Hatutan.com, (20 Juñu 2025) Díli- Organizasaun La’ós Governu nian (ONG, sigla portugés) Fundasaun Mahein husu ba parte kompetente sira iha Instituisaun Estadu, hanesan Servisu Migrasaun, Polísia Nasionál Timor-Leste (PNTL), Polísia Sientífika Investigasaun Kriminál (PCIC), Ministériu Justisa, Prokuradór Jerál Repúblika (PGR) no seluk tan atu halo klarifikasaun loloos ba públiku kona-bá estatutu fujitivu Kaluman Mali ne’ebé deskunfia hetan nasionalidade Timor ho naran Leonardo Benigno Tilman.
Lee Mós: Kalumban Mali, Fujitivu Ne’ebé Halai husi Justisa Indonézia Mai Timor-Leste To’o Hetan Nasionalidade Timor

Diretór Ezekutivu fundasaun Mahein, Nelson Belo. Foto/Juvinal Cabral dos Santos
“Kestaun fujitivu Kalumban Mali sai debate namanas loos iha sosiedade no sosiál media. Ita haree took iha ka lae follow-up husi instituisaun kompetente sira, hanesan Servisu Migrasaun, PNTL no PCIC tanba asuntu sira ne’e sériu,” Diretór Ezekutivu Fundasaun Mahein, Nelson Belo hateten ba jornalista sira liuhosi konferénsia imprensa, Sesta (20/06/2025).
Nia hateten debate kona-bá fujitivu Kalumban Mali ka deskonfia troka identidade ho naran Leonardo Benigno Tilman ba labele sai rumór de’it, maibé autoridade kompetente sdira PNTL, PCIC ho Servisu Migrasaun tenke atua ho rigor tuir lei hodi bele responde ka aprezenta faktu loos husi kazu fujitivu Kalumban Mali nian ne’e.
“Kazu Kalumban Mali kuaze similaridade uitoan ho fujitivu Arnolfo Teves Jr, sidadaun Filipinu nian ne’e. Teves Jr nia asuntu ida ne’ebe nia mai ita lahatene prosesu Imigrasaun momentu la’o ka lae, ne’e liu tiha ona. Agora Kalumban Mali ida ne’e debate iha sosiál média, imajen sira ne’ebe mak dahuluk nian iha ninia rai origin agora ita husu para hatene iha ka lae troka informasaun intelijénsia husi Indonézia no Timor-Leste iha ka lae? Agora ita fila fali ba ita nia instituisaun estadu nian atu nune’e ita no sosiedade mós labele naran deskonfia hodi halo kondenasaun,” Nelson Belo hateten.
Fó hanoin fila fali katak Kalumban Mali, hetan sentensa husi Painél Juis Tribunál Krime Korrupsaun ka Pengadilan Tindak Pidana Korupsi (Tipikor) Kupang tinan-15 prizaun efetivu iha tinan 2016. Maibé, prosesu julgamentu bá kazu ne’e ho karater in-absénsia ho ajenda akuzasaun final, Kalumban Mali halai lakon to’o ohin loron.
Ho nune’e Kalumban Mali, sai hanesan fujitivu ka DPO (Daftar Pencarian Orang) Prokuradoria NTT ho Prokuradoria Jerál Repúblika Indonézia nian dezde kedas tinan 2016.
Kalumban Mali, envolve kazu fornesimentu adubu ka pupuk ho kuantidade tonelada 575 ho valor orsamentu millaun Rp. 976. Nia nu’udár Diretór CV Eka Cipta Persada ne’ebé hetan detensaun dezde loron 28 fulan-Fevereiru 2014. Molok ne’e, iha Jullu 2013, Kalumban Mali sai hanesan kandidatu membru lejislativu husi Partidu Amat Nasonal (PAN) bá DPRD-NTT.
Iha Kuarta, 05 fulan-Juñu 2023, hale’u tuku 16:00 Otl, Polísia Sientífika Investigasaun Kriminál (PCIC, sigla portugés) halo kapturasaun no detensaun ba Kalumban Mali iha nia rezidénsia Fomento, Díli.
Autoridade PCIC kaptura no detein fujitivu Kalumban Mali relasiona ho informasaun katak nia kaer ilegalmente dokumentu sidadania Timor nian hodi troka nia naran Leonardo Benigno Tilman husi Munisípiu Bobonaro.
Iha detensaun no kapturasaun ne’e, PCIC asegura dokumentu importante sira hosi Kalumban Mali alias Leonardo Benigno Tilman, hanesan sertidaun Nascimento ne’ebé deaskunfia atribui husi indivíduu ida iha Ministériu Justisa Timor-Leste, Bilhete Identidade Timor-Leste ka KTP no sertidaun kazamentu husi Parókia ida ne’ebé hola parte iha Arkidioseze Metropolitana Díli.
Jornalista: Juvinal Cabral dos Santos