Connect with us
Pakote Ahi

Ekonomia

Timor-Leste Laiha Laboratóriu Kontrolu Ai-han

Published

on

Hatutan.com, (11 Marsu 2024), DíliTinan-20 liu ona, Timor-Leste restaura nia ukun rasik aan. Uitoan ka barak,  nasaun ne’e komesa hamriik no hakat hodi dezenvolve aan hosi setor oioin. Mezmu nune’e, sei nafatin enfrenta sasadik no sasidik sira.

Lee Mós: TANE Konsumidór Husu MS-AIFAESA Teste Hikas Produtu Indomie

Ekipa AIFAESA halo inspesaun bá loja sira hodi kontrola produtu ai-han ne’ebé liu ona prazu (expire). Foto/Dok. AIFAESA

Laboratóriu nasionál nu’udár komponente importante ida bá Estadu atu bele harii hodi kontrola ai-han sira atu bele asegura konsumidór Timoroan sira  simu produtu ai-han hosi rai-li’ur ho saudavel. Maske nune’e, to’o agora Governu ida sa’e no Governu seluk troka to’o ona mandatu IX Governu Konstitusionál nian, maibé Timor-Leste seidauk iha nia laboratóriu nasionál bá kontrolu ai-han.

Laiha laboratóriu nasionál bá kontrolu ai-han bele lori ameasa boot bá saúde públiku, tanba ai-han sira ne’ebé importa hosi estranjeiru la garante 100%  saudavel tanba laiha laboratóriu atu bele garante kualidade ai-han importadu sira ne’e.  nune’e,  Diretór ezekutivu Forum Organizasaun La’ós Governu nian ka FONGTIL, Valentim da Costa Pinto, rekomenda bá IX Governu ne’ebé lidera hosi Primeiru-Ministru, Kay Rala Xanana Gusmão atu tau atensaun bá laboratóriu  bá kontrolu ai-han nian.

Advertisement

FONGTIL mós preokupa ho problema ne’ebé dau-daun ne’e AEFAESA enfrenta kona-ba menus rekursu umanus tanba funsionáriu barak termina kontratu no ekipamentu  teste bá ai-han la iha.

Diretór ezekutivu FONGTIL, Valentim da Costa Pinto. Foto/Tome da Silva

“Ita hare ai-han ne’e mai to’o portu sira hit bá kedan merkadu ne’ebe fonte bá ai-han ne’e seguru ka lae? Tanba konsumidor kiik hanesan ita ne’e bá sosa  deit tanba ne’e, ami rekomenda ona bá Governu atu haforsa AIFAESA,” Valentim da Costa Pinto informa bá jornalista sira hafoin partisipa iha dialogu nasionál kona-ba setór saúde iha Timor Leste, Segunda ( 11/03/2024).

Iha biban ne’e koordenador Rede bá Saúde Timor Leste (REBAS), Joaquim Freitas hateten  to’o agora Timor Leste sidauk iha laboratoriu propiu ida atu halo teste ba ai-han sira ne’ebé importa mai Timor-Leste no haree bá situasaun Timor Leste nu’udar nasaun kiik ida tuir dadus hatudu 42% ne’e laiha mudansa bá kiak, no mós tama kategoria kiak multidimensaun laiha mudansa, tanba ne’e persija tebes laboratoriu hodi bele prevene moras oin-oin ne’ebé kontamina iha ai-han la seguru.

“Ema mai lori tan ai-han falsu ne’ebe dala ruma iha rai-li’ur ema la konsumu, tau stiker, lori mai ita konsumu, ita laiha mekanismu kontrolu di’ak, ita nia ema sira mate barak tanba buat sira ne’e, estraga saúde” Koordenador Jéral REBAS, Joaquim Freitas hateten

Orsamentu bá Laboratóriu Aprova US$250.000

Liga ba preokupasaun barak kona-bá AIFAESA nia laboratóriu,   Inpetór Jerál Autoridade Inspesaun Fiskalizasaun Atividade Ekonomia, Sanitária no Alimentár (AIFAESA), Ernesto Monteiro informa,  tinan ida ne’e orsamentu bá laboratóriu aprovadu hamutuk $250.000 ba rehabilitasaun  edifisiu laboratóriu iha Tibar.

Advertisement

Nia dehan, bainhira laboratóriu ne’e  reabilita ona mak sei hetan apoiu hosi Governu Indonézia liu husi BPOM (Badan Pengawas Obat dan Makanan).

Inspetór Jerál AIFAESA, Ernesto Monteiro. Foto/Tome da Silva

“Laboratóriu ne’e la fasil, iha duni edifisiu laboratóriu ne’ebe konstrui iha 2018, maibé to’o agora kuaze tinan 13 ona sidauk funsiona tanba kestaun mudansa lideransa depois mudansa Governu, ne’ebe implika mós  ba desizaun ne’ebe mak AIOFAESA tenke kumpre,” nia hateten.

Antes ne’e, AIFAESA mós tenta halo ona proposta bá parte relevante sira husu apoiu, inklui halo mós kooperasaun bilateral oin-oin, maibe  to’o agora sidauk bele realiza tanba mosu tan problema kona-bá funsionáriu AIFAESA ne’ebé sira-nia kontratu remata no la estende.

Nia salienta tan katak AIFAESA ejize nafatin atu kria laboratóriu iha tempu badak  tanba orsamentu aprova ona, falta deit ezekusaun bá iha rehabilitasaun edifisiu, enkuantu kona-ba ekipamentus sei hetan apoiu h0si BPOM-RI.

Nia esklarese katak Razaun to’o agora sidauk bele rehabilitasaun tanba sei submete proposta ba iha Ministeriu ne’ebé AIFAESA tutela ba hanesan Ministru Koordenadór assuntu Ekonomiku ( MKAE ) Francisco Kalbuadi Lay hodi bele fó lisensa bá rehabilitasaun laboraóriu ne’e.

 Atividade AIFAESA Vákuu

Advertisement

Inspetor Jéral AIFAESA, Ernesto Monteiro hateten kuaze fulan-tolu ona, hosi  fulan-Janeiru to’o Marsu, tinan ne’e, AIFAESA la bele halao kna’ar hodi halo inspesaun bá ai-han sira iha kioske, loja, supermerkadu ho restaurante  limitasaun funsiónariu.

Iha tinan kotuk, fulan-Novembru,  hau kumpri desizaun bá notifikasan husi ministériu tutela hodi hapara funsionario 118 ne’ebe durante ne’e haknaar  an nu’udar funsiónariu kontratadu. Ho nune’e, ha’u hakarak responde bá iha parlamentu, bá iha sosiedade sivíl no komunidade tomak kona-bá preokupasaun sira kona-bá sasán estragu, prazu no seluk tan  tanba limitasaun funsionáriu,” Ernesto Monteiro hateten bá Hatutan.com iha knar fatin.

Nia haktuir katak ho limitasaun funsiónariu ne’e prejudika tebes servisu AIFAESA tanba  labele halo ezekusaun orsamentu no  labele halao kna’ar.

AIFAESA  hahú estabelese tuir lei iha tinan 2008 hanesan inspesaun atividade ekonomia hafoin mai iha 2016 troka naran ba hanesan autoridade mak AIFAESA, I.P, iha tinan kotuk 2023 nia funsionario kuaze 100-resin ne’ebe haknaar an iha AIFAESA nu’udár tekniku halao knar inpesaun  iha terenu nia kontratu termina ona no la estende.

AIFAESA  iha departementu hamutuk 5 mak hanesan departementu admistrasaun finansas, departementu juridiku, departementu laboratóriu no analiza risku, departementu meteorolojia no patronizasaun no departementu operasionál.

Advertisement

 Jornalista : Leopoldina de Carvalho

Kontinua Le'e
Advertisement
Hakarak Hato'o Komentariu?

Husik Hela Komentariu

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Ekonomia

Pelican Paradise Kontinua Koordena ho Governu Kona-bá Investimentu Otél Fitun Lima

Published

on

Hatutan.com, (26 Abril 2024), Díli- Prezidente Pelican Paradise Group, Datuk Edward Org, Sesta (26/04/2024), iha Palásiu Governu,  hasoru malu ho Primeiru-Ministru Kay Rala Xanana Gusmão, hodi fundamenta komunikasaun no koordenasaun iha prosesu investimentu otél fitun lima ne’ebé sei harii iha área Tasi-tolu, Díli.

(more…)

Kontinua Le'e

Ekonomia

Projetu Obras Públika 62 Laiha Formalizasaun Kontratu

Published

on

Hatutan.com, (25 Abríl 2024), Díli— Governu liuhosi reuniaun Konsellu Ministru, foin lalais ne’e, deside no identífika ona   projetu obras públika hamutuk 62 ne’ebé  la’o hela ka on going iha terrenu maibé  la iha formalizasaun kontratu.

(more…)

Kontinua Le'e

Ekonomia

Oé-Cuse Oan iha PN Husu Aero Dili Tulun Povu Oé-Cuse ho Presu Tikete $25

Published

on

Hatutan.com, (22 Abríl 2024), Díli- Membru Parlamentu Nasional hosi  Bankada CNRT, Firmino Taequi,  nu’udár Oé-Cusse oan husu Governu atu halo kontratu ho aviaun Aero Dili ne’ebé sei halo operasaun aéreu Díli-Oe-Cusse no Oé-Cusse-Díli ho presu tikete  $25.00.

(more…)

Kontinua Le'e
Advertisement

Trending