Hatutan.com (27 Setembru 2023), Díli – Membru Parlamentu Nasionál Antonino Bianco, hateten molok tama bá kaer ukun hanoin dehan buat hotu fail, maibé kaer tiha ukun, foos folin loron ba loron sa’e komesa mosu ho opsaun tolu.

Lee Mós: Nasaun Exportadór Sira Mak Hasa’e Folin Fos

Membru PN hosi Bankada FRETILIN, Antonino Binaco. Foto/Lazaro Pereira Quefi

Deputadu Antonino Bianco hateten, opsaun tolu ne’ebé Governu aprezenta atu halo ekilíbriu bá foos folin iha merkadu nasionál, hanesan hasa’e produsaun rai-laran, fahe subsídiu bá emprezáriu importadór foos no halo investimentu, sei la lori solusaun lalais bá situasaun foos folin sa’e iha territóriu nasionál.

“Fahe subsídiu no halo investimentu no situasaun agora povu dehan tenke atende sira nia nesesidade, se foti opsaun ida dehan hasae produsaun ne’e lori tempu naruk ida, tamba ne’e se loos mak atu halo investimentu Estadu mak halo diretamente, kooperativa ka agrikultura ida idak mak atu hala’o produsaun ne’e rasik. Opsaun ida-ne’e hanesan atividade longu prazu, se loos mak atu halo setor privadu, setor kooperativa ka  ema ida idak mak halo no liuliu bá agrikultura sira mak halo produsaun saida de’it hanesan iha toos, natar, hakiak animal no sira seluk,” Antonino Bianco kestiona hodi responde jornalista sira iha PN, Kuarta (27/09/2023) .

Tuir nia, iha informasaun balu dehan atu fahe subsídiu lahatene atu halo nusa tamba nia ko’alia entaun nia mak hatene subsídiu atu fó diretamente ne’e halo nusa no fó ba kampaña ne’e halo nusa, no ida ne’e rezolve problema ka lae, mas agora ema sira iha área rurál ne’e hola foos saku ida de’it mós labele tiha ona.

“Husik sira  Governu koko took uluk ita introdús buat barabarak povu dehan ida ne’e la di’ak, maibé agora ema barak halo intervensaun. Importante mak ne’e labele ita ko’alia de’it maibé tenke iha pratika diretamente atu atende povu nia nesesidade,” nia tenik.

Nia hateten, uluk taxa sa’e ne’e mak foos mós folin sa’e, agora taxa hatún tiha ona foos folin sa’e beibeik ne’e. nune’e, membru PN sira hosi Bankada FRETILIN hein de’it atu halo fiskalizasaun bá servisu Governu nian atu halo intervensaun bá polémika foos folin sa’e beibeik ne’e.  

Se produsaun mak la iha entaun halo nusa Governu mak tenke buka dalan oinsá mak bele atende povu nia nesesidade ne’ebé mak presiza tebes.

Tuir dadus estatístika Timor Leste nian ema agrikultura  mak barak maibé pratika ema atu halo toos no natar ne’e uitoan de’it konsekuénsia estatístika ida hatudu hanesan ne’e mak produsaun labele iha.

“Ita nia produsaun rai-laran atu fohan de’it áa ita nia an rasik mós la sufisiente nune’e tenke dependénsia bá li’ur. Ita iha rai, ita iha ema maibé ema atu servisu mak la iha. Ne’e mak ita hatene katak ema iha Timor -este ne’e hotu hotu hakarak ko’alia de’it, maibé pratika ba servisu ita ne’e menus” Antonino Bianco haktuir.

Tuir ni,a se ema hotu hakarak ko’alia de’it, la kaer servisu produsaun sei la mosu tamba ne’e produsaun atu iha tenke ko’alia uitoan servisu mak barak.

Governu agora, nia hatutan, tenke halo buat ruma hodi povu labele hamlaha tamba produsaun bá ai-han ho animal  iha Timor-Leste laiha, nune’e tenke buka halo negosiasaun ho nasaun seluk ne’ebé mak di’ak hodi bele sosa ai-han hosi sira, atu nune’e, fó solusaun ida ne’ebé mak di’ak atu ema bele fornese ai-han ruma mai atende lalais situasaun ida agora ne’e.

Mas agora hosi nasaun barak mak trava sira nia produsaun atu fó ba nasaun seluk tamba dehan mudansa hosi klima, rai-manas demais bele iha tinan ida ladún hetan udan entaun afeta tebes bá produsaun.

Hanesan bankada opozisaun katak povu labele husik atu halerik maibé Governu atraves iha esforsu halo negosiasaun ho nasaun seluk durante ne’e hanesan amigu, bilateral, multilateral bele sosa hosi sira atu atende povu nia nesesidade.

Jornalista Estajiáriu : Lazaro Pereira Quefi