Connect with us
Pakote Ahi

Justisa & Krime

Reforma Justisa, La Nesesaria Kontrata Péritu Internasionál

Published

on

Hatutan.com, (06 Outubru 2023), Díli– IX Governu Konstitusionál nia programa prioridade ida iha sira-nia mandatu mak atu halo reforma bá setór justisa.

Lee Mós: Governu Sei Rekruta Péritu Na’in-Lima Atu Halo Diagnóstiku Molok Reforma Justisa

Tribunal Distritál Díli. Foto/Dok. Hatutan.com

Ho prinsípiu reforma justisa ida-ne’e, Governu nomeia ona antigu Ministra Justisa (MJ), Lúcia Brandão Lobato nu’udár koordenadora grupu traballu reforma justisa.

Governu mós  hamutuk ho parseiru UNDP ka Programa Dezenvolvimentu Nasoins Unidas nian hodi kontrata tán péritu internasionál na’in-lima (5) atu bele halo estudu no diagnóstika bá   programa reforma justisa Timor-Leste.  

Advertisement

Organizasaun La’ós Governu nian (ONG) ne’ebé durante ne’e tau matan bá setór justisa, JSMP (Programa Monitorizasaun bá Sistema Judisiál) konsidera, la nesesariu Governu ho UNDP  halo rekrutamentu bá péritu internasionál  na’in-lima atu halo de’it  diagnóstiku no estudu bá  setór justisa molok halo reforma.

Koordenadór  bá Programa Monitorizasaun Parlamentu Nasionál JSMP nian, José Pereira, hateten JSMP mós hetan konvite hosi Koordenadora Grupu Traballu Reforma Justisa, Lúcia Lobato, hodi halo diskusaun no husu JSMP nia paresér ka opiniaun ruma. Nune’e, JSMP relata katak bainhira temi reforma signifika sistema justisa dadauk iha rai-laran ninia funsionámentu ne’e ladiak, la efetivu, ka kria prezuiju ruma bá Estadu ona, tanba ne’e Estadu hanoin atu reforma.

“Mezmu ita foin ukun rasik aan, maibé ita nia setór justisa ne’e lao diak, maske ho rekursu umanu no fasilidade limitadu, problema ita hatene momos iha hela ita-nia matan, tuir loloos Governu hein investe. Ita kontrata peritu internasionál ho remunerasaun ka ho orsamentu boot atu halo saída tan. Ita mós la hatene osan sira ne’e gastu bá péritu ne’e hira no sira sei mai to’o bainhira, atu  haree deit buat kiik sira-ne’e. Bá ha’u ida-ne’e la nesesariu, so para estraga osan Estadu nian de’it,” José Pereira afirma hodi responde Hatutan.com iha nia knaar fatin JSMP, Colmera, Díli, Sesta (06/10/2023).

Iha Governu anteriór, entre tinan 2017-2019, Governu estabelese ona  komisaun reforma setór justisa ne’ebé halo diagnostika no fó rekomendasaun pertinente sira bá Governu atu halo revizaun bá lei sira, rekruta tan juis sira, rekruta tan prokuradór sira, rekruta Defensoria Públiku sira no harii Tribunál iha munisípiu hotu-hotu. Nune’e, bele lori justisa besik liu bá povu.  

Koordenadór  bá Programa Monitorizasaun Parlamentu Nasionál JSMP nian, José Pereira. Foto/Gloria Maia

Hosi rekomendasaun ne’e, JSMP lembra, katak altura ne’ebá Governu harii tan Ministeriu Reforma, Lejizlativa no Asuntu Parlamentár (MRLAP)  halo servisu no halo kontratu bá peritu internasionál mai halo estudu depois halo relatóriu hotu rekomendasaun.

José Pereira, hateten,  iha Governu da-sia ne’e kria tan Grupu Traballu Reforma Justisa depois kontrata tan peritu na’in-lima no hosi konteúdu ida-ne’e JSMP konsidera Estadu gastu de’it osan hodi sei prodús relatóriu ka rekomendasaun sira ne’ebé hanesan mós dokumentu sira antes ne’e.

Advertisement

“Governu ida tama halo ninia programa depois soe hela,  ida foun tama halo fali programa foun ida seluk, ida-ne’e maka problema ne’ebé entidade hotu persiza hadia,” José Pereira hateten.

JSMP propoin bá Governu tenke haree problema rai-laran neebé Governu rasik haree ho matan, estrada kuak, foer iha Díli laran nakonu, bee-moos laiha. Tanba ne’e, tuir loloos osan ne’ebé atu selu peritu ne’e investe bá problema hirak ne’e hodi rezolve problema komunidade enfrenta iha baze.

Pozisaun Asosiasaun HAK

Diretór Asosiasaun HAK, Feliciano da Costa Araújo. Foto/Gloria Maia

Asosiasaun HAK, konsidera relasiona ho Governu ho UNDP nia planu atu rekruta péritu internasionál  na’in-lima hodi mai halo análiza situasionál no diagnóstiku bá setór justisa  molok halo reforma  bá área  justisa ne’e estadu Timor-Leste desvia peritu Timoroan.

Diretór Asosiasaun HAK, Feliciano da Costa Araújo, inisiativa hosi Grupu Traballu Reforma Justisa liuhosi Governu atu rektruta peritu na’in-lima atu halo analize situasionál bá setór justisa molok halo reforma justisa ne’e intesaun diak, maibé Governu tenke  haree didiak no hatur mata-dalan ida atu mensiona loloos, tanbá saída maka persija peritu internasionál sira.

Iha área justisa ninian, liu-liu kona-bá lei n’ee rasik Timor mós iha espesialista   ne’ebé maka barak tebes, balun eskola iha universidade boot sira iha rai-li’ur no balun finaliza iha UNTL, UNPAZ, UNDIL no UNITAL.

Advertisement

“Sira mai fó sira nia pareser, sira nia koñesimentu, maibé tuir loloos kontextu Timor ne’e ema Timor rasik maka hatene, tanbá saída maka ita labele utilíza ida ne’e, sé ita hanoin atu aranza barak liu ema husi rai-li’ur diak liu ita halo balansu, bele uza na’in-rua husi li’ur, maibé restu nee uza Timoroan,” nia akresenta.

Jornalista: Gloria Maia

.

Advertisement
Kontinua Le'e
Advertisement
Hakarak Hato'o Komentariu?

Husik Hela Komentariu

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Justisa & Krime

PDHJ Kondena Pesoál Servisu Sekreta Tiru Joven iha Salele

Published

on

Hatutan.com, (03 Maiu 2024), Díli–Provedoria  Direitus Umanus no Justisa (PDHJ) kondena aktu ‘brutalizmu’ husi pesoál membru Servisu Sekreta ne’ebé lori pistola tiru kanek joven ida no halo agresaun fíziku bá maluk defisiénsia iha área Salele, Postu Administrativu Tilomar, Munisípiu Covalima, Kuarta kalan (01/05/2024).

(more…)

Kontinua Le'e

Justisa & Krime

PGR La Tama To’o Desizaun Atu Estradita Fujitivu Arnolfo Tevez Jr

Published

on

Hatutan.com, (30 Abríl 2024), Díli – Prokuradoria Jerál Repúblika (PGR, sigla portugés) sei la tama to’o prosesu administrativu no desizaun polítika kona-bá kestaun estradita ka la estradita fujitivu Arnolfo Teves Jr.

(more…)

Kontinua Le'e

Justisa & Krime

Absolve “Kalohan” Hosi Pena Efetivu Tinan-Lima La’ós A-favór bá Korrupasaun

Published

on

Hatutan.com, (24 Abríl 2024), Díli—Prezidente Tribunál Rekursu (PTR), Deolindo dos Santos konsidera desizaun Tribunál Rekursu (TR) nian hodi absolve Sekretáriu Jerál Partidu Demokrtátiku (PD), António da Conceição “Kalohan” hosi pena prizaun efetivu tinan-lima, la’ós a-favór bá korrupsaun maibé ne’e fundamentasaun hosi Lei.

(more…)

Kontinua Le'e
Advertisement

Trending