Connect with us
Pakote Ahi

Defeza & Seguransa

Tinan 24 Ezisténsia PNTL, Entre Difikuldade ho Profisionalízmu

Published

on

Hatutan.com, (27 Marsu 2024), Díli—Instituisaun Polisia Nasionál Timor-Leste (PNTL) selebra aniversáriu ezisténsia bá dala-42 (27 Marsu 2000 to’o 2024).

Serimónia aniversáriu PNTL iha Bairru-Pité Díli, Kuarta (27/03/2024). Foto: Elio dos Santos da Costa.

Durante tinan 24 nia laran, PNTL enfrenta difikuldade oioin, maibé sempre solusiona difikuldade hirak ne’e ho profisionalízmu.

Lee Mós: Komissáriu Henrique da Costa-Pedro Belo Hakarak Hadi’a PNTL Ho Prioridade Lima

Iha diskursu Komandante Jerál PNTL, Komisáriu Jerál Polisia Henrique da Costa konta tuir katak, iha tinan 24 liu-bá, 27 Marsu 2000 hosi primeiru grupu 50 jovens polisiais kompleta formasaun ne’ebé hamósu PNTL.

Advertisement

Iha tinan barak nia laran, polísia adapta ona evolusaun sosiedade no konsolida nia pozisaun hanesan ajente produtór seguransa, no hatudu sempre nia kapasidade profesionalízmu no  reziliénsia ne’ebé ás.

Tinan ida kotuk liubá nia asume kna’ar hanesan Komandante-Jerál no iha diskursu ne’ebé hato’o tempu ne’ebá, kompromete hodi dedika aan bá interese públiku ho kompromísiu, motivasaun ne’ebé aas, lealdade, espíritu bá misaun no buka atu solusiona problema maski iha difikuldades, ida ne’e maka halo bá interese no benefísiu instituisaun no povu nian.

“Tempu ne’ebá ami aprezenta mós prióridades 5 ne’ebé sai hanesan matadalan bá ami nia kompromísiu bá nasaun iha periúdu 2023/2026 hodi serbí rai no povu ida ne’e, ami hahu hala’o ami serbisu hodi atinji metas sira ne’ebé estabelese ona,” nia hateten.

Tanba ne’e iha parte Melloria Jestaun Institusional halo ona ajustamentu iha estrutura PNTL, elabora mós prosesu promósaun bá modalidade antiguidade no eskolla, propoin ona kuadru pesoál adekuadu bá nesesidade polisia nian, halo mós estudu bá nesesidade rekrutamentu, realiza mós atividades ne’ebé promove igualidade jéneru no inkluzaun, dezenvolve hela prosesu legál sira neʼebé nesesáriu bá konkretizasaun Institutu Siénsias Polisiás no Akadémia Polísia, kria mós Asosiasaun Espozas/Marídus PNTL neʼebé bainhira hahú, halo ona nia papél importante tebes, relevante ho pontu de vista sosiál bá realizasaun atividades sira ne’ebé proporsional bá membrus hirak ne’ebé enfrenta difikuldade balun, bá perspetiva futuru ne’ebé di’ak, aprofunda mós relasaun sira ho parseiru dezenvolvimentu.

Saliénta mós katak, ho objetivu atu proporsiona asisténsia médika, psikolójiku no ai-moruk bá polísia ho sira nia família, mantein kontatu próximu ho Departamentu Saúde, hodi implementa medidas neʼebé adekuadu bá prevensaun no análize bá moras ne’ebé mósu hosi atividades polisia nian, hodi mantein relasaun di’ak ho Hospital Nasional Guido Valadáres (HNGV), hodi enkamiña polísia no funsionáriu sívil sira ho problemas saúde ne’ebé gráve liu.

Advertisement

Refere bá iha reforsu lejislasaun, koolabora mós iha revizaun bá Lei Orgánika, Estatutu Profisionál no Rejíme Renumeratóriu, kontribui mós hodi fó pareser bá iha Kódigu Estrada no Regulamentu Sinalizasaun Tránzitu no propoin regulamentu sira bá konkursu admisaun bá Ajente no Ofisiáis sira.

Iha parte Kooperasaun Institusionál, halo hela esforsu atu bele adere bá ASEAN no reforsa ligasaun ho nasaun sira seluk hanesan Austrália, Xina, Korea do Súl, Estadus Unidus Amérika, Japaun, Indonézia, Portugal no Nova Zeládia nune’e mós bá organizasaun sira hanesan TLPDP, UNDP no IOM, no mantein nafatin hodi hametin relasaun.

Alende relasoens bilaterais promove mós reuniaun regularidade ne’ebé permite reforsa sentimentu seguransa bá estranjeiru sira ne’ebe mak hela iha Timor-Leste, troka informasaun sira ne’ebé kontribui seguransa bá ema hotu.

Internalmente PNTL mós estabelese kooperasaun ho entidade sira seluk hanesan manutensaun hodi kombate krime brankamentu kapitais, Protokolu ho Unidade Informasaun Finanseira hosi Banku Sentrál, Provedória Direitus Umanus no Justisa, Komisaun Anti Korrupsaun hodi kombate korrupsaun, Ministériu Turízmu Komérsiu Indústria relasiona ho kontrolu jogus ilisítus, Komisaun Reguladóra Arte Marsiais hodi realiza asaun sensibilizasaun no fiskalizasaun bá prevensaun konflitus.

PNTL mós kria amizade ho veteranu sira, Igreja no ONG sira. Bá parseria hirak ne’e, permite PNTL hodi serbisu no dezenvolve aspetu espesífiku sira no halo polísia sai forte liu.

Advertisement

Kona-bá melloria kapasidade hodi responde bá sidadaun sira hetan mós apoiu hosi parseiru dezenvolvimentu hodi fó formasaun no treinu tantu iha territóriu nasionál nomós iha estranjeiru bá melloramentu kapasidade membrus PNTL Hodi reforsa pás, seguransa interna no estabilidade lor-loron, PNTL habelar instrusaun no informasaun relativamente ho poténsia fenomenu krime ne’ebé la’o hela, jestaun tráfiku no halo hela akompañamentu hodi monitoriza fenomenu ne’ebé bele afeta seguransa bá ita nia populasaun sira.

Nune’e mós ba TL nia fronteira terestre no maritima presiza iha atensaun espesiál hosi polísia, tan ne’e, alende reforsu rekursus umanus ne’ebé aloka ba iha sistema rekolla informasaun, maibe mós halo reforsu fiziku ba vijilánsia iha fronteira terestre liu-hosi apoiu Komandu Munisipiu sira no UEP, hodi mantein kontrolu ema tama no sai, no evita prátika krime.

PNTL mós hahú realiza preparasaun hamutuk ho entidades sira seluk hodi simu Sua Santidade Papa Francisco, nune’e ninia viajen mai Timor- Leste bele fó seguransa no trankuilidade tuir saida mak povu hotu hakarak.

Apezar ezemplu sira ne’ebé temi ona, PNTL mós hakarak hato’o katak, durante tinan ida estrutura ne’e nia mandatu enfrenta hela difikuldades balun, maibé ho de’it profisionalízmu no reziliénsia konsege ultrapasa difikuldades hirak ne’e liuhosi apoiu inkondisionál hosi Governu liu hosi Ministériu Interior no entidades parseiria sira. Indikadores ba atividade sira pozitivu tebes, maibe krime ida sempre krime, nune’e ema hotu tenke alerta hodi haburas PNTL nia dezempeñu.

“Ita konsiente katak, presiza apoiu hosi parte hotu hodi kontinua avansa no konsolida ita nia polisia ba futuru ne’ebé diak. Estatístika kriminalidade aumenta iha tinan kotuk bainhira ita kompara ho tinan sira kotuk-bá besik 25%, laos deit ho tipolojia kriminais iha fin hosi pandemia COVID-19 no aumentu neʼebé progresivu hosi populasaun, maibe tanba ita nia atuasaun ne’ebé proativu liu,” Komisariu ne’e hateten.

Advertisement

Evolusaun kriminalidade sei obriga polísia hodi halo estratéjia foun ne’ebé adapta hosi kada tipu krime, nomós oinsá utilizasaun efetivu ba ekipamentus no materiais sira.

Hanesan mós ho tinan hirak kotuk liu-bá, apezar iha alterasaun legislativas iha tinan 2023 kontinua iha númeru insidente entre grupu rivais iha fatin hotu liu-liu iha Dili, neʼebé provoka distúrbiu ba orden públika.

Tanba ne’e konsidera hanesan fonte ida ba inseguransa no poténsia ameasa ba estabilidade rai ida ne’e, PNTL aposta hela iha asaun sensibilizasaun, proximidade nomós diálogu, nune’e husu atu problema hirak ne’e laos deit sai kazu polisia nian maibe tenke aproxima bebeik liu hosi perspetiva multidisiplina, involve Governu, Institusiaun sira no komunidade Alende insidente grave sira iha territóriu nasional ne’ebé provoka vitima no destruisaun patrimoniu sira, PNTL mós preokupa disputa sira konba rai, datensia domestika, krime organizadu transnasional, kazu burla, trafiku wialna kriminalidade informátika, terrorizmu, kontrabandu, peska ilegal no asidente viasaun ne’ebé sempre akontese tinan tinan hodi resulta ema lakon vida.

Ba materia ida ne’e apezar númeru asidente no kanek sae uitoan, PNTL orgulhu tanba nia gravidade diminui ou menus liu-liu númeru ema lakon vida menus 20%, hosi 2022 no 2023, PNTL konsiente katak ho deit prezensa PNTL ba prevensaun seidauk to’o, maibe dalan ida diak liu mak sensibilizasaun neʼebé esensiál tebes ba iha eskola no komunidade sira.

Apezar situasaun hirak neʼebé maka ema hotu preokupa, maibe PNTL rejista hela tantu iha Timoroan sira nia oin nune’e mós ba ema estranjeiru sira tha ne’e neʼebé hala’o hela serbisu no mai visita, konsidera Timor-Leste hanesan nasaun ida seguru no livre ne’ebé relevante tebes no positivu ba PNTL hodi hatudu katak, empeñamentu no dedikasaun ita nia membrus sira hatudu ona kontribuisaun hodi mantein páz no trankuilidade bá populasaun sira durante tinan 2023.

Advertisement

Permite atu koalia tan situasaun kona-bá misaun internasional

PNTL konsiente katak, dezafiu sira kona-bá seguransa la koñese fronteira, PNTL nia misaun laos hare deit ba iha planu domestiku no mós hamorin ona TL nia naran iha rai sira seluk.

Iha ambitu internasional, investimentu iha area formasaun ba Misoens Internasionais kualidade membrus PNTL sira hatudu ona diversus senarius hanesan Kosovo, Guine Bissau no resentemente liu iha Sudaun do Sul hodi kontribui ba páz no seguransa internasional.

Iha parte ida ne’e, PNTL mós propoin hela ofisial dirigente PNTL ida hodi koloka iha sede Nasoens Unidas, hodi nune’e bele aumenta influensia país TL nian iha sistema internasional no afirma imajen PNTL no Timor-Leste iha mundu.

Maibé karik bele sente orgullu ba buat hirak ne’ebe mak feto ka mane halo ona iha seguransa ba rai ida ne’e, PNTL  mós siente katak, sei iha dalan ne’ebé naruk atu perkore hodi realiza buat hirak tuir mai, tanba ne’e presiza atu resolve kestaun balu iha area Pesoál banesan rekrutamentu Ajentes foun no promósaun ba sira ne’ebé tuir kareira no tempu ou lha parte Lojistika no Infraestrutura, hadia kondisaun serbisu membru sira, fornesimentu viaturas, ekipamentus no instalasaun sira.

Advertisement

Sei laiha dúvida liuhosi melloria área hirak ne’e no PNTL sei konsege halo buat barak iha parte Operasional, moderniza nia prosedimentus ho signifikativamente hasa’e ekonómia, efisiénsia no efikásia.

Estrutura ne’e sei kontinua dezenvolve PNTL hodi fó formasaun diversifikada no adekuada tuir nesesidades interna no externa hodi kontribui ba realizasaun programa Nonu Governu Konstitusional no Planu Estratéjiku 2011-2030 no sei hakas an ba benifisiu povo timorense.

Parada husu atensaun Karus membru PNTL sira;

“Ha’u nia liafuan ikus mak bá imi, Durante tinan 24 imi halo ona imi nia misaun neʼebé determinante tebes bá iha susesu hodi kombate atu mantein seguransa interna, trankuilidade públika no ba kumprimentu ita nia misaun sira. Apezar ita hasoru difikuldades neʼebé grave hanesan krize 2006, polísia sira sempre hatudu nia forsa, koesaun, konfiansa no fó esperansa ba futuru ne’ebé seguru ba povu timorense,” nia apela.

Segredu hosi susesu mak sempre ho Profesionalízmu no Reziliénsia:

Advertisement
  • Profesionalismu iha serbisu ne’ebé ita ezekuta;
  • Reziliensia iha esforsu;
  • Profesionalízmu neʼebé íta uza hodi apoiu ita nia populasaun lor-loron
  • Reziliénsia bá mane ka feto PNTL ne’ebé konsege adapta mudansa, dignifika farda ne’ebé ita uza lor-loron ho orgullu:

Profesionalismu iha atuasaun sira sempre ho imparsialidade no  apartidarismu ba ema hotu;

  • Reziliensia hodi atende sidadaun sira ho kapasidade hodi simu kritika no konstrutiva ne’ebé permite melloria serbisu polisial;
  • Profisionalismu ba iha zona ne’ebé remota liu no tha kondisaun neʼebé difisil hodi garante seguransa ba ema hotu.
  • Reziliensia ne’ebé permite ita atu fó esperansa ba futuru neʼebé seguru liu ba povo timorense;
  • Dala-ruma iha mal komprensaun, maibe sempre leal, no hakruk ba fiar neʼebé fó ba ita no ba Timoroan hotu hodi fő valor neʼebé ás ba pátria no respeitu ita nia povo.

Jornalista: Rogério Pereira Cárceres

Kontinua Le'e
Advertisement
Hakarak Hato'o Komentariu?

Husik Hela Komentariu

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Defeza & Seguransa

Membru PNTL ho F-FDTL Ne’ebé Viola Lei Kódigu Estrada Sei Simu Konsekuénsia

Published

on

Hatutan.com, (22 Abríl 2024), Díli-Polísia Nasionál Timor-Leste (PNTL) liuhosi Departamentu Tránzitu Nasionál (DTN) sei aplika sansaun administrativa bá membru PNTL ho membru FALINTIL-Forsa Defeza Timor-Leste (F-FDTL)  ne’ebé viola Lei Númeru 03/2006, kona-bá Kódigu Estrada durante halo sirkulasaun iha territóriu nasionál.

(more…)

Kontinua Le'e

Defeza & Seguransa

Forsa Konjunta Preende Tabaku Pohon Sagu Kaixa 320 iha Tasi-Tolu

Published

on

Hatutan.com, (19 Abríl 2024), Díli—Forsa konjunta kompostu hosi Polisia Nasionál Timor-Leste (PNTL) liuhosi Departamentu Investigasaun Kriminál (DIK), Servisu Informasaun Polisia (SIP), FALINTIL Forsa Defeza Timor-Leste (F-FDTL) liuhosi Unidade FALINTIL (UF) no Servisu Nasionál Intelijénsia (SNI), halo apreensaun bá evidénsia tabaku ho marka Pohon Sagu hamutuk kaixa 320 iha área Tasi-tolu, Díli.

(more…)

Kontinua Le'e

Defeza & Seguransa

Komandu PNTL Distribui Karreta 47 bá Munisípiu no Unidade Sira

Published

on

Hatutan.com, (18 Abríl 2024), Díli—Komandu Polísia Nasionál Timor-Leste (PNTL) iha Kinta 18 Abríl distribui tán karreta unidade hamutuk 47 bá komandu munisípiu 12, Rejiaun Administrativa Espesiál Oecusse Ambeno (RAEOA), Unidade Espesiál Polísia (UEP), Unidade Polísia Marítima (UPM) ho Unidade Patrullamentu Fronteira (UPF).

(more…)

Kontinua Le'e
Advertisement

Trending