan 2023, Ministra Saúde Élia A.A dos Reis Amaral rasik deklara bá média katak, kompañia Sali-Magu sosa ai-moruk iha estranjeiru mak hanesan mai hosi Indonézia, Asutrália, Srilanka, India no nasaun seluk tán.

Lee Mós: Kompañia Sali-Magu Garante Fó Servisu Kualidade iha Fornesimentu Ai-Moruk

“Ai-moruk konsumáveis kamioneta haat ne’e sosa hosi Sali-Magu mai hosi Indonézia, Asutrália, Srilanka, India no seluk tán,” Elia dos Reis Amaral hateten iha edifísiu Institutu Nasionál Farmásia no Produtu Médiku (INFPM) loron 14 Dezembru 2023.

Enkuantu, tuir deklarasaun hosi na’in bá empreza Sali-Magu Unipesoal Lda, Sansão Gomes katak, ai-moruk konsumáveis Item rua ne’ebé tula ho kamioneta haat ne’e nia hola la’ós mai iha rai-liur maibé hola de’it iha rai laran tanba anjénsia produtór ai-moruk ne’ebé mak Sali-Magu kontrata ne’e ninia ajénsia estabelese mós iha Timor Leste kleur ona.

Tuir Sansão Gomes katak, ajénsia ne’e ninia área operasaun hodi hatama ai-moruk mai Timor Leste kleur ona bá instituisaun Estadu no privadu sira iha Timor Leste, nune’e tanba nesesidade urjente, entaun dalan ida atu responde lalais maka tenke sosa de’it ona iha ninia ajénsia ne’ebé besik.

“Item rua ne’e tanba hanesan ne’e… fábrika ne’ebé ami kontaktu bá sira atu sosa ai-moruk ne’e mós iha ne’e iha sira nia supplier ne’ebé mak iha ne’e kleur tiha ona. Durante tempu longu prazu ne’e mós fornese ai-moruk ba iha ita nia instituisaun sira ne’e. Tanba ne’e maka fabrika ne’e dehan katak se o presiza urjente entaun ami hateten ba ami nia agen iha Díli atu bele fornese lalais. Tanba ne’e mak ita konsege duni sosa iha ne’e,” Sansão Gomes hateten iha salaun CCI-TL, Díli, Kinta (18/01/2024).

Iha fatin hanesan Vise-Prezidente Asuntu Jurídiku, Câmara Comercio Indústria Timor-Leste (CCI-TL), Júlio Fernandes defende katak, CCI-TL hanesan organizasaun ida ne’ebé hamahon seitór ekonomia nasionál iha dever no obrigasaun atu halo ninia servisu bainhira iha ninia membru ruma hasoru difikuldade, nune’e nia iha devér obrigatóriu hodi defende iha kualkér assuntu.

Júlio Fernandes  defende katak, iha tinan kotuk membru CCI-TL nian hetan ajudikasaun direta ida hodi fornese ai-moruk ho montante millaun $6.

Nune’e, nia dehan, kontratu asina iha loron 18 Outubru 2023 depois asina kontratu ne’e katak Lei ne’e bainhira projetu iha ninia valor ho montante millaun $5 ba leten nia tenki hetan vistu hosi Tribunal das Kontas.

Tanba ne’e maka, Vise-Prezidente Asuntu Jurídiku CCI-TL ne’e dehan, Ministériu rasik lori kontratu ne’e ba iha Tribunal das Kontas ho nia prossesu durante fulan 1-resin tanba bazeia ba kompeténsia no Lei tuir Timor Leste nian no estuda mós ba kontratu sira ne’ebé mak Governu kria.

Hosi prosesu iha fulan 1-resin mak foin Tribunal das Kontas fó notifikasaun bá iha Ministériu iha loron 26 Novembru 2024, katak projetu Sali -Magu mak ezekuta.

Hosi konfiansa ne’e maka empreza ezekuta ninia servisu bazeia bá kontratu ne’ebé mak iha no parte – rua asina klaru katak ida-idak kumpri ninia devér to’o servisu ne’e remata.

“servisu kona-bá hatama ai-moruk ne’e ita hameno uluk bá fábrika tanba la’ós ai-moruk iha ne’ebá tiha ona mak ita atu ba hola de’it ne’e la’ós. Ita fó tiha espesifikasaun tuir ita nia nesesidade mak sira foin prodús. Tánba  ne’e nia prosesu agora la’o hela no iha tempu besik espera katak item balun ne’ebé mak prontu uluk nia bele mai daudaun ona no item ida ne’ebé mak seidauk hein duni ninia prosesu produsaun,” Vise-Prezidente Asuntu Jurídiku CCI-TL ne’e esplika.

Nia mós nota katak, iha novidades balun la’o iha sosiedade  Timor-Leste nia leet hateten, emprezáriu nasionál la-iha kapasidade no esperiénsia.

Tanba ne’e, nia hatuatn, bainhira dehan katak laiha esperiénsia bá buat ida servisu fornesimentu ne’e, fásil bainhira iha konfiansa ona hosi projetu na’in.

“Ba maluk sira ne’ebé mak hateten dehan Sali-Magu laiha esperiénsia no la hatene ne’e nia haree tuir provas ida ne’ebé mak iha sira nia liman hodi hatudu katak, iha maluk Timoroan ida la iha esperiénsia. Nune’e halo ami senti triste,” nia kestiona.

Tanba ne’e maka membru onoráriu empreza Sali-Magu sei sidi, nune’e nia deklara katak, hanesan organizasaun hamrik nafatin iha nia sorin tau-matan nafatin hodi fó hanoin bá nia atu bele ezekuta projetu ne’e ho di’ak no kumpri tuir kontratu ne’ebé mak nia simu.

Júlio Fernandes  dehan, sasan ne’ebé empreza Sali-Magu hatama iha loron 14 Dezembru 2023 fornese ba iha Governu ka bá Ministériu Saúde ne’e sosa iha rai laran hamutuk kontentór 4.

“Ai-moruk item saida mak hatama mai la tuir espesifikasaun ne’e maka imi bele kestiona. Bá sasan sira mai hosi ne’ebé ita boot sira la presiza hatene. Kona-bá ai-moruk ita la iha fabrika tanba ne’e tenke hameno duni hosi nasaun sira seluk,” nia esklarese.

Tanba ne’e nia dehan, sasan sira ne’ebé foin daudaun hatama ne’e bolu dehan produtu konsumáveis hamutuk item 49 ne’ebé empreza Sali-Magu hatama iha INFPM hatumuk kontentor 4 ne’e kada Item nia kuantidade kuaze 110 mill, hosi ne’e maka empreza Sali-Magu kumpri tiha ona nia obrigasaun.

Jornalista Estajiariu: Lazaro Pereira Quefi