Connect with us

Ekonomia

Proposta OJE 2026 Billaun $2,291 Sei Prevé Hela Millaun $5 Ba Pensaun Vitalísia

Published

on

Hatutan.com, (30 Setembru 2025), Díli– Ministra Finansa, Santina José Rodrigues F. Viegas Cardoso, Tersa (30/09/2025), informa Governu prevé  hela orsamentu bá  pensaun vitalísia  millaun $5 iha Orsamentu Jeral Estadu (OJE) tinan fiskal 2026,  nune’e bainhira halo diskusaun OJE iha  PN  maka sei deside atu  hasai ka koloká fali bá setór seluk, tanba lei revogasaun pensaun mensal vitalísia promulga tiha ona.

 Governu liuhosi Reniaun Estradináriu Konsellu Ministru (KM), Tersa-ne’e,  aprova   ona Porposta Orsamentu Jerál Estadu (OGE-sigla portugés)  ba tinan fiskál 2026 ho  montante billiaun $2,291.

Lee Mós: Governu Prevee Billaun $1,85 Bá OJE 2026

Ministra Finansas (MF), Santina José Rodriguês F. Viégas Cardoso. Foto/Zita Menezes

“Ha’u hanoin, horiseik, maka Prezidente Repúblika Jose Ramos-Horta promulga lei revogasaun pensaun mensál vitalísia, maibé orsamentu ita-boot hatene katak orsamentu ne’ebé ami hodi ami tenke hakerek ho  livru sira ne’e hotu, entaun ami mós hato’o ona bá  Konsellu Ministru katak orsamentu ne’ebé maka prevé bá pensaun vitalísia eziste hela,” Ministra Finansa Santina José Rodrigues F. Viegas Cardoso bá jornalista sira iha Palásiu Governu.

Ministra Finansa  afirma iha dalan ida fali maka depois OJE 2026 tama iha Parlamentu Nasionál, halo diskusaun maka bele halo  proposta ka oinsá para haree asunu ida-ne’e.

Advertisement

Membru Governu ne’e afirma tanba kestaun tempu Minstériu Finansa  la konsegé altera lei, no tenke altera fali livru orsamentu sira ne’e, tanba livru orsamentu balu komesa bá imprime ona.

Ministériu Finansa hodi ona orsamentu mai Konsellu Ministru no  mós informa bá Konsellu Ministru katak orsamentu alokadu bá pensaun vitalísia sei mantein hela iha orsamentu jeral estadu OJE 2026.

“Ha’u hanoin depois bá iha Parlamentu Nasionál maka sei deside orsamentu ne’e atu bá iha ida ne’ebé, atu hasai ka atu koloka fila-fali ka atu redúz tetu  ne’e kompeténsia Parlamentu Nasionál. Otomatikamente kuandu lei vigór ona, Ministériu Finansa la iha bazé  atu selu sein baze legal,” Ministra Finansa Santina Viegas Cardoso hateten. 

Governu  Aprova Proposta OGE 2026 Billaun $2,291

Governu liuhosi Reniaun Estradináriu Konsellu Ministru (KM), Tersa-ne’e,   aprova   Porposta Orsamentu Jerál Estadu (OGE-sigla portugés)  ba tinan fiskál 2026 ho  montante billiaun $2,291.

Advertisement

Ministra Finansas (MF), Santina José Rodriguês F. Viégas Cardoso Ministériu Finansas ho ekipa tomak hosi diresaun jerál planu ornsamentu   hato’o   Orsamentu Jerál Estadu 2026  iha Konsellu Ministru,  tanba tuir lei  ekuadramentu jestaun finanseira Públika katak data Governu atu submete orsamentu  kadak tinan ne’e  tenke mosu iha 01  fulan  Outburu nia laran.

“Ha’u hanoin hakarak esplika bá ita boot sira katak antes hanesan ita boot sira akompañia ona  maka tetu indikativu ne’ebé maka konsellu Ministru aprova  hosi komite revijaun orsamentu aprova  billaun $1,850, depois haree bá setór sira seluk  tollu totál konsilidadu ne’ebé konsellu Ministru aprova  atu submeter bá Parlemntu Nasionál billiaun $2,291” Ministra Finansas (MF), Santina José Rodriguês F. Viégas Cardoso hateten.

Konsellu Ministrus aprova ona Proposta Osamentu Jerál Estadu (OJE) bá tinan 2026 nian, ne’ebé mak aprezenta hosi Ministra Finansas (MF), Santina José Rodriguês F. Viégas Cardoso, ho montante globál konsolidadu billaun $2,291.

Orsamentu ne’e prevee dolar amerikanu biliaun 2,215 ba Administrasaun Sentrál no dolar amerikanu millaun 60 ba Rejiaun Administrativa Espesiál Oe-cusse Ambenu (RAEOA), ne’ebé dolar amerikanu millaun 30 mai hosi reseita rasik. Seguransa Sosiál iha orsamentu dolar amerikanu millaun 170, ne’ebé dolar amerikanu millaun 46 mai hosi reseita rasik.

Proposta OGE 2026 tuir estratéjia Governu Konstitusionál IX no Planu Estratéjiku Dezenvolvimentu 2011-2030, hodi kanaliza rekursus atu hametin kapitál sosiál, investe iha infraestrutura, diversifika ekonomia no hametin governasaun-di’ak.

Advertisement

Kona-bá perspetiva makro-ekonómiku bá tinan 2026, Governu projeta kreximentu Produtu Internu Brutu ((PIB) nian ho 4,5%, ne’ebé sustenta hosi aumentu iha konsumu privádu no investimentu públiku, no inflasaun média anuál ne’ebé estabiliza besik 1,2%, hafoin tuun ba 0,5% iha tinan 2025.

Medida orsamentál prinsipál sira mak:

  • Setór sosiál: millaun $74,2 bá saúde (inklui millaun $55,9 bá kuidadu saúde primáriu no millaun $4,5 ba reabilitasaun no konstrusaun ospitál sira), millaun $35,8 ba edukasaun (ho reforsu bá Programa Merenda Eskolár, konstrusaun no reabilitasaun ba sala-de-aula, reforma kurrikulár no formasaun profesores) no millaun $180,4 ba protesaun sosiál (ne’ebé millaun $170 ba Seguransa Sosiál no millaun $10,4 ba programa Bolsa da Mãe hodi apoia primeira infánsia);
  • Setór infraestruturas: millaun $436 ba kapitál dezenvolvimentu, ho millaun $300 aloka bá fundu infraestruturas, millaun $107 ba liñas ministeriais no millaun $29 bá munisípiu sira. Inklui mós millaun $223,4 bá enérjia (hodi habelar no moderniza rede elétrika nasionál, estudus kona-bá infraestruturas petrolíferas no dezenvolvimentu projetu Tasi Mane) no millaun $20,2 ba agrikultura (hodi reabilitasistema irrigasaun no medidas atu promove aumentu produtividade agríkola no mekanizasaun nian);
  • Setór ekonómiku: millaun $32,1 bá apoiu emprézas mikro, ki’ik no média no kooperativas no mós promove esportasaun ho produtu ne’ebé kualidade; millaun $4,3 hodi apoia medidas iha área komérsiu no indústria, liu-liu bá hametin lojístika, promove investimentu estranjeiru no sustentábilidade industriál; millaun $104,7 bá setór petrolíferu, inklui esplorasaun bá bloku foun petrolíferus no minerais, estudus bá projetu Tasi-Mane, no dezenvolvimentu petrolíferu; millaun $5,2 bá kriasaun sentrus turístikus hodi apoia Programa Nasionál Promosaun;
  • Setór Institusionál no Governasaun-Di’ak: Prevee millaun $12,7 atu hametin diplomasia no garante kumprimentu rekizitu adezaun bá ASEAN; millaun $16,2 atu reforsa setór justisa; millaun $37,1 atu apoia prosesu desentralizasaun no modernizasaun jestaun finanseira públika; no millaun $6,2 ba reforma funsaun públika no formasaun funsionárius.

Ho propósta ida-ne’e, Governu buka atu asegura ezekusaun sustentável husi ninia polítikas públikas, atu konsolida integrasaun rejionál no promove dezenvolvimentu ida ne’ebé inkluzivu, hodi prepara país ne’e hasoru dezafius ekonómikus no sosiais tinan lima oin mai.

Jornalista : Zita Menezes/ Marcelino Tomae

 

 

Advertisement

Continue Reading
Advertisement
Click to comment

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Ekonomia

BCTL ho BNU Halo Kooperasaun Hametin Indústria Finanseira no Impulsiona Dijitalizasaun Ekonomia TL

Published

on

By

Hatutan.com, (05 Dezembru 2025), Díli— Banku Sentrál Timor-Leste (BCTL-sigla portugés) no Banco Nacional Ultramariño (BNU)   halo kooperasaun liuhusi atividade Fórum CEO hodi hametin industria finanseira no  impulsiona dijitalizasaun ekonómia iha Timor-Leste.

(more…)

Continue Reading

Ekonomia

Governu Halo Lansamentu Trial Bá Kabu Submarinu

Published

on

By

Hatutan.com, (25 Novembru 2025), Díli– Ministru Transporte no Komunikasaun (MTK), Miguel Marques Gonçalves Manetelu akompaña husi Ministru Planu no Investimentu Estratéjiku  (MPIE), Gastão de Sousa, Ministra Finansas, Santina J. R. F. Viegas Cardoso, ho konvidadu onra sira,  Tersa (25/11/2025), halo lansamentu   trial  (koko) kabu submarine hodi haree velosidade internet ne’e oinsá no tuir planu sei halo lansamentu ba públiku iha fulan-Maru, tinan 2026.

(more…)

Continue Reading

Ekonomia

Forum Business da-Lima, Oportunidade Bá Timor-Leste Oferese Ambiente Investimentu Favoravel

Published

on

By

Hatutan.com, (24 Novembru 2025), Díli— Forum  Business bá da-lima,  Segunda (24/11/2025, iha Díli, oportunidade bá Timor-Leste  atu oferese  ambinete investimentu ne’ebé favoralvél.

(more…)

Continue Reading

Trending