Connect with us
Pakote Ahi

Nasionál

Rezultadu Monitorizasaun-Análiza Reportajen Eleisaun Prezidensiál 2022, Hatutan.com Balansu-liu

Published

on

Hatutan.com, (20 Agostu 2022), Díli—Rezultadu Monitorizasaun no Análiza ba produtu jornalístiku ka reportajen durante eleisaun Prezidensiál 2022, hosi Conselho Imprensa (CI) Timor Leste hatudu katak, média online Hatutan.com mak balansu liu kompara ho reportajen hosi média sira seluk ne’ebé rejistadu iha CI.

Konseleiru CI Francisco Belo Simões da Costa ho diretór sira iha serimónia lansamentu rezultadu monitorizasaun ba reportajen eleisaun Prezidensiál 2022, iha Salaun Restaurante Golden Start, Audian Avenida Liberdade da Imprensa Kinta (28/07/2022). Foto/CI.

Rezultadu avaliasaun ne’e CI halo liu hosi Diresaun Analiza Dezenvolvimentu Média (DADM) anunsia ofisialmente iha Kinta (28/07/2022), iha Salaun Restaurante Golden Start, Audian Avenida Liberdade da Imprensa.

Lee Mós: Tinan-ida Hatutan.com Serbí Públiku

Hatutan.com mak média ne’ebé halo publikasaun balansu liu tanba maski ho nia ekipa kiik kompostu hosi Jornalista na’in-tolu de’it maibé hatudu iha reportajen sira fó espasu hanesan ba kandidatu sira hamutuk na’in 16  iha aleisaun Prezidensiál Primeira volta no mós kandidatu na’in-rua iha segunda vola hodi la fó porsaun boot liu ba kandidatu ida.

Advertisement

Ezemplu iha eleisaun Prezidensiál Primeira Volta, iha kandidatu na’in-16 kompsotu hosi kandidata Isabel da Costa Ferreira, Hermes da Rosa Correia Barros, Ángela Freitas,Mariano Assanami Sabino, Ancleto Ferreira Bento, Kandidatu Francisco Guterres Lú Olo, Milena Pires, Lere Anan Timur, Kandidata Armanda Berta dos Santos, Antero Bendito da Silva, Constâncio Pinto, Virgílio Guterres, Rogério Tiago de Fatima Lobato, Martinho Germano da Silva Gusmão, José Ramos Horta no Felizberto Araújo Duarte.

Iha reportajen primeira volta ne’e, Hatutan.com konsege halo balansu iha publikasaun, ne’ebé publika notísia tolu kona-bá kandidatu José Ramos Horta, notísia rua ba kandidatu Francisco Guterres Lú Olo, notisia tolu ba kandidatu Lere Anan Timur, Marianao Assanami iha rua no kandidatu sira seluk Hatutan.com prodús notísia ida ida ne’ebé laiha diskriminasaun inklui fó espasu hanesan ba kandidatu sira iha entrevista eskluziva ho Programa Dalan ba RTDL 1 iha Radio Podcats Hatutan.

Iha eleisaun segunda volta, Hatutan.com kontinua mantein ninia reportajen balansu sira, hodi fó nafatin espasu hanesan ba kandidatu na’in-rua mak hanesan, publika notísia lima ba kandidatu José Ramos-Horta no notisia ualu ba kandidatu Francisco Guterres Lú Olo.

Diretór Diresaun Analiza Dezenvolvimentu Média (DADM), Alberico da Costa Junior aprezenta hela rezultadu monitorizasaun ba reportajen eleisaun Prezidensiál 2022, iha Salaun Restaurante Golden Start, Audian Avenida Liberdade da Imprensa Kinta (28/07/2022). Foto/CI.

Iha aprezentasaun rezultadu monitorizasaun ne’e, Diretór Diresaun Analiza Dezenvolvimentu Média (DADM), Alberico da Costa Junior hateten, Hatutan.com nia publikasaun sira laiha diskriminasaun ba kandidatu sira hodi fó espasu hanesan durante eleisaun.

“Reportajen Hatutan.com durante eleisaun Prezidensiál balansu liu,” nia hateten iha Salaun Restaurante Golden Start, Audian.

Tanba ne’e parte CI husu ba Hatutan.com atu mantein publikasaun balansu, profisionál, tenke mantein independénsia  Editorial iha eleisaun jerál sira tuir-mai.

Advertisement

TATOLI.IP

Iha sorin seluk, rezultadu monitorizasaun ba Ajénsia Notisioza Tatoli.IP ho nia publikasaun balun iha Novembru 2021 molok tama iha períodu eleisaun Prezidensiál 2022 nota katak, iha reportajen balun ne’ebé laiha valór notísia, no la promove independénsia editoriál tanba promove-liu atividade partidu nian iha kontestu preparasaun ba eleisaun prezidensiál 2022. Notísia sira mak hanesan:

  • FRETILIN hahú prepara-an hasoru eleisaun prezidensiál 2022
  • FRETILIN realiza konferénsia nível postu ba dala-V iha Baucau
  • Sede FRETILIN Viqueque tenke nakloke ba povu tomak
  • FRETILIN preparadu kompete iha eleisaun 2022

Link:

Bainhira tama ba eleisaun prezidensiál primeira volta, Tatoli fó liu oportunidade ba kandidatu Francisco Guterres Lú Olo, hamutuk notísia ualu no kandidatu José Ramos-Horta iha notisia neen de’it no kandidatu sira seluk hetan notísia rua to’o tolu.

Iha segunda volta, Tatoli fó nafatin porsaun boot liu ba kandidatu Prezidente Repúblika Francisco Guterers Lú Olo, ho notísia hamutuk 22 enkuantu kandidatu José Ramos Horta hetan de’it mak notísia 16.

“Hosi rezultadu ne’e ita bele nota Tatoli nia orientasaun atu ba ne’ebé liu hosi ninia publikasaun sira,” Alberico Junior hateten.

RTTL, EP

Advertisement

Kona-bá avaliasaun ba produtu ka reportajen RTTL,EP nian iha eleisaun Prezidensiál primeira volta, balansu tanba kuaze kandidatu sira hetan oportunidade hanesan, ezemplu publikasaun ba kandidatu José Manuel Ramos-Horta iha notísia 16, kandidatu Francisco Guterres Lú Olo iha notísia 16 no sira seluk balun hetan 15, 14, no 13.

Iha Segunda volta, RTTL,EP fó liu oportunidade ba kandidatu Francisco Guterres Lú Olo ho notísia hamutuk 13 kompara ho kandidatu José Manuel Ramos Horta ho notsia 11, liuliu iha durasaun ka porsaun minutu ba kandidatu rua ne’e Francisco Guterres Lú Olo hetan tempu barak liu hamutuk minutu 48 kompara ho José Ramos Horta hetan de’it minutu 39.

RTTL,EP nia notísia iha fulan Jullu 2021 molok tama iha períudu eleisaun prezidensiál 2022

  • CI identifika notisia ho angle haat mak ne’ebé la refleta independénsia editoriál mídia nian no laiha importánsia (laiha valor notisia) ba sidadaun sira nia moris, maibé fó benefisu-liu ba partidu polítika balun. Ezemplu, notísia rttl e.p. (televizaun), TVTL nia Gazeta 24 edisaun 5 Jullu 2021 kona-bá Partidu Polítiku Khunto nia atividade sira. Tuir CI nia análiza, Partidu Khunto nia atividade ne’e ida de’it, maibé Redasaun rttl e.p. iha nia notisia fahe ba angle haat kedan enkuantu partidu sira seluk nia atividade ho angle ida de’it.

TVTL nia notísia iha Jullu 2021 molok tama iha periodu eleisaun prezidensiál 2022

Titulu notisia sira ne’e mak hanesan:

  • Primeiru Ministru Taur Matan Ruak partisipa iha serímonia inaugurasaun Sede Nasionál Partidu Khunto.
  • Partidu Khunto Inaugura Sede Nasionál ne’ebé konstrui ho orsamentu subvensaun públiku.
  • Prezidente Partidu Khunto, Armanda Berta dos Santos ofisialmente deklara kompete eleisaun prezidensiál.
  • Deputadu no membru sei halo juramentu iha Ramelau iha 14 Agostu 2021.

RRTL,EP nia Programa Eskluzivu iha 29 Marsu 2022

CI haree katak programa Eskluzivu ne’e tau duni iha grella RTTL E.P. (televizaun) nian. Tuir grella, programa refere tranzmite iha Sesta-Feira (20:00), maibé bazeia ba CI nia monitorizasaun hosi tinan rua-liu ba hatudu katak, programa ne’e laiha konsisténsia tuir grella ne’ebé iha, tanba derrepente mosu de’it ho figura balun (figur tertentu de’it).

Advertisement

Ezemplu, iha tinan kotuk (2021) ho Reitór Universidade Nasionál Timor Lorosa’e (UNTL), João Martins no tuir fali ho Reitór UNPAZ, Adolmando Soares no iha 2020 nia rohan ho Sekertáriu Jerál Partidu Khunto, Agustinho da Silva, atuál Ministru Transporte no Telekomunikasaun.

Maibe, ida-ne’e tranzmite iha fulan ne’ebé la hanesan, afinál tuir grella, programa eskluzivu ne’e nu’udár programa fiksu iha TVTL semana-semana iha sesta kalan.

“CI haree katak tuir loloos programa eskluzivu iha 29 Marsu 2022, TVTL aprezenta kandidatu Prezidente Francisco Guterres Lu-Olo atu responde ba Kandidatu Prezidente, José Ramos Horta nia komentáriu ka deklarasaun polítika ne’ebé refere ba nia, la’ós aprezenta fali Priméiru Ministru Taur Matan Ruak (TMR) hodi ko’alia fali Governu nia programa no susesu iha governasaun,” Hatutan.com sita rezultadu monitaorizasaun CI.

Satan, iha programa ne’e TVTL fó biban (oras) barak-liu ba (1.44:9) – oras ida minutu haat nulu resin haat no segundu sia ba TMR hodi ko’alia kona-bá programa Governu nian no Kritika José Ramos Horta hanesan ninia narrativa haktuir iha leten. Enkuantu tempu ka durasaun ne’ebé TVTL fó ba Ramos-Horta iha programa eskluzivu oras ida de’it (minute 60).

Tuir CI, programa ne’ebé la fó tempu ka biban hanesan ba fonte sira espasu nakloke ba públiku hodi hamosu interpretasaun oioin (multi-tafsir) no konsidera ida-ne’e nu’udár promosaun ka kampaña tanba TMR mosu iha programa la’ós de’it ho nia kapasidade  nu’udár xefe governu, maibé nu’udár jurkam ba Kandidatu Prezidente Lu-Olo.

Advertisement

Alen-ne’e, Host Paulino Quintas mós gava susesu Governu atuál nian bazeia ba TMR nia komentáriu ne’ebé responde ninia pergunta. Narrativa hosi Jornalista Paulino Quintas, “Hafoin esplikasaun sua eselensia nian ita haree katak, mosu impase polítika mosu Covid-19 nomós kalamidade halo ita nia ekonomia timor ne’e monu kuaze-8% no agora governu konsege rekopera hikas kuaze 1.5%. Ida-ne’e hanesan nasaun seluk mós ekonomia globál nasaun barak mak hasoru difikuldade boot ne’e, maibé parabéns ba governu Timor-Leste konsege ultrapasa-8% atinji ba 1.5%, ha’u hanoin ida ne’e hetan sinál ida ké pozitivu tebes.”

“Ha’u hanoin esforsu governu nian di’ak tebtebes tanba kompara ho nasaun seluk Timor-Leste ema mate ba (COVID-19) ho numeru kiik tebes, no ema ne’ebé afetadu natoon de’it,” Ho narrativa ho liafuan sira adjetivu hanesan sinál ida ke pozitivu tebes, host Paulino Qiuntas la hatudu ona ninia neutralidade, maibé hatudu ninia parsialidade (keberpihakan) ba Governu atuál ninia polítika dezenvolvimentu, maske buat barak ne’ebé tuir realidade sei la loos. Ezemplu, problema vítima inundasaun dia 4 Abril tinan 2021 ne’ebé to’o agora seidauk rezolve, maibé asuntu ne’e host rasik la foti. Maske, nia temi asuntu COVID – 19 no kalamidade, maibé nia la husu kle’an kona-bá uma ka bairru foun ba vítima sira no Ponte Bekusi ne’ebé sai virál iha mídia sosiál.

GMN TV

Kona-bá GMN TV iha Publisidade (iklan) Prezidente Partidu CNRT nia Apoia ba Kandidatu Prezidente José Ramos-Horta.

CI haree katak, Publisidade ne’e GMN TV publika iha pájina “Espasu Komersiál”, iha parte ida ne’e GMN fó espasu ba kandidatu prezidente republika Timor-Leste 2022-2027 atu hato’o sira-nia programa.

Advertisement

CI identifika katak konteúdu publisidade kona-bá Prezidente Partidu CNRT, Xanana Gusmão konsidera nu’udár atake no Kritiku hasoru Kandidatu Prezidente númeru 6, Francisco Guterres Lu-Olo.

Narrativa ne’ebé konsidera nu’udár ataka no krítiku maka, “Ita nia estadu RDTL iha ai-rin haat lahuk hotu ona no besik atu tohar, hanesan Prezidente Repúblika, Parlamentu Nasionál, Governu no Tribunál Rekursu, tanbasá ha’u dehan nune’e? tanba iha violasaun ne’ebé kontinua bebeik ba iha ita nia konstituisaun. Prezidente da Republika atuál ne’e Lu-Olo mak prezide asembleia konstituinte iha 2001, atu elabora no  aprova konstituisaun RDTL, iha nia tomada de pose Lu-Olo lee tuir saida maka sira hakerek katak, jura ba povu atu kumpri no halo ema hotu kumpri konstituisaun no leis. Juramentu ne’e hatudu katak konstituisaun ne’e iha ema hotuhotu nia leten, maluk sira maibé iha nia mandatu atu hotu ona tinan lima ne’e Lu-Olo sama tia konstituisaun ne’ebé ita bolu nu’udár ita-nia lei inan. Iha nia mandatu Lu-olo hatudu katak Nia ho sira ne’ebé kaer ukun maka tuur iha lei nia leten, tanba Lu-Olo sama tia konstituisaun violasaun seluk ne’ebé mosu iha ita nia estadu de direitu demokratiku nia laran sai hanesan hahalok normal ona.”

Bainhira tama ba eleisaun primeira volta, CI haree katak, GMN TV fó porsaun barak liu iha nia reportajen sira ba kandidatu José Ramos-Horta ho notisia hamutuk 20 kompara ho kandidatu sira seluk hetan de’it mak 13 mai karaik.

Iha segunda volta, GMN TV kontinua fó nafatin oportunidade ba kandidatu José Ramos-Horta ho totál notísia hamutuk 26 kompara ho Francisco Guterres Lú Olo hetan de’it mak notísia 24, liuliu iha porsaun ba tempu, kandidatu José Ramos-Horta hetan minutu 89 no Lú Olo hetan de’it mak minutu 82.

NEON METIN

Advertisement

Iha Publikasaun Neon Metin nian durante eleisaun Prezidensiál nian, fó liu prioridade ba kandidatu Gil da Silva Guterres ho totál 28 no kandidatu sira seluk hetan de’it notisia haat, rua no ida.

Iha fali eleisaun segunda volta, Neon Metin publika notísia 11 ba kandidatu José Ramos-Horta no kandidatu Francisco Guterres Lú Olo iha notísia hamutuk sia (9).

TVE

Hosi parte TVE nia reportajen sira iha primeira volta, konsege publika notísia hamutuk 27 ba kandidatu Francisco Guterres Lú Olo, no kandidatu José Ramos-Horta ho notísia hamutuk 18.

Iha fali segunda vota, TVE publika de’it notísia kona-bá Kandidatu José Manuel Ramos Horta ho totál notísia 22 no kandidatu Francisco Guterres Lú Olo laiha.

Advertisement

Métodu monitorizasaun, análiza no téknika halibur dadus ne’ebé CI Uza

Téknika halibur dadus – kolesaun dadus;

  • Rekolla ka halibur jornál sira no screenshot notisi sira sira mídia online sira.
  • Halo peskiza ba referénsia no dokumentu sira ne’ebé presiza.
  • Halo gravasaun ba notisia no programa sira ne’ebé mídia eletrónika sira, rádiu no televizaun tranzmite.
  • Iha prosesu monitorizasaun ne’e, ekipa CI uza template ka formatu espesiál ida. Template ne’e ninia konteúdu mak buat tolu importante mak hanesan, konteúdu notisia, prisípiu sira jornalístika nian, aspeitu legál no valor notisia sira

Métodu Monitorizasaun ne’ebé uza maka:

  • Le’e; ekipa monitorizasaun le’e no haree produtu jornalítika idak-idak ne’ebé publika iha jornál no mídia online sira.
  • Rona no haree; iha parte ne’e, ekipa monitorizasaun presizamente tenke rona no haree produtu jornalístiku husi mídia eletróniku sira hanesan rádiu no televizaun atu hetan faktu sira ne’ebé iha.
  • Sura segundu no minutu ne’ebe aloka ba fonte sira iha notisia no programa.

Métodu Analiza

  • Métodu ne’ebé uza iha análiza rezultadu mak “Quantitave no Qualitative in-depth Analysis”.
  • Báze ka acuan análize. Ekipa CI uza Kódigu Étika Jornalizmu, Lei Komunikasaun Sosiál, matadalam reportajen eleitorál no Prinsípiu Universál Jornalizmu nian hodi halo análize ba produtu jornalistíku ka notisia ne’ebé kanál mídia sira públika.
  • Ámbitu ka Montorizasaun no análize ba produtu jornalistíku kanál mídia sira limita iha notisia jornál, mídia eletrónika, hanesan rádiu no televizaun nomós mídia online. Kanál mídia sira ne’e mak, RTTL e.p., Ajénsia Notisioza Tatoli, GMN TV, Diário Nacionál, Timor Post, STL, Independente, Tve, Tempo Timor, Neonmetin, Lafaeknews no Dili Post, the Oekusi Post, Naunil Mídia, Lolowari, Hatutan.com, the Timornews no SM News.

Reportajen Cipriano Colo

Kontinua Le'e
Advertisement
Hakarak Hato'o Komentariu?

Husik Hela Komentariu

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Nasionál

Paspor Timor Leste Terkuat ke-Empat di ASEAN

Published

on

Hatutan.com, (28 Maret 2024), Dili Indeks kekuatan paspor 2024 yang dirilis Henley Passport Index memposisikan paspor Timor Leste atau Republik Demokratik Timor Leste (RDTL) lebih kuat ke-empat di ASEAN dan bertengger di posisi ke-56 perigkat dunia, unggul 10 peringkat dari Indonesia.

(more…)

Kontinua Le'e

Nasionál

Xanana Halo Hela Avaliasaun bá Membru Governu Sira

Published

on

Hatutan.com, (28 Marsu 2024), DíliPrimeiru-Ministru (PM) Kay Rala Xanana Gusmão, halo hela avaliasaun bá membru Governu hotu hodi haree dezempeñu servisu membru Governu ida-idak nian.

(more…)

Kontinua Le'e

Nasionál

Governu Aprova Estensaun Projetu Estrada Baucau-Viqueque ho Nia Adisionál

Published

on

Hatutan.com, (27 Marsu 2024), Díli—IX Governu Konstitusionál liuhosi reuniaun Konsellu Ministru iha Palásiu Governu, Kuarta (27/03/2024), aprova adendas kontratu projetu  tolu  ne’ebé aprezenta hosi Ministru Obras Públikas, Samuel Marçal.

(more…)

Kontinua Le'e

Trending