Hatutan.com, (09 Abríl 2025), Díli — Timor-Leste nia perspetiva kreximentu ekonómiku pozitivu, ho ekonomia ne’ebé projeta atu krexe ho taxa média anuál 3,9% hosi 2025 to’o 2026.
Lee Mós: Relatóriu Banku Mundiál: Ekonomia Timor Leste Kontínua Rekupera

Foto/Repro Dok.ADB
Sita husi pájina ofisiál Banku Aziátiku Dezenvolvimentu (ADB, sigla Inglés), www.adb.org/news/timor-leste-economic-outlook-remains-optimistic-2025-2026-adb, Kuarta (09/04/2025), katak kreximentu ne’e impulsiona hosi ezijénsia konsumidór ne’ebé maka’as no polítika fiskál expansionista, tuir relatóriu foun ne’ebé fó sai hosi Banku Aziátiku Dezenvolvimentu (BAD) nian.
Iha ninia relatóriu ekonómiku emblemátiku, Perspetiva Dezenvolvimentu Aziátiku (ADO) Abríl 2025, ADB prevee kreximentu atu atinje 4.0% iha 2025 molok hamenus uitoan ba 3.8% iha 2026. Taxa kreximentu sira-ne’e—aas liu média istóriku—hetan apoiu liuliu hosi aumentu investimentu kapitál, konsumu privadu, no servisu privadu sira.
Previzaun sira kreximentu nian finaliza ona antes anúnsiu hosi administrasaun EUA nian kona-ba tarifa foun sira iha loron 2 fulan-Abríl tinan 2025. Nu’udar rezultadu, projesaun sira baze nian konta de’it ba tarifa sira ne’ebé maka iha efeitu antes anúnsiu ida-ne’e. Maibé, ADO Abríl 2025 inklui análize ida kona-bá impaktu potensiál hosi tarifa aas liu ba kreximentu iha Ázia no Pasífiku.
“Kreximentu ekonómiku Timor-Leste hein katak sei aselera, impulsionadu hosi demanda doméstika ne’ebé sa’e no ezekusaun orsamentál ne’ebé di’ak liu, estabelese dalan ida ne’ebé promisór ba oin,” Diretora País ADB nian ba Timor-Leste, Stefania Dina hateten.
“Atu sustenta momentum ida ne’e, investe iha kapitál umanu liu husi gastu públiku estratéjiku no dezenvolvimentu longu prazu ne’e krusiál. Hodi halo nune’e, Timor-Leste bele alkansa kreximentu sustentavel, hasa’e nia reziliénsia, no loke nia potensialidade tomak.”
Inflasaun médiu hein atu mantein ki’ik iha 2.8% iha 2025–2026 tanba moderasaun iha presu ai-han no trokavel globál, no mós aumentu folin ki’ik iha sasán no servisu sira ne’ebé la trokavel. Défisit konta korrente nian projeta atu aumenta liuliu tanba importasaun sira ne’ebé aas liu.
Risku sira ba perspetiva kreximentu Timor-Leste nian inklui dezastre sira ne’ebé kauza hosi perigu naturál sira, kondisaun meteorolójika sira ne’ebé estremu, flutuasaun sira iha termu komérsiu nian tanba kestaun jeopolítika globál sira no tensaun komérsiu sira ne’ebé aumenta, ezekusaun investimentu kapitál públiku nian ne’ebé ki’ik, no prestasaun servisu públiku ne’ebé fraku liu.
ADB maka banku dezenvolvimentu multilaterál ida ne’ebé maka suporta kreximentu sustentável, inkluzivu, no reziliente iha Ázia no Pasífiku tomak. Serbisu hamutuk ho nia membru no parseiru sira atu rezolve dezafiu kompleksu sira hamutuk, ADB aproveita ferramenta finanseira inovativu sira no parseria estratéjiku sira hodi transforma moris, harii infraestrutura ho kualidade, no salvaguarda ita-nia planeta. Harii iha tinan 1966, ADB na’in hosi membru na’in 69—na’in 49 hosi rejiaun ne’e.
Jornalista: Elio dos Santos da Costa