Connect with us
Pakote Ahi

Internasionál

Xefe Estadu Agradese EUA Ne’ebé Oferese Millaun $4 bá Hadi’a Seguransa Ai-han TL

Published

on

Hatutan.com, (31 Janeiru 2023), DíliPrezidente Repúblika (PR), José Ramos-Horta agradese bá Governu Estadus Unidus Amerika (EUA) liu hosi United States Agency for International Development (USAID), ne’ebé tau tán millaun $4 hodi apoia projetu Transformasaun Agro-aihan atu hadi’a seguransa ai-han no reziliénsia ba krize sira iha Timor-Leste (TL).

Prezidente Repúblika José Ramos-Horta partisipa iha lansamentu apoiu ba projetu Transformasaun Agro-aihan hodi hadi’a seguransa ai-han ne’ebé hala’o iha Salaun City 8, Manleuana, Tersa (31/01/2023).

“Ha’u hanoin tinan 20 nia laran laiha governu ida ne’ebé tau agrikultura, seguransa alimentar hanesan prioridade númeru ida. Ita labele iha nasaun forte ida, se ita laiha 100% seguransa alimentar, laiha nasaun forte ida, se ita la totalmente 100% soberanu iha agrikultura, iha bee moos, iha nutrisaun. Tanba ne’e agradese ba Governu Amerikanu,” Prezidente Repúblika José Ramos-Horta hateten iha lansamentu apoiu ba projetu Transformasaun Agro-aihan hodi hadi’a seguransa ai-han ne’ebé hala’o iha Salaun City 8, Manleuana, Tersa (31/01/2023).

Lee Mós: EUA Naval Seabees Kompleta Konstrusaun Eskola Foun iha Baucau

Xefe Estadu observa katak,  durante tinan 20 ne’e, hosi governu ida ba governu seluk, balun hakarak de’it sosa ro ahi, aviaun no halo viajen internasionál oin-oin hodi haluha tiha ba programa prioridade liuliu segursansa ai-han.

Advertisement

“Husu ba parseiru internasionál sira favór hotu-hotu konsentra liu ba agrikultura, bee moos, saneamentu. Lalika lakon tempu maibé konsentra ba agrikultura, dezenvolvimentu rurál,” Ramos-Horta husu.

Nune’e mós Adjuntu Asistente Administradór no ofisiál klima USAID, Gillian Caldwell hateten, Prezidente Repúblika (PR), José Ramos-Horta hamutuk ho reprezentante sira hosi Ministériu Agrikultura no Peskas (MAP), Ajénsia Estadus Unidus ba Dezenvolvimentu Internasionál (USAID) no Organizasaun Nasoins Unidas nian ba Ai-han no Agrikultura (FAO) lansa inisiativa foun atu hadi’a seguransa ai-han, nutrisaun no reziliénsia hasoru krize sira, iha Timor-Leste (TL).

Millaun $4 ne’ebé finansia hosi USAID sei Transforma sistema agro-ai-han Timor-Leste nian hodi hadi’a seguransa ai-han, nutrisaun, no reziliénsia hasoru krize ho inisiativa atu hasa’e produsaun no prosesamentu ai-han ne’ebé efisiente, hadi’a agrikultór sira-nia asesu ba merkadu no hasa’e disponibilidade ai-han nutritivu.

Inisiativa ne’e mós sei apoia Timor-Leste nia transformasaun ba sistema agrikultura reziliente no sustentável ne’ebé bele mellora liután kadeia valór ai-han nia efisiensia, inkluzividade no foka ba nutrisaun.

Projetu ne’e hala’o hahú hosi fulan-Outubru tinan 2022 to’o fulan-Setembru tinan 2024 no to’os-na’in no uma-ka’in, inklui feto isin-rua no labarik sira, iha Aileu, Ainaro, Baucau, Bobonaro, Covalima, Ermera, Lautém, Manatuto, Manufahi no Viqueque mak sei sai alvu.

Advertisement

“Estadus Unidus sente orgullu atu fornese fundu foun tokon $4 ba povu Timor-Leste liu hosi USAID hodi ajuda hasoru situasaun krize boot liu ba seguransa ai-han iha ita nia tempu ohin loron,” Diretór Jerál USAID Gillian Caldwell, hateten.

Rekursu hirak ne’e sei proteje familia Timor oan sira hosi krize ai-han ne’ebé sai aat liu, tanba funu iha Ukránia no ajuda harii seguransa ai-han no nutrisaun ba tempu naruk.

Dezde tinan 2002, USAID fornese ona liu tokon $323 ba asisténsia ba Timor-Leste hodi apoia dezenvolvimentu inkluzivu no pasífika, ne’ebé lori ba Timor-Leste ida ne’ebé prósperu, saudável no auto-konfiansa.

Apoiu sira ne’ebé goverbu Amerikanu liu hosi USAID fó mak foka liu kona-bá hadi’a seguransa ai-han, nutrisaun, no agrikultura sustentável, oportunidade ekonómiku no servisu ne’ebé dignu ba ema hotu, no jestaun sustentável ba rekursu naturál sira no reziliénsia ba mudansa klimátika.

Reprezentante FAO ba Timor-Leste Rajendra Aryal hateten, Transforasaun sistema Agro-aihan hodi hadi’a seguransa ai-han no reziliénsia bele responde ona ba inseguransa ai-han no mal-nutrisaun iha Timor-Leste.

Advertisement

La’ós ne’e de’it maibé atu hadi’a mós ambiente, degradasaun, no vulnerabilidade dezastre no klima iha Timor-Leste durante tinan 20 ikus ne’e, no FAO kontente tebes atu mai harii iha-ne’e inisiativa sira ne’ebé liu tiha ona no ho susesu.

“Ho projetu Transformasaun sistema Agro-aihan hodi hadi’a seguransa ai-han no reziliénsia ba krize iha Timor-Leste nia objetivu atu hasa’e produsaun ai-han ne’ebé efisiente no sustentável, hadiak merkadu, ligasaun no asesu ba diversifikasaun, ai-han nutritivu hosi transformasaun saida de’it,” Rajendra Aryal hateten.

Valór sensitivu, FAO hamutuk ho Ministériu Agrikultura no Peskas sei aumenta dosaun ba natureza prátika Agrikultura nian ne’ebé pozitivu no klima ba suku foun sira.

Halo esforsu atu harii kapasidade uma ka’in Agrikultura nian, liuliu feto no joven sira atu dezenvolve empreza sira no hahú fila-fali, sistema agro ai-han, Biolojia no hasa’e asesibilidade no asesu ba diversifikasaun ai-han nutritivu no promove nutrisaun.

Projetu ida-ne’e aliña di’ak ho planu Nasionál prioridade Governu Timor-Leste nian, Nasoins Unidas, dezenvolvimentu sustentável, kuadru kooperasaun nian.

Advertisement

Bainhira kuadru programasaun nasaun nian no nia sente prioridade Estratéjiku sira iha nível globál atu alkansa nutrisaun ne’ebé di’ak liu, produsaun Ambiente ne’ebé di’ak no di’ak liu.

Iha mundu tomak hasoru problema barak tanba impaktu hosi pandemia globál, mudansa klimátika no konflitu ne’ebé la’o hela iha Ukrania.

“Ha’u mós hakarak atu hatudu laran-moos. Obrigadu wa’in ba Prezidente Repúblika José Ramos-Horta no Ministériu Agrikultura no Peskas ba konfiansa ne’ebé depozita ba FAO no fó oportunidade ba ami atu servisu iha ita-boot sira-nia lideransa tuir matadalan ne’ebé iha,” nia dehan.

Sekretáriu Estadu Peskas, Elidio de Araújo hodi MAP nia naran agradese tebes tanba mai asiste tán lansamentu projetu ida ho naran “Transforma Sistema Agro-Ai-Han iha Timor-Leste Hodi Hadiak Seguransa Ai-Han no Reziliensia Hasoru Krize” ne’ebé ajuda hosi Governu Amerikanu ba área agrikultura nian ne’ebé sei implementa hosi Organizasaun ba Alimentasaun no Agrikultura (FAO) Timor-Leste ho MAP.

Seguransa ai-han nu’udár prioridade as liu iha polítika MAP nian hodi garantia ema hotu iha asesu ba nesesidade báziku ida-neé.

Advertisement

Haree ba dadus ne’ebé hasai hosi membru KONSSANTIL ho FAO Timor-Leste katak sei iha mais ou menus 36% hosi totál populasaun ne’ebé hasoru inseguransa ai-han krónika iha teritóriu laran tomak, maka figura ida ne’e tenke iha ona atensaun ba iha prioridade programa Governu.

MAP iha ona esforsu oioin hodi bele eradika númeru ho peretajen boot ida-ne’e. Governu Amerikanu, liu hosi USAID no kooperasaun ho ajénsia sira seluk ajuda no implementa ona politika MAP liu hosi ninia projetu sira mak hanesan hasa’e produsaun no kualidade kafé, dezenvolve área ortikultura liu-liu projetu Dezenvolve Agricultura Komunitaria (DAC), Avansa Agrikultura no OSRO ka Projetu ne’e foka ba planu rekuperasaun Agrikultura no Pekuária pos-cyclone,  iha area konservasaun agrikultura no sira seluk.

“Agrikultór sira sente duni benefísiu hosi projetu sira ne’e tanba tulun duni hasa’e sira rendimentu familia nian. Espera, ajudu sira ne’e sei kontinua hodi tulun to’os na’in sira ne’ebé kbiit laiha,” Elídio de Araújo hateten.

Projektu OSRO ka Projetu ne’e foka ba planu rekuperasaun Agrikultura no Pekuária pos-cyclone nian ba dala rua ne’ebé ema hotu assiste lansamentu ne’e, sei ajuda liu tan agrikultór sira hodi hasa’e produsaun agrikultura nian, aumenta rendimentu, hadi’a sira nia ekonomia uma laran no ajuda redús númeru populasaun ne’ebé hasoru inseguransa ai-han krónika.

Enkarregadu negósiu Estadus Unidus Amérika, Tom Daley hateten, Estadus Unidus Amérika estabelese ona relasaun diplomátika ho Timor-Leste iha loron 20 fulan Maiu tinan 2002, iha loron ne’ebé hanesan, Timor-Leste restaura ninia independénsia.

Advertisement

Iha tinan 20 ne’e nia laran, Estadus Unidus no Timor-Leste orgullu ho relasaun bilaterál eselente ne’ebé bazeia ba interese no valór komún sira ne’ebé fahe ba malu. Estadus Unidus iha kompromissu atu haforsa no hakle’an liu tán parseria ne’e.

Maski nasaun ne’e hametin ona ninia instituisaun demokrátiku sira dezde independénsia, nasaun ne’e kontinua enfrenta dezafiu atu harii ekonomia ida ne’ebé buras no diversifikadu.

Ho impaktu hirak ne’ebé mosu tanba pandemia COVID-19, anin no udan boot Seroja iha tinan 2021, no funu iha Ukránia, Timor-Leste hasoru dezafiu sira atu manteim objetivu ba ai-han ne’ebé seguru no dezenvolve ekonomia.

Dezde 2002, asisténsia EUA nian ba Timor-Leste foka liu ba governasaun diak, saúde, turizmu, setór privadu, kresimentu ekonómiku, asisténsia umanitária, koneksaun dijitál, no programa agríkultura sira.

Jornalista: Vito Salvadór

Advertisement

Kontinua Le'e
Advertisement
Hakarak Hato'o Komentariu?

Husik Hela Komentariu

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Internasionál

KPU Resmi Tetapkan Prabowo-Gibran Sebagai Pemenang Pilpres RI 2024

Published

on


Hatutan.com, (21 Maret 2024), Dili Calon presiden (capres) dan calon wakil presiden (cawapres) Republik Indonesia (RI) dengan nomor urut 2, Prabowo Subianto dan Gibran Rakabuming Raka ditetapkan sebagai pemenang Pemilihan Presiden (Pilpres) 2024.

(more…)

Kontinua Le'e

Internasionál

USAID Investe Millaun $15 bá Program Avansu Sistema Ai-han no Nutrisaun iha TL

Published

on

Hatutan.com, (20 Marsu 2024), Díli—Estadus Unidus liu hosi ninia Ajénsia Internasionál bá Dezenvolvimentu (USAID) investe millaun $15 bá programa Avansu Sistema Ai-han no Nutrisaun iha Timor-Leste (TL) ne’ebé sei implementa iha munisípiu haat hanesan Aileu, Ainaro, Dili no Ermera.

(more…)

Kontinua Le'e

Internasionál

Governu TL-Nova Zelándia Diskute Dezenvolvimentu Seitór Turizmu ho Kapasitasaun Rekursu Umanu

Published

on

Hatutan.com, (24 Marsu 2024), Díli—Governu Timor-Leste (TL) ho Nova Zelándia hala’o diskusaun kona-bá dezenvolvimentu seitór turizmu Timor-Leste nian no oinsá bele fó kapasitasaun rekursu umanu bá Timoroan sira iha futuru.

(more…)

Kontinua Le'e
Advertisement

Trending