Hatutan.com (28 Outubru 2021), Díli—Organizasaun Naun Governamentál (ONG), Asia Justice and Rights (AJAR), husu Governu tenke esforsu hodi rezolve problema órgaun judisiária, tanba to’o oras-ne’e prosesu krime pendente iha Tribunál Distritál Dili (TDD) hamutuk 1.757.
AJAR konsidera prosesu krime pendente hirak-ne’e tanba Tribunál falta rekursu umanu no falta orsamentu.
“Kulpa ne’e mai hosi Estadu inklui Parlamentu Nasionál (PN) ne’ebé la buka no halo esforsu másimu hodi rezolve problema hosi órgaun judisiária, tanba tuir loloos Estadu tenki buka hatene problema nia hun, liuliu haree kona-bá falta rekursu umanu no alokasaun orsamentu ne’ebé la adekuadu,” Diretór AJAR, José Luis Oliveira hateten ba Hatutan.com via telefónika, Kinta (28/10/21).
Bainhira haree hosi aspetu direitu umanu, númeru prosesu krime pendente ne’ebé boot, AJAR konsidera laiha ona sentidu justisa no ne’e hanesan violasaun direitu umanu, tanba Estadu no órgaun judisiária la funsiona ho efetivu atu fornese ema nia direitu ba justisa ho loos.
AJAR husu atu ba oin Governu tenke aloka orsamentu adekuadu atu responde ba nesesidade órgaun judisiária, tanba presija rekursu umanu no presija iha lei kona-bá estrutura órgaun judisiária tanba daudaun ne’e Tribunál eziste iha Munisípiu ha’at de’it hanesan Díli, RAEOA, Suai no Baucau.
Maski Tribunál aplika ona julgamentu móvel, maibé seidauk bele ajuda hodi responde redusaun kazu pendente sira.

prezidente AMJTL, Antonino Gonçalves. Foto/Espesiál
Tuir dadus hosi TDD, hahú husi fulan Janeiru to’o Setembru 2021, prosesu krime ne’ebé Tribunál konsege redús ona desizaun hamutuk 923, prosesu sivíl 428 no kazu pendente ba krime hamutuk 1.757, ho prosesu sivíl 741.
Dadus Asosiasaun Majistratura no Jurídiku Timor-Leste (AMJTL) katak, daudaun ne’e Tribunál iha juís hamutuk 35, maibé juis na’in-haat iha Tribunal Rekursu, na’in-neen iha Tribunál Baucau, na’in-neen iha Tribunál Suai, na’in-rua iha Rejiaun Administrativa Espesiál Oe-cusse Ambeno (RAEOA) no restu iha Tribunál Distritál Dili (TDD).
Relasiona ho númeru ne’e, Prezidente AMJTL, Antoninho Gonçalves hateten, presija duni tenke aumenta tán juís na’in 30, hodi aselera prosesu krime ka sivíl ne’ebé loron ba loron rejista iha Tribunál Distritál-sira.
Iha livru 1 jornada orsamentál, Orsamentu Jerál Estadu (OJE) 2020, VIII Governu Konstitusionál fó mós prioridade ba reforma judisiária ne’ebé aloka millaun $3.8 ba Ministériu Justisa (MJ).
Jornalista: Carmelita Isaac