Connect with us
Pakote Ahi

Ekonomia

Folin Fos Sai Problema Mundiál, Ramos-Horta Husu Governu Fó Subsídiu bá Povu

Published

on

Hatutan.com, (09 Agostu 2023), Díli—Oras-ne’e daudaun mundu enfrenta hela problema folin fos sa’e makaas tanba impaktu hosi El Niñu, nune’e Prezidente Repúblika (PR), José Ramos-Horta husu Governu atu buka medida ne’ebé di’ak liu hanesan kria subsídiu bá povu atu evita mosu hamlaha.

“Folin fos sa’e makas iha merkadu ne’e problema mundiál no kuaze nasaun hotu-hotu enfrenta. Iha Timor-Leste rasik governu tenke asegura no buka meius atu garante stock fos iha armazen, nune’e povu labele hamlaha tanba fos laiha. Problema bo’ot iha balun sa’e ba $17 kaut ida, ne’e la’os iha Timor de’it, maibé mundu tomak,” Ramos-Horta hateten iha Aeroportu Internasionál Prezidente Nicolau Lobato, Comoro (09/08/2023).

Lee Mós: Nasaun Exportadór Sira Mak Hasa’e Folin Fos

Advertisement
#

Xefe Estadu Ramos-Horta hateten governu tenke haree didiak atu halo said, labele deerepenti de’it mehi kuda hare ohin kedan tanba nia observa katak, tinan 20  nia laran la halo polítika di’ak no loloos ba seitór Agrikultura.

“Ha’u ko’alia hela de’it iha tinan 20 nia laran, bo’ot sira la rona no agora laiha posibilidade atu halo buat ruma  iha rai laran,” Ramos-Horta hatutan.

Loos duni, Xefe Estadu mós konkorda katak, Timor-Leste iha Fundu Petrolífeiru no mós iha osan billiaun $18, maibé Governu tenke fó órden no autoriza Ministru responsável buka fos, hahán sira seluk iha mundu ne’e, la interese nia folin halo stock boot atu povu  labele hamlaha nune’e hatún tiha folin fos ne’e.

Nia konta tuir katak, prosesu ne’e halo ona iha 2009. Iha 2009 krize boot fos nian, iha momentu ne’ebá antes krize $300 kada tonelada, sa’e to’o iha $900 kada tonelada. Momentu ne’ebá nia hateten tiha ona, investimentu iha agrikultura no iha momentu ne’ebá Governu book-an ba sosa duni fos iha Vietname no Tailándia.

“Hosi ne’ebá mak Governu hahú subsidiu ba fos  nian. Ezemplu Se fos atu ba to’o iha Iliomar ho Oecusse ne’ebé tebtebes, Governu  tenke fó subsídiu atu fos ne’e labele liu $12. Ne’e mak halo iha tempu ne’ebá. Maibé korrupsaun mós barak loos. Eezemplu iha Iliomar iha família 2.000, maibé mosu fali iha relatóriu balun iha familia 20.000 fali, fos  atu ba subsidiu Governu nian más afinál la ba no kontratór sira ne’ebé lori fos ne’e bá fa’an fali iha Díli. Tanba ne’e mak Governu tenke tau-matan makaas atu ema labele  aproveita. Maibé tenke subsidia, la’ós atu fó gratuita, tau folin merkadu nian hanesan uluk, ne’e mak númeru um,” Ramos-Horta subliña.

Advertisement
#

Iha rai boot ne’ebé iha nuclear, osan laiha maibé Timor-Leste iha osan, hasai balun hodi sosa hahán ne’ebé kualidade ne’ebé mak falta iha rai ida-ne’e, tanba prossesu ne’e fásil.

Nasaun India lakohi ona fa’an fos ka halo esportasaun no Vietname ho Tailándia sira re-negosia ho nasaun sira ne’ebé durante ne’e importa fos ho sira atu halo kontratu  foun no ho rai lubuk ida inklui Timor-Leste.

“Probema  bo’ot la’ós Governu nia kulpa. Ema balun komesa kritika ona Governu, maibé Governu foin simu  todan no sei iha osan retifikativu 2023 nian, labele kulpa ba programa Governu nian tanba sira seidauk hahú tinan foun. Programa tenke iha 2024,” Xefe Estadu haktuir.

Jornalista: Vito Salvadór

Advertisement
#
Kontinua Le'e
Advertisement
Hakarak Hato'o Komentariu?

Husik Hela Komentariu

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Ekonomia

Fulan-Lima Ona, AIFAESA La Hala’o Knaar Supervizaun iha Terrenu

Published

on

Hatutan.com, (08 Maiu 2024), Díli–Hahú kedas hosi fulan-Janeiru to’o mai fulan-Maiu ne’e,  Autoridade de Inspeção e Fiscalização da Atividade Económica, Sanitária e Alimentar, Instiuto Público (AIFAESA,I.P) la hala’o knaar supervizaun no inspesaun bá sasán sira iha loja, supermerkadu, no kioske sira  tanba inspetór ne’ebé fó orientasaun servisu nia mandatu remata ona.

(more…)

Kontinua Le'e

Ekonomia

MPRM Francisco Monteiro Garante Prosesu Arbitrajen ENERPROCO ho Timor Gap La Fó Impaktu Negativu Mai TL

Published

on

Hatutan.com, (08 Maiu 2024), Díli-Ministru Petróleu no Rekursu Minerál (MPRM), Francisco  da Costa Monteiro, garante katak prosesu justisa ne’ebé   kompañia konsultóriu ENERPROCO hosi Estadus Unidus Amerika ne’ebé levante prosesu justisa hasoru Timor Gap iha Tribunál Internasionál Arbitrajen iha Singapura sei la fó impaktu negativu bá Governu no Timor-Leste.

(more…)

Kontinua Le'e

Ekonomia

Kona-bá ENERPROCO Lori Timor Gap bá Tribunál Arbitrajen, CCFP Husu Halo Klarifikasaun bá Publikú

Published

on

Hatutan.com, (08 Maiu 2024), Díli– Prezidente Konsellu Konsultivu Fundu Petroliferu (CCFP, sigla portugés) Juvinal Diaz, husu Timor Gap, Empreza Públiku atu halo klarifikasaun bá Públiku relasiona ho disputa kontratuál ne’ebé halo  kompañia internasionál ENERPROCO halo keixa kontra Timor Gap iha Tribunál Internasionál arbitrajen Singapura.

(more…)

Kontinua Le'e
Advertisement

Trending