Connect with us
Pakote Ahi

Polítika

Polémika Sidadaun Estranjeira Na’in-Rua Hetan Kartaun Eleitorál, STAE Presiza Keixa Legál

Published

on

Hatutan.com, (12 Maiu 2023), Díli—Polémika kona-bá sidadaun estranjeira na’in-rua ne’ebé deklara publikamente perante kampaña aberta partidu Congresso Nacional Reconstrução Timorense (CNRT), iha Kampu Futeból Maliana, munisípiu Bobonaro, Kinta (11/05/2023), katak deskonfia iha partidu Kmanek Haburas Unidade Timor Oan (KHUNTO) mak fasilita hodi tama mai Timor Leste (TL), nune’e parte Sekretariadu Tékniku Administrasaun Eleitorál (STAE) presiza keixa formál tanba buat hotu-hotu ne’ebé instituisaun ne’e halo bazeia bá Lei inklui atribuisaun Kartaun eleitorál.

Tuir video no informasaun ne’ebé espalla katak, iha ámbitu kampaña partidu CNRT, iha sidadaun estranjeira na’in-rua aprezenta aan direta bá iha Prezidente Partidu CNRT, Kay Rala Xanana Gusmão hodi dehan katak, sira na’in-rua maski sidadaun Atambúa Indonézia, maibé sira iha kartaun eleitorál.

Lee Mós: Prezidente Repúblika Husu STAE-CNE Profisionál no Labele Monu Bá Manipulasaun Polítika

Advertisement

Sidadaun Indonézia na’in-rua ne’e haktuir katak bainhira sira sei iha Atambua iha pessoál balun ne’ebé deskonfia lori naran partidu KHUNTO nian, hakbesik bá sira lori ho kartaun eleitorál Timor-Leste nian entrega bá sira na’in-rua, inklui ninia maluk sira seluk  na’in 20-resin katak, simu kartaun hirak ne’e atu tama mai TL hodi vota bá partidu KHUNTO.

“Ami hamutuk na’in 20-resin hosi Atambua mak hetan kartaun eleitorál,” sidadaun feto ida dekalara iha palku leten, tuir vídeo ne’ebé espalla iha média sosiál.

Kona-bá ne’e, Kay Rala Xanana Gusmão konsidera sira ne’e halo krime kontra Estadu Timor Leste, kontra Lei nasaun ida ne’e nian.

“Ida ne’e bolu atensaun ba Comissão Nasional das Eleições atu haree, la’e ita arbiru de’it ona,” Xanana hateten.

Atu hatan ba kestaun ne’e, Partidu KHUNTO liuhosi Adjuntu Sekretáriu Jerál, Zetó Patrício rezeita ho informasaun ne’e tanba konsidera laiha lójika.

Advertisement

Adjuntu Sekretáriu Jerál KHUNTO, Zetó Patrício.

“Primeiru, ha’u hakarak hateten katak, lójikamente la responde tiha ona. Sasán ne’e mai hosi STAE mak print out kartaun eleitorál. Iha relasaun saida ho partidus polítikus. Ne’e laiha relasaun totalmente. Ema ida atu hasai nia kartaun eleitorál, iha prosedimentu espesiál bá ida-ne’e. Ne’e STAE mak hatene, partidus polítikus la hatene,” Zetó Patrício hateten hafoin partisipa iha serimónia distribuisaun materiál sensitivu ho naunn-sensitivu iha edifísiu STAE, Caicoli, Sesta (12/05/2023).

Zetó dehan, tuir loloos Polísia Nasionál Timor-Leste (PNTL) ho Comissão Nacional de Eleições (CNE), bolu no kaptura ona sidadaun Indonézia na’in-rua ne’e, tanba sira nu’udár sidadaun nasaun seluk nian maibé, mai halo fali kampaña polítika iha TL.

Hanesan partidu polítku ida, KHUNTO laiha buat ida ho kartaun eleitorál, maibé tanba sáida mak duun bá KHUNTO mak halo fali kartaun eleitorál hodi fasilita sidadaun sira.

“Ami sujere bá PNTL, bá Imigrasaun servisu hamutuk ho CNE kaer mana na’in-rua ne’e tanba sira na’in-rua ne’e sidadaun Indonézia mai halo kampaña iha Timor-Leste. Ne’e kontra Lei. Kaer sira na’in-rua, investiga. Sé mak fasilita sira, hodi halo kartaun eleitorál,” Zetó Patricio hateten.

STAE Laiha Koñesimentu no Husu Keixa Legál

Diretór Jerál STAE, Alcilino Manuel Branco.

Iha fatin hanesan, Diretór Jerál STAE, Alcilino Manuel Branco hateten, STAE hanesan órgaun eleitorál ida ne’ebé haree liubá assuntu tékniku, laiha koñesimentu ofisiál ruma atu atrbui kartaun eleitorál bá estranjeira na’in-rua ne’e.

“Laiha koñesimentu. Purtantu ita mós hanesan sidadaun, ita asesu mós bá iha informasaun sira ne’ebé espalla. Ita hein nia prossesu kontinuasaun bá oin ne’e halo nusá. Tanba ne’e instituisaun Estadu,” Alcilino Manuel Brano konfirma.

Advertisement

Tanba ne’e, atu halo prosesu kontinuasaun ne’e STAE hein keixa legál ruma tuir Lei mak foin bele halo atuasaun imediata.

“Sé STAE mak iha koñesimentu bá preokupasaun ida-ne’e, signifika preokupasaun sira ne’e tenke aprezenta ho forma ida ne’ebé legál no formál atu nune’e tékniku sira bele haree medida ida ne’ebé mak STAE foti tuir ninia kompeténsia,” nia hateten.

STAE mós iha ninia sistema sira ne’ebé rigorózu tebes tanba bainhira atu halo atendimentu ruma la’ós de’it rejístu foun ka atualizasaun, ninia rekezitu sira tenke bazeia bá saida mak hatete iha Lei liuliu tenke lori dokumentus ofisiál tolu.

Bainhira prosesu resenseamentu hotu tiha, iha mós faze ida atu ida-idak tenke bá reclama ka konfirma, no nia mós bele reklama ema seluk.

Tánba ne’e, bainhira iha sidadaun ruma maka ninia konsiente katak la priénxe kondisaun sira ne’e hotu, no nia halo tentativa maka hakarak ka lakohi sidadaun sira ne’e mós tenke prontu, perante Lei atu justifika.

Advertisement

“Ita-ninia Lei  sidadánia mós klaru atu define sé mak bele sai sidadaun Timor Oan. Ha’u lakohi fó esplikasaun, maibé naran de’it mós, ne’e ema timor oan hela. Sé ita haree tán rán ne’e mós rán Timor Oan hela. Sé ita haree bá konstituisaun ne’e Timor Oan. Entaun, di’ak liu husik bá órgaun kompetente sira hala’o sira-nia servisu, depois mak ita haree took STAE ninia parte ne’e to’o iha ne’ebé,” Alcilino esplika.

STAE husu mós bá parte hotu-hotu atu bele kooepra, família, sidadaun sira ne’e rasik no entidade sira ne’ebé mak relevante atu koopera nune’e situasaun sira hanesan ne’e, bele rezolve tuir saida mak hatete iha Lei.

“STAE hanesan instituisaun Estadu ida, bainhira nia halo ninia medida ka ninia forma ruma, ne’e tenke liuhosi kanál ne’ebé mak formál no kanál ida ho forma ne’ebé mak transparente. Maibé, to’o agora, situasaun ida-ne’e akontese de’it liuhosi média,” nia hateten tán.

Tuir Lei númeru 09/2021, kona-bá Lei Resenseamentu Eleitorál, sidadaun orijináriu Timor-Leste nian, ne’ebé mak iha direitu atu hetan kartaun eleitorál tenke aprezenta dokumentu sira mak Ministériu Justisa (MJ), fó sai ona mak hanesan, Sertidaun Nascimento RDTL, Billete Identidade no ho Passaporte Timor ne’ebé válidu, hafoin STAE bele halo atendimentu.

Maibé, sé bá sidadaun estranjeiru tenke liuhosi prosesu ida naruk. Ida, tenke tuir teste hotu-hotu, depois hetan sertifikadu nasionalidade hosi Governu TL, inklui trata mós dokumentu sira mak hanesan, Sertidaun Nascimentu RDTL, Billete Identidade ho Passaporte Timor ne’ebé válidu.

Advertisement

Jornalista: Rogério Pereira Cárceres

Kontinua Le'e
Advertisement
Hakarak Hato'o Komentariu?

Husik Hela Komentariu

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Polítika

Presiza Konstrui Fatin Própriu Atu Fasilita Fornesimentu Kombustível iha Sentrál Elétrika Hera-Betano

Published

on

Hatutan.com, (26 Marsu 24), Díli—Deklarasaun politíka bankada KHUNTO iha Parlamentu Nasionál (PN),  rekomenda bá Governu katak, presiza duni atu investe hodi konstrui fatin própriu bá fornesimentu kombustível iha Sentrál Elétrika Hera no Betano.

(more…)

Kontinua Le'e

Polítika

Deklarasaun Polítika Bankada FRETILIN: Tanbasá TL Seidauk Bele Manan Greater Sunrise

Published

on

Hatutan.com, (25 Marsu 2024), Díli– Bankada Parlamentár FRETILIN, Segunda (25/03/2024), halo deklarasaun polítika iha plenária Parlamentu Nasionál hodi aprezenta sira-nia duvida no kestiona projetu Greater Sunrise ne’ebé to’o ohin loron seidauk iha finalidade.

(more…)

Kontinua Le'e

Polítika

20-21 Abríl, Kongresu Nasionál Partidu KHUNTO Bá Da-III

Published

on

Hatutan.com, (21 Marsu 2024), Díli- Partidu Kmanek Haburas Unidade Nasionál Timoroan (KHUNTO) iha loron 20 to’o loron 21 fulan-Abríl, tinan ne’e, sei realiza kongresu nasionál bá da-III hodi halo reestruturasaun no prepara estratéjika polítika partidu hodi enfrenta dezafiu sira iha futuru.

(more…)

Kontinua Le'e
Advertisement

Trending