Hatutan.com, (15 Fevereiru 2025), Xiamen- Governu Timor-Leste liu husi Vise-Primeiru-Ministru no Ministru Koordenadór ba Asuntu Ekonómiku no Ministru Turizmu no Ambiente Francisco Kalbuadi Lay hamutuk ho governu Xina liu husi Vise-Maiór, Governu Povu Munisípiu Xiamen, Linux Zhicheng, hato’o apresiasaun ba esforsu empreza nasionál Timor-Leste Aero Dili ne’ebé halo ona vou direta husi Díli-Timor-Leste ba to’o Xiamen-Xina.
Lee Mós: Aero Dili Lansa Vou Direta Díli-Xina

Lansamentu vou Aero Dili hosi Dili ba Xiamen-Xina, Sesta kalan (14/02/2025). Foto/Vito Salvadór
Jornalista Hatutan.com, Vito Salvadór hosi sidade Xiamen hato’o reportajen katak Governu husi país rua ne’e hato’o sir- nia apresiasaun ne’e iha lansamentu vou dahuluk Aero Dili mai Xiamen-Xina iha Aeroportu Internasionál Xiamen, Sesta kalan (14/02/2025).
Vise-Primeiru-Ministru no Ministru Koordenadór ba Asuntu Ekonómiku no Ministru Turizmu no Ambiente Francisco Kalbuadi Lay iha nia diskursu hateten ekipa Aero Dili liu husi na’in Lourenço de Oliveira hamutuk ho Autoridade Aviasaun Sivíl Timor-Leste (AACTL) konsege halo istória foun ida, istória ne’ebé mak konsege hahú ohin kalan iha Xiamen.
“Ba imi hotu nia esforsu, CEO Aero Díli, Lourenço de Oliveira hamutuk ho hotu-hotu governu kongratula ba ita b’ot sira hotu,” Francisco Kalbuadi Lay hateten.
Vise-Primeiru-Ministru Timor-Leste ne’e hatutan populasaun iha Xiamen hamutuk millaun lima, no bainhira ho Aero Dili nia operasaun mak bele lori vizitante husi Xiamen porsentu 10 (10%) ekivale ba 100 mill kada tinan ba Timor-Leste ne’e bele fó impaktu estraordináriu ba ekonomia Timor-Leste.
Ho konetividade ne’ebé foin mak hahú Dili-Xiamen nu’udár oportunidade ida di’ak tebe-tebes ba iha área turizmu no mós ba kreximentu atividade ekonómiku nian.
Vise-Maiór, Governu Povu Munisípiu Xiamen, Lin Zhicheng hato’o parabéns ba vou dahuluk Aero Dili mai Xiamen-Xina,
Nia afirma Negósiu hotu-hotu iha risku, maibé ho aten brani no fiar metin iha konviksaun lori Aero Dili ba halo konetividade direita entre Timor-Leste no Xina. Ida-ne’e hatudu kompromisu tamba ne’e governuXCina liu husi autoridade sira iha Xiamen hamutuk ho governu Timor-Leste fó apoiu forte ba konetividade ida ne’e liu husi komunidade emprezariál.

Vise-Primeiru-Ministru no Ministru Koordenadór ba Asuntu Ekonómiku no Ministru Turizmu no Ambiente Francisco Kalbuadi Lay to’o iha Xiamen-Xina ho aviaun Aero Dili iha lansamentu vou Aero Dili hosi Dili ba Xiamen, Sesta kalan (14/02/2025). Foto/vito Salvadór
“Ha’u hatete katak karik ita-nia komunidade emprezariál sira-nia apoiu maka’as liu, iha governu no seluk tan, ita presiza ema barak liu hanesan ita, iha ita-nia nasaun, ema sira komprende importánsia husi setór privadu. Ami nia Embaixada dezde inísiu dedika ami-nia enerjia tomak no haka’as an atu ajuda. Ami mós bele halo ida-ne’e tanba ami hetan apoiu maka’as husi governu Xina, husi autoridade aviasaun sivíl Xina nian,” Lin Zhicheng hateten.
Agradese ba autoridade aviasaun sivíl Xina nian ne’ebé fó ona lisensa no dokumentu hotu-hotu tau matan iha tempu rejistu. Iha efisiénsia boot tebes iha prosesu ida ne’e no fo asisténsia totál.
Embaixadór Timor-Leste ba Xina, Loro Horta, kontente tebes atu hasoru imi hotu iha lansamentu vou dahuluk Aero Díli mai Xiamen-Xina.
“Ha’u mós aproveita oportunidade ida-ne’e hodi agradese ba ema hotu ne’ebé apoia ona dezenvolvimentu sosiál no ekonómiku, ne’ebé opera husi Oseanu Xina no Timor-Leste, no mós husi Amizade ba tempu naruk,” Loro Horta hateten.
Prezidente Repúblika, José Ramos-Hora nia oan mane ne’e hatutan Xina ho Timor-Leste sempre trata malu ho laran-moos no fó apoiu ba malu iha tempu nesesidade dezde estabelesimentu Komisaun Relasaun Diplomátika.
“Fiar katak bainhira Prezidente Xi Jinping hasoru malu ho Prezidente Ramos-Horta iha fulan-Jullu 2024, sira konkorda atu buka diresaun jerál ida hodi harii ekipa Xina nian, komunidade Timor-Leste hanesan ligasaun aéreu direta dahuluk entre nasaun rua ne’e,” Loro Horta tenik.

Serimonia lansamentu vou Aero Dili iha Xiamen-Xina, Sesta kalan (14/02/2025). Foto/Vito Salvadór
Ho vou direta husi Díli-Timor-Leste mai iha Xiamen-Xina sei lori oportunidade barak liután ba turizmu kulturál no kooperasaun ekonómika ba dezenvolvimentu komún.
Relasaun entre Xina no Timor-Leste hahu ona desde tinan 500 liubá. Mapa primeiru husi Timor hatudu desde tinan 1412 to’o dinastiku Ming Cherry, Xina sira to’o iha Timor tinan 100 molok ema Europeia sira. Nune’e, relasaun entre Timor-Leste no Xina fila fali ba tinan 500 liu.
“Ha’u sei lori nasaun rua ne’e besik liu tan. Ha’u fiar duni katak ita nia relasaun sei kontinua moris-di’ak. Durante tinan 500, ita nia relasaun bazeia ba amizade no respeitu malu. No ha’u fiar katak aviaun ne’e sei kontribui hodi halo ita-nia povu rua hakbesik liután. Dala ida tan. Autoridade Xina no Governu hatoo parabéns,” Nia subliña.
Tamba ne’e hakarak hato’o parabéns ba CEO Aero Díli, Lourenço de oliveira ho ekipa tomak ne’ebé halo operasaun ne’ebé di’ak no kontinua hetan susesu ne’ebé imi hotu iha saúde.

CEO Aero Dili, Lourenço de Oliveira. Foto/Vito Salvadór
CEO Aero Dili, Lourenço de Oliveira hateten depois sai husi Díli iha predisaun ne’e atu halo viajen iha oras lima ho balun, maibé lato’o tamba klima di’ak no iha oras lima nia laran de’it too ona iha Aeroportu Xiamen.
“Too iha ne’e ema simu ita mós di’ak, sira-nia governu iha ne’e no governu lokal tomak mós simu ita ho di’ak. Ne’ebé ita haree ema simu ho di’ak, kapas, ne’ebé ita apresia, no ho Vise-Primeiru-Ministru Francisco Kalbuadi Lay ne’ebé mós ko’alia di’ak fó espíritu ba ita katak ba futuru sei di’ak liután,” Lourenço de Oliveira hateten.
Ho vou internasionál ida ne’e sei dada ema barak liután ba vizita Timor-Leste barak liután iha setór turizmu, no ho konetividade ne’e bele dada tan investór barak ba Timor-Leste no ho konetividade ne’e dunik mak sei halo buat hotu lao ba oin.
Xinés sira ne’ebé agora daudauk hela iha Timor-Leste kuaze liu 20,000, no ida-ne’e tuir Lourenço de oliveira, hanesan mós merkadu di’ak ida ba Timor-Leste.
Iha vou dahuluk Aero Dili mai Xina lori pasajeiru hamutuk 62 no husi númeru ne’ebé iha 20 mai husi bainaka sira Aero Dili nian ne’ebé partisipa iha lansamentu ne’e no 32 mak pasajeiru ne’ebé maioria sidadaun Xina ne’ebé durante ne’e halo negósiu no vizita iha Timor-Leste.
Tikete ka folin aviaun husi Díli-Timor-Leste mai iha Xiamen-Xina ho valor $480.00 no maioria pasajeiru sira dehan kustu ne’e baratu tamba sira la transit ona hanesan antes ne’e sira hasoru.
Tuir planu iha fulan-Fevereiru no Marsu 2025, Aero Díli sei halo de’it vou dala rua iha kada fulan, maibé hafoin fulan-Maiu 2025, Aero Dili sei halo vou kada sema no fulan ida sei iha vou dala-haat ho aviaun foun Airbus A319. ***